Cuộc đời thăng trầm của nữ bác sĩ đầu tiên của Việt Nam

Người phụ nữ Việt Nam lấy bằng bác sĩ y khoa đầu tiên ở Pháp

Bà Henriette Bùi Quang Chiêu, sinh ngày 8.9.1906, là con gái thứ trong một gia đình người Việt giàu có mang quốc tịch Pháp ở Nam Kỳ. Mẹ bà Henriette là Vương Thị Y, xuất thân trong một gia đình giàu có người gốc Hoa. Cha của bà là Nghị viên Bùi Quang Chiêu, một chính khách có tiếng ở Nam Kỳ thời Pháp thuộc.

Ảnh gia đình chụp năm 1921 tại Phú Nhuận.Từ trái: Madeleine, Henriette, ông Bùi Quang Chiêu, Louis, Camille, Helene.

Tuy nguyên quán ở trong Nam, bà lại được sinh ra ở Hà Nội và lớn lên ở Sài Gòn. Thuở nhỏ, bà học Trường St Paul de Chartres, tức Trường Nhà Trắng tại Sài Gòn. Năm 1915, bà thi vượt cấp và đậu bằng Certificat d'Études sớm 2 năm. Sau đó, bà vào học trường Collège des Jeunes Filles, trước năm 1975 là Trung học Gia Long Sài Gòn, nay là Trung học Nguyễn Thị Minh Khai.

Năm 15 tuổi bàsang Pháp học tập. Học ở Pháp được một năm, mẹ của Henriette mất vì bệnh lao phổi. Trong khi đó, bản thân Henriette cũng bị bệnh đau mắt mà phải gián đoạn một năm học. Đến năm 1926, Henriette tốt nghiệp bậc trung học tại Lycée Fenelon ở Paris.

Từ niềm kính phục, trân trọng người anh của mình là Louis Bùi Quang Chiêu - một bác sĩ chuyên về bệnh Ho lao nổi tiếng tại Sài Gòn, Henriette Bùi Quang Chiêu đã quyết định theo học Đại học Y khoa Paris vào năm 1927.

Sau 7 năm học tập, Henriette Bùi Quang Chiêu bảo vệ luận án đạt loại xuất sắc vào năm 1934. Luận án của cô sinh viên Henriette khi đó được hội đồng giám khảo khen ngợi và tặng thưởng huy chương.

Bà Henriette Bùi, thời sinh viên y khoa tại Bordeaux.

Cuộc sống riêng đầy thăng trầm

Năm 1935, sau khi về nước được một năm thì Henriette Bùi Quang Chiêu được cha mai mối với luật sư Vương Quang Nhường, Tiến sĩ Luật khoa đầu tiên của người Việt, là luật sư nổi tiếng của Tòa Án Sài Gòn.

Bà trầm ngâm nói:

“Hồi đó, ngay cả ở Pháp, phụ nữ học ngành y cũng rất ít. Ra trường, cũng không ít nữ bác sĩ bỏ nghề vì phải lấy chồng, sinh con. Tôi cũng không thoát khỏi định kiến xem thường phụ nữ thời ấy. Vừa tốt nghiệp bác sĩ, tôi đã bị cha triệu về Việt Nam để gả chồng…”.

Henriette Bùi Quang Chiêu sinh ngày 8.9.1906, là nữ bác sĩ đầu tiên của Việt Nam.

Là người có học vấn cao, kiến thức rộng nên Vương Quang Nhường đượcgiới thượng lưu Việt, Pháp lúc bấy giờ kính nể. Bởi vậy, cuộc hôn nhân giữa Henriette Bùi Quang Chiêu và Vương Quang Nhường được đánh giá là cuộc hôn nhân “môn đăng hộ đối” bậc nhất thời bấy giờ.

Vì chồng bà xuất thân trong một gia đình trí thức, giàu có, cháu ruột của Thái hậu Từ Dũ. Ông chỉ muốn bà ở nhà, lo chuyện nội trợ.

– Ông luật sư tuyên bố: “Tôi là trạng sư, lương đủ cho bà ở nhà, đi chơi”.

– Bà nói:“Tôi thích làm, không thích chơi”.

Bất chấp sự phản đối của ông, bà vẫn đến nhà bảo sanh Từ Dũ hành nghề bác sĩ, chuyên khoa sản và nhi. Ở đây, bà chứng kiến quá nhiều sự bất công. Cùng là bác sĩ, nhưng vì là người Việt dù mang quốc tịch Pháp, bà chỉ được trả lương 100 đồng mỗi tháng, trong khi bác sĩ Pháp được trả 1.000 đồng.

Ban giám đốc bệnh viện bắt bà mặc áo đầm đi làm. Bà từ chối, kiên quyết mặc áo dài để khẳng định mình là người Việt Nam. Và không đầy 2 năm sau, vợ chồng bà ly hôn vì khác biệt trong cách sống.

Bà kể: "Ông ta luôn luôn than phiền rằng ông ta ít khi thấy tôi ở nhà, ông ta không thể nào chịu đựng được việc tôi phải làm việc tối ngày ở bệnh viện, nhất là những khi phải vào bệnh viện để chữa trị những trường hợp cấp cứu vào ban đêm... Còn phần tôi thì tôi đã quyết tâm phục vụ cho y học, phục vụ cho đồng bào của tôi, tôi không thể bỏ mấy chục năm theo đuổi việc học để ngồi nhà hầu hạ cho chồng. Chúng tôi ly dị, đó là chuyện rất đơn giản và sau đó thì chúng tôi vẫn coi nhau như bạn bè. Nhưng nói cho ngay thì hồi đó (năm 1937) quả thật vụ ly dị của tôi đã gây ra một xì-căng-đan rất lớn tại Sài Gòn."

Bấy giờ, việc một người đàn bà ra tòa xin ly dị chồng vào lúc đó được người Việt Nam xem như là một chuyện không thể nào tin được, nhất là một người trong gia đình danh giá như gia đình ông Bùi Quang Chiêu.

BS Henriette Bùi Quang Chiêu về già

Đến cuối năm 1945 thì gia đình Henriette Bùi Quang Chiêu đã xảy ra một biến cố lớn. Ông Bùi Quang Chiêu cùng với ba người anh em trai của Henriette Bùi Quang Chiêu bị bắt và giết chết. Cũng từ đó, bà Henriette Bùi Quang Chiêu dốc mọi tâm sức vào việc nghiên cứu, khám chữa bệnh của mình.

Năm 1957 bà sang Nhật Bản học nghề châm cứu rồi về nước và phát triển hướng nghiên cứu với nhiều áp dụng có hiệu quả cho ngành sản khoa.

Thùy Vân