Định hướng nghề nghiệp là vấn đề muôn thưở của giáo dục và các bậc cha mẹ. Bài viết sau sẽ giới thiệu sơ lược về các mô hình mà phương Tây đang áp dụng để định hướng nghề nghiệp cho con cái của họ.
Sự thật là, thật khó để có thể giáo dục một đứa trẻ về nghề nghiệp ngày nay và làm sao để có thể tìm được một công việc, ít nhất là một công việc tốt. Ai làm cha làm mẹ đều yêu thương con mình và muốn tạo dựng cho chúng một cuộc sống sung túc, ý nghĩa và hạnh phúc. Tuy nhiên, những lời khuyên mà bạn dành cho chúng có thể chúng không thật sự tiếp thu bởi thế giới đã thay đổi kể từ khi bạn là một kẻ tìm kiếm công việc khi vừa tốt nghiệp, và con bạn có thể sẽ không nhìn thấy điều mà bạn nhận ra. Thêm vào đó, dù bạn có dự định hay không, phần lớn các đứa trẻ sẽ cảm thấy bạn kỳ vọng vào chúng quá nhiều và dù cho cuộc đối thoại có mang tính thiện chí cũng sẽ trở nên đầy ác cảm.
Vậy bố mẹ nên làm gì – và không nên làm gì – khi giúp con mình tìm kiếm một nghề nghiệp phù hợp?
Bắt đầu bằng việc dạy bảo chúng rằng chúng phải nuôi dưỡng tài năng bẩm sinh thay vì kinh nghiệm và thành tích. Một vài năm đầu khởi nghiệp được gọi là “giai đoạn khát vọng” – (Aspiration Phase), liên quan đến việc rèn luyện tài năng trí tuệ và mối quan hệ giữa các cá nhân của một người, và mang lại sự nhiệt tình, đạo đức nghề nghiệp và năng lượng cho một tổ chức/công ty. Giai đoạn khác vọng tất cả là về sự khám phá, quá trình học hỏi, và phát triển kiến thức, nói cách khác, đấy là khoảng thời gian môt đứa trẻ tiếp thu những kinh nghiệm đầu đời mà có thể ảnh hưởng đến sự nghiệp của chúng sau này. Mục tiêu quan trọng nhất cho chúng là khám phá ra điểm mạnh và niềm cảm hứng, và bắt đầu rèn luyện kỹ năng mềm. Chúng nên trải nghiệm với các nghề nghiệp khác nhau để nhận được đánh giá từ bạn bè, hướng dẫn sinh, để giúp trẻ nhận ra chúng giỏi trong lĩnh vực nào.
Giai đoạn triển vọng
Khi con trai hay con gái của bạn bước đến tuổi từ giữa đến cuối độ tuổi đôi mươi, chúng sẽ bước sang “giai đoạn đầy triển vọng” (Promise Phase). Trong giai đoạn này, giá trị của chúng sẽ bắt đầu được nhận ra qua suốt quá trình thăng chức và hoành thành tốt công việc được giao. Con của bạn nên tiếp tục khám phá niềm điềm mê và tài năng, nhưng điểm mấu chốt cũng vẫn sẽ là đạ được thành tích và danh vọng trong lĩnh vực chuyên môn, và hoàn thành tốt công việc đưa công ty phát triển.
Trong giai đoạn này, chúng ta cần phải khuyến khích chúng tìm ra câu trả lời cho câu hỏi chẳng hạn như con bạn có thích tự làm việc một mình, hay trong một nhóm dự án nhỏ, hay trong một tập đoàn lớn, hay chúng có sẵn lòng làm việc suốt đêm và dành cả thời gian cuối tuần cho những công việc liên quan đến kỹ thuật hoặc tài chính.
Chúng nên tự nhìn nhận rằng chúng có thể phát đạt trong môi trường đầy cạnh tranh hay không, hay chúng thích văn hoá làm việc trong một nhóm. Câu trả lời thành thật đối với loại câu hỏi như thế này sẽ là kim chỉ nam cho con bạn bước đi trên con đường sự nghiệp phù hợp nhất.
Nếu như con bạn không thể trả lời những câu hỏi trên, hay giúp chúng hiểu rõ hơn về các vấn đề:
1. Thoả mãn trong công việc, (chất lượng mội trường làm việc và công việc, ảnh hưởng của vị trí, học hỏi them được bao nhiêu, ta có tự hào về việc ta đang làm)
2. Lối sống, (nơi ta sống, lượng thời gian làm việc, giao tiếp, mức độ ảnh hưởng của công việc lên cuộc sống, điều kiện công việc)
3. Lương, (lương cơ bản. tiền thưởng, vốn của chủ sở hữu, tiền bồi thường cho thiệt hại lâu dài)
Trên thực tế, một người không thể nào đặt được tất cả những điều trong Career Triangle (tam giác sự nghiệp) một cách hoàn hảo mà họ chỉ có thể đạt được điều này nhưng lại mất đi điều kia. Đặc biệt trong những năm đầu của sự nghiệp, thật khó để có thể đạt được 3 điều như trên (thoả mãn công việc, lối sống, lương bổng).
Một ví dụ đơn giản, con gái bạn than phiền rằng phải thức khuya làm việc, hãy hỏi con bạn xem rằng nó có thật sự thích công việc này không. Nếu không, hãy khuyên con bạn cân nhắc hướng đi khác.
Về tiền và công việc, có một lời khuyên duy nhất mà bạn có thể dành cho con bạn đó là nếu chúng muốn kiếm thật nhiều tiền, cách tốt nhất là hãy chọn lĩnh vực được trả lương cao. “Qua nhiều năm, tôi nhận ra rằng nhưng người làm trong ĩnh vực tài chính hoặc luật pháp có thể kiếm rất nhiều tiền, hoặc chí ít rằng họ kiếm đủ sống. Nhưng có những người rất thông minh làm nhà văn thì lại không”
Điểm mấu chốt cuối cùng chính là sức mạnh của các mối quan hệ. Mối quan hệ giúp chúng có được công việc và thành công trong sự nghiệp. Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến hạnh phúc nói chung. Ba mẹ cần phải khuyến khích chúng tạo dựng mối quan hệ tốt, giúp đỡ mọi người, cố gắng lịch sự với mọi người và giữ liên lạc.
Tổng kết
Bạn không thể vẽ đường một cách hoàn hảo cho chúng đi – nhưng bạn có thể tiếp them động lực cho chúng. Một người làm cha làm mẹ không cần phải chỉ dẫn con cái mình cách phỏng vấn xin việc, cách viết một bản sơ yếu lý lịch chuyên nghiệp hay tạo một tài khoản LinkedIn vì đấy là những kỹ năng chúng sẽ được học hoặc tự học, cũng không phải chỉ dẫn từng ly từng tí một cách học một cách khắc khe mà cha mẹ cần phải động viên con cái mình nên để niềm đam mê dẫn lối.
Theo James M.Citrin
