Tuyên bố chủ tịch ASEAN tiếp tục tránh né chỉ trích Trung Quốc

Tuyên bố chủ tịch của hội nghị cấp caoASEAN lần thứ 28-29tại Lào thểhiện mối quan ngại sâu sắc trước những diễn biến tại Biển Đông. Tuyên bốkêu gọi các bên có liên quan tôn trọng Công ước Liên HợpQuốcvề Luật Biển (UNCLOS) nhưng lại khôngnêu trực tiếp vaitròcủa Trung Quốcgóp phần làmgia tăng căng thẳng tại Biển Đông.

BáoNew York Times (Mỹ) đánh giá tuyên bố chủtịchcủa hội nghị cấp caoASEAN lần này cho thấy10 nướcthành viên ASEAN không thể tìm được tiếng nói chung để lên án các hành động ngày càng hung hăngcũng như hoạt động xây đảo nhân tạo trái phépcủa Trung Quốc tại Biển Đông.

Trong thời gian qua, Trung Quốc đã xây dựng7đảo nhân tạo trên Biển Đông. Trên một số đảo nhân tạo, Trung Quốcthậm chí còn xây dựngđường băng dành cho máy bay chiến đấu.

Trong tuyên bố chủ tịch,hội nghị cấp cao ASEANghi nhận mối lo ngại của "một số nhàlãnh đạo” trước hành độngxây lấn biển và tình hình leo thang hoạt động tranh chấp chủ quyền trong khu vực Biển Đông, dẫn đến mất lòng tin, gia tăng căng thẳng và có thể làm ảnh hưởng xấu đến hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực.

Tuyên bố chủ tịchsử dụng cụm từ “một số nhàlãnh đạo” cho thấy rõvấn đề cốt lõi đang gây khó khăn cho nỗ lực của ASEAN trong hành độngđối phóvới thái độbành trướng của Bắc Kinh tại Biển Đông. Như vậy trong nội bộ ASEAN, không phải tất cả các nướcthành viên đều đồng lòng chống lại hoạt động hung hăngcủa Trung Quốc trong khu vực.

Trong vài năm qua, vấn đề tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông là đề tài trọng tâm tại cáchội nghị cấp caocủa ASEAN. Vào ngày12.7.2016, Tòa Trọng tài The Hague (Hà Lan) đãđưa ra phán quyết bác bỏ các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc tại Biển Đông. Tuy nhiên, ASEAN lại không thể đưa phán quyết này vào tuyên bố chủ tịch trong hội nghị cấp caolần này cũng như đưavào tuyên bố chung hội nghị Bộ trưởngNgoại giao ASEANlần thứ 49 hồi cuối tháng 7.

Trong khi đó,ngày 7.9, tại hội nghị cấp cao ASEAN,Philippines đãcông bố chùm ảnh được cho là chụp được cảnh cảnh sát biển Trung Quốc đưa tàu thuyền đến khu vực bãi cạn Scarborough, nơi đang xảy ra tranh chấp quyết liệt giữa Trung Quốc và Philippines.

Báo New York Times đánh giá đây là nỗ lực của Manila nhằm kêu gọi sự chú ý của dư luận trước hội nghị ASEAN - Trung Quốc (tổ chức cùng ngày 7.9tại Vientiane) vớisự tham gia của Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường.

Ảnh do Tổng thống Duterte công bố chụp cảnh tàu cảnh sát biển Trung Quốc xuất hiện tại khu vực bãi cạn Scarborough - Ảnh: AP

Philippines đang lo ngại Trung Quốc sẽ biến bãi cạn Scarborough thành đảo nhân tạo.Quân đội Mỹ cũng thể hiện quan ngại về khả năng Trung Quốc có thểxây đảo nhân tạo tạibãi cạn Scarborough.Hành độngnày sẽgiúp Bắc Kinhtăng cường khả năng kiểm soát tại Biển Đông.

Trong khi đó, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh lại cho rằng Bắc Kinh vẫn chưa có ý định xây dựng công trình nào tại bãi cạn này.

Bà Hoa Xuân Oánhnói: “Tình hình xung quanh khu vực đảo Hoàng Nham (tên Trung Quốc gọibãi cạn Scarborough) vẫn chưa có gì thay đổi và Trung Quốc vẫn chưa thực hiệnkế hoạch nàomới tại đây. Trong hoàn cảnh hiện nay, chúng ta phải cảnh giác đề phòng ý định phá hoại của những kẻ phao tin đồn không có cơ sở như thế này”.

BáoNew York Times cho rằngcách tiếp cận vấn đề tranh chấp với Trung Quốc của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte được đánh giálà mềm mỏng hơn so với người tiền nhiệm Benigno Aquino, người đã đệ đơn kiện Trung Quốc ra Tòa Trọng tài Thường trực.Ông Duterte đã tuyên bố sẽ tránh dùng những biện pháp cứng rắn có thể làm phật lòng Bắc Kinh trong khi giải quyết tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông.

Tại hội nghị ASEAN lần này, Thủ tướng Úc Malcolm Turnbull đã gửi lời mờilãnh đạo 10 nước thành viên ASEANđến Úc tham dự hội nghị đặc biệt Úc - ASEAN.Hội nghị nhằmmục đíchgiúpgiải quyết các vấn đề trong khu vực, trong đó có vấn đề tranh chấp tại Biển Đông.

Hãng tinABCNews(Úc) nhận định độngthái này cho thấy Canberra đang có ý định tham gia nhiều hơn vào việcgiải quyết tình hình tranh chấp để thắt chặt hơn nữa các mối quan hệ chiến lược trong khu vực.

Tuấn Anh