GS Võ Tòng Xuân: '40 năm rồi mà nông dân vẫn nghèo, trình độ vẫn thấp'

Hộ sản xuất nhỏ là chìa khóa

Phát biểu tại Diễn đàn nông nghiệp mùa xuân diễn ra ngày 28.3, chuyên gia kinh tế Lê Xuân Nghĩa cho rằng, nền tảng nông thôn Việt Nam là sản xuất nhỏ. Nếu không có các doanh nghiệp nhỏ thì không thể có doanh nghiệp lớn được.

“Chúng ta không thể hiện đại hoá, lớn hóa ngành nông nghiệp hàng hóa khi chỉ tập trung vốn và phát triển cho doanh nghiệp lớn, cần phải tạo cơ hội cho doanh nghiệp nhỏ, tiểu hộ phát triển”, ông Nghĩa nói.

Chính vì thế, ông Nghĩa cho rằng phải thay đổi tư duy, đào tạo người nông dân để vừa hiện đại hóa nông nghiệp, công nghệ hóa sản xuất mà vẫn giữ được nét văn hoá, di sản dân tộc.

Hướng góc nhìn đến những hộ sản xuất nhỏ lẻ, TS Andrew Wells-Dang, chuyên gia cao cấp của Oxfam Việt Nam chia sẻ, quan trọng nhất là chính sách này đem lại lợi ích như thế nào cho các hộ sản xuất nhỏ lẻ, đặc biệt là phụ nữ và nhóm dân tộc thiểu số.

“Chúng tôi tin rằng các hộ sản xuất nhỏ là chìa khóa để mở ra một nền nông nghiệp công bằng, an toàn và hiệu quả. Các trang trại và doanh nghiệp nhỏ sản xuất hiệu quả hơn các đồn điền lớn, tạo việc làm ổn định và quyền sử dụng đất cho hàng triệu người, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và quyền lương thực”, chuyên gia này nhấn mạnh.

Chuyên gia này cũng bày tỏ sự lo lắng tinh thần công nghiệp hóa có thể dễ dàng chuyển vào nền nông nghiệp, rằng cứ lớn hơn sẽ tốt hơn, nông dân chỉ là những đơn vị của quá trình sản xuất và công nghệ, hóa chất có thể giải quyết được mọi vấn đề. Nếu những ý tưởng này được thực hiện theo hướng cực đoan sẽ dẫn đến việc đào thải rất nhiều hộ sản xuất nhỏ lẻ và đem đến hậu quả nghiêm trọng về môi trường.

“Nhiều người nông dân sẽ không thấy một tương lai tươi sáng trong ngành nông nghiệp và họ sẽ khuyến khích con cái mình tìm việc làm ở các ngành khác”, ông Andrew Wells-Dang nói.

Nông dân không thấy tương lai tươi sáng từ nông nghiệp

Theo GS Võ Tòng Xuân, nông dân Việt Nam có trình độ thấp, sau 40 năm vẫn còn khổ. Ở Mỹ phải có trình độ mới sản xuất được nông nghiệp, trong khi Việt Nam đây là nghề cha truyền con nối, sản xuất theo thói quen. Nguồn nhân lực khu vực nông nghiệp nghèo nàn, trình độ không cao khó áp dụng công nghệ cao bởi chính con em nông dân đi học cũng ít về làm nông nghiệp.

Ông Xuân cũng nêu ví dụ, nhận thức thấp của người nông dân thể hiện ở lạm dụng phân bón urê khiến chất lượng đất canh tác giảm sút, khiến giá thành sản phẩm tăng cao. Cụ thể như chi phí cho lúa từ 3.800 - 4.000đồng/kg, trong khi nếu áp dụng đúng, chi phí chỉ khoảng 1.800 - 2.000đồng/kg.

“Cần có một thể chế kiện toàn để nâng cao năng lực của người nông dân. Chúng ta không kỳ vọng sẽ đuổi kịp các nước phát triển nhưng cần phải làm để người nông dân làm đúng, từ đó cải thiện chất lượng và thông qua doanh nghiệp tiếp cận với thị trường trong và ngoài nước”, GS Võ Tòng Xuân nhấn mạnh.

Góp thêm giải pháp cho người nông dân, ông Nguyễn Văn Tiến, Vụ trưởng Vụ Nông nghiệp, nông thôn (Ban Kinh tế Trung ương)cho rằng: “Cần xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích hộ nông dân mở rộng quy mô sản xuất, phát triển kinh tế trang trại, hình thành đội ngũ nông dân chuyên nghiệp có trình độ, năng lực quản trị kinh doanh, ứng dụng khoa học và công nghệ”.

Cùng góc nhìn, TS Nguyễn Thị Hồng Minh, nguyên Thứ trưởng Bộ Thủy sản cho biết, người nông dân hiện nay đang yếu, ngại thay đổi nhưng nếu định hướng cho họ biết làm gì, nuôi gì, làm như thế nào thì họ vẫn sẵn sàng thay đổi.

Nêu ý kiến về vấn đề này, TSLê Đức Thịnh, Phó cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ NN-PTNT), cho rằng: “Sẽ không đúng khi đổ tại manh mún, kinh tế hộ của ta có nhiều ưu điểm, chứ không phải cứ bé là không tốt, vấn đề là hỗ trợ thế nào. Trước đây chúng ta tập trung nâng cao năng lực cho kinh tế hộ. Hiện nay, ta đang tập trung vào vấn đề vốn vay, nhưng vấn đề vốn vay của ta hiện tại đang tồn tại nhiều điểm bất hợp lý, tiếp cận khó, đất đai bị định giá thấp… Ví dụ, một ha đất có thể có giá 2 tỉ đồng nhưng mang thế chấp chỉ có thể vay 200 triệu”, TS Lê Đức Thịnh nhấn mạnh.

Nói về điều này, bà Nguyễn Thị Hồng Minh cho rằng việc hỗ trợ vốn cần đặc biệt lưu tâm. Nếu không sử dụng hợp lý có thể sẽ đẩy người nông dân khó càng thêm khó. Bài học là nhiều người nông dân sau khi vay tiền làm ăn thua lỗ và phải gánh nợ.

Trí Lâm