TP.HCM đấu giá công khai đất ‘vàng’, không dùng để thanh toán cho dự án BT

Ngày 7.11, UBND TP.HCM đã tổ chức hội thảo trao đổi về công tác "quản lý dự án BT, thực trạng và giải pháp".

Chỉ định thầu phát sinh nhiều tiêu cực

Theo ông Sử Ngọc Anh - Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP.HCM, việc thực hiện chủ trương xã hội hóa huy động các nguồn lực để phát triển hệ thống hạ tầng đô thị, hạ tầng giao thông, các dự án chỉnh trang đô thị thông qua phương thức xã hội hóa đầu tư theo các hình thức như xây dựng - chuyển giao (BT), hợp tác công tư (PPP), xây dựng - khai thác - chuyển giao (BOT)... đã huy động được nguồn vốn xã hội hóa rất lớn, mang lại nhiều hiệu quả rất thiết thực. Việc này đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và các địa phương, nhất là trong điều kiện nguồn lực ngân sách có hạn.

Tại TP.HCM, nguồn lực xã hội hóa đã giúp thành phố hoàn thành những công trình giao thông quan trọng nhưcầu Phú Mỹ, cầu Sài Gòn 2, đường Phạm Văn Đồng… Từ đó, góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội thành phố phát triển, giảm bớt áp lực cho ngân sách thành phố.

Tuy nhiên, ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM - cho rằngbên cạnh mặt tích cực, việc thực hiện phương thức chỉ định nhà thầu, nhà đầu tư các khu đất vàng, hoặc theo hình thức BT, PPP, BOT khá phổ biến trong thời gian vừa qua đã bộc lộ những mặt hạn chế. Nguyên nhân là nguồn vốn chủ sở hữu của nhiều nhà thầu, nhà đầu tư thường chỉ có khoảng 10%, còn lại khoảng 90% vốn đầu tư xây lắp là vốn vay ngân hàng.

Điều này tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, có thể ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành công trình, dẫn đến phát sinh tiêu cực, lợi ích nhóm, tác động đến môi trường đầu tư kinh doanh, lợi ích xã hội... Đặc biệt nó càng trầm trọng trong bối cảnh thiếu cơ chế phản biện, giám sát, thẩm định khách quan như hiện nay.

Ngoài ra, còn xảy ra tình trạng chỉ định nhà đầu tư mà không qua thủ tục đấu thầu công khai, rộng rãi trong nước, quốc tế để lựa chọn. Như vậy, việc thực hiện phổ biến hình thức chỉ định nhà đầu tư dự án BT, BOT, PPP đã làm giảm đi tính minh bạch, công khai, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh của môi trường kinh doanh. Vì vậy, ông Châu kiến nghị phải đấu giá công khai, minh bạch với các hình thức PPP, BT, kể cả các khu đất vàng đối ứng cũng phải đấu giá, hạn chế tối đa việc chỉ định thầu.

Đồng quan điểm, tiến sĩ Huỳnh Thế Du, Giám đốc Chương trình MPP, Đại học Fulbright cũng nói rằnghầu hết việc thực hiện dự án BT đều có phương thức “đổi đất lấy hạ tầng” và chỉ định thầu chứ không phải đấu thầu. Trong khi đó, các nhà đầu tư lại có khuynh hướng dựa dẫm quá nhiều vào tiền vay ngân hàng do năng lực tài chính không đảm bảo nên khi lãi suất ngân hàng biến động, lập tức tiến độ dự án bị ảnh hưởng, tính rủi ro tăng lên; thời gian thu hồi vốn dài gây bức xúc cho người dân.

Vì thế, cần hạn chế tối đa hình thức BT với phương án đổi đất lấy hạ tầng, thay vào đó cần lấy tiền mặt đổi hạ tầng thông qua việc bán đấu giá quyền sử dụng đất, phát hành trái phiếu công trình. Việc thực hiện BT chỉ nên áp dụng khi có quỹ đất sạch và quỹ đất này phải được bán đấu giá độc lập, tiền thu được sẽ thanh toán cho tiến độ đầu tư dự án.

Không cho BT ở những dự án đất vàng

Tại hội thảo, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Thành Phong cũng nhận địnhtrên địa bàn TP.HCM hiện còn nhiều mảnh đất đẹp, nằm ở vị trí đắc địa, được nhiều doanh nghiệp quan tâm. Nếu TP.HCM quản lý không khéo thì dễ rơi vào tình trạng tiêu cực. Vậy nên TP.HCM phải đấu giá các mảnh đất này, chứ không dùng chúng để thanh toán cho các dự án BT.

Đơn cử như ở vùng lõi của Khu đô thị mới Thủ Thiêm đang có nhiều lô đất rất đẹp, đã được nhà nước bỏ tiền giải phóng mặt bằng. Hiện tại, rất nhiều nhà đầu tư theo đuổi, muốn thực hiện các dự án BT để có được các mảnh đất ấy. Thế nhưng, ông Phong yêu cầu phải đấu giá những mảnh đất nói trên, thay vì BT.

“Có thể nhiều nhà đầu tư buồn, nhưng cơ chế phải rõ ràng. Suy cho cùng, đất đai rất quan trọng, vì bản chất nó là ngân sách. Khi triển khai BT phải tính toán có hiệu quả. Việc đấu giá các lô đất này là phù hợp với cơ chế TP.HCM bỏ tiền giải phóng mặt bằng và thực hiện đấu giá, tạo nguồn thu cho TP.HCM đầu tư phát triển”, ông Phong nhấn mạnh.

Theo ông Phong, có 5 nhân tố chính làm cơ sở để thành phố quản lý hiệu quả trong đầu tư BT.

Thứ nhất, việc xây dựng một khung pháp lý đầy đủ và minh bạch là điều kiện tiên quyết cho thành công của các dự án BT. Điều này còn giúp làm tăng niềm tin đầu tư, đảm bảo dự án đạt hiệu quả, phân chia rủi ro phù hợp và tránh những rủi ro tiềm tàng.

Thứ hai là cần phải lựa chọn các đối tác phù hợp, bởi lẽchỉ có những doanh nghiệp tư nhân có năng lực và vững mạnh mới đủ khả năng tài trợ vốn, thiết kế, xây dựng, vận hành, bảo dưỡng và cung cấp dịch vụ cho đến khi kết thúc thời gian nhượng quyền.

Thứ ba, để đảm bảo quyền lợi cho các nhà đầu tư BT, trong từng dự án BT phải nhận diện và xác định đầy đủ các rủi ro tiềm tàng để phân chia hợp lý, đảm bảo hài hòa lợi ích của nhà nước - người dân - doanh nghiệp.

Thứ tư, phải có tính minh bạch, tránh trường hợp lợi ích nhóm, tận dụng sự quen biết.

Thứ năm là công tác quản lý BT, xác định đúng trách nhiệm để xử lý.

“Nếu công tác quản lý các dự án BTtồn tại tình trạng tham nhũng, quan liêu, điều hành quản lý của một số đơn vị kém hiệu quả, sự cưỡng chế thực thi hợp đồng hiệu lực thấp, còn các dự án BT chỉ chú trọng vào các vị trí đất đẹp, ở trung tâm, có khả năng thu về lợi nhuận nhanh, ít rủi ro… thì sẽ khiến mô hình BT không hoạt động tốt”, ông Phong nói thêm.

Phan Diệu