'Lược sử thời gian' - Cuốn sách khoa học bán chạy hơn cả sách 'Sex' của Madonna

Bất chấp căn bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS) quái ác, Stephen Hawking đã vượt qua mọi khó khăn về mặt thể chất để trở thành một trong những bộ óc lỗi lạc nhất của ngành vật lýhiện đại. Những lý thuyết của ông về lỗ đen và vũ trụđã có sức ảnh hưởng sâu sắc đến góc nhìn của chúng ta về mọi thứ xung quanh. Đóng góp to lớn của ôngđã được chứng minh bằng chiếc ghế giáo sư Toán học Lucas tại Đại học Cambridge - vị trí trước đây từng thuộc vềIsaac Newton và Paul Dirac.

Tuy nhiên, điều khiến choHawking trở nên đặc biệt so với những khoa học gia khác chính là ở chỗông đã truyền cảm hứng đam mê khoa họcđến vớihàng triệu người khác - những người mong muốn tìm hiểu về cách vận hành củavũ trụ nhưng lại không có đủ kiến thức cơ bảnvề vật lý thiên văn.

Trước 1988, Hawking hầu như chỉ nổi tiếng trong giới hàn lâm mặc dùông đã làthành viên của Hoàng gia Anh với nhiều lýthuyết táo bạo về lỗ đen,thăng giáng lượng tử và bức xạ Hawking (phát xạ của lỗ đen). Mọi thứ đã hoàn toànthay đổisau khi Hawking cho ra đời Lược sử thời gian (tên gốc: A Brieft History of Time) - cuốn sách khoa học phổ thông được xuất bản bởi nhóm Xuất bản Bantam Dell. Lời đề tựa cho ấn bản đầu tiên do một người bạn của ông viết: Carl Sagan, vốn cũng là một nhà vật lýnổi tiếng với nhiều đầu sách và chương trình truyền hình phổ biến khoa học.

Hawking từng chia sẻ rằngông đã ấp ủ dự án này từ năm 1983. Ông nghe theo lời khuyên của người bạn Simon Mitton là hạn chế sử dụng những công thức phức tạp vào cuốn sách nhằm tránh việc gây khó hiểu cho bạn đọc. Kết quả, Hawking chỉ mang vàoLược sử thời gian một công thức duy nhất nhưng lại là nền tảng cho mọi lý thuyết khoa họchiện đại:E = mc2 của Albert Einstein.

Trong Lược sử thời gian, Hawking đãgiải thích nhiều khía cạnh của vũ trụnhư lý thuyết Big Bang, lỗ đen, nón ánh sáng, nguyên lý bất định, du hành thời gian cũng như giới thiệu tiểu sử của banhà khoa học quá cốAlbert Einstein, Galileo Galilei và Issac Newton. Mục đích của ông là cố gắng giúp cho độc giả phổ thông có thể vẽ nên bức tranh tổng quát về vũ trụ thông qua các lýthuyết sẵn có và lýgiải một vài ý niệm toán học phức tạp. Chính vì thế, Lược sử thời gian của Hawking ban đầuđược đánh giá là cuốn sách khoa học không dễ đọc, đặc biệtlà đối với những người chưa hề biết đến cơ học lượng tử.

Trước đó, cuốn sách khoa học Vũ trụ(Cosmos - 1980) của Carl Sagan đã tẩu tán đượchàng triệu bản trên toàn thế giới và xuất hiện trong danh sách best-sellers của Tạp chí New York Times. Cứ tưởng sẽ chẳng có thêm cuốn sách nào cùng thể loại có thể lập được kỷ lục tương tự. Ấy vậy mà Lược sử thời gian không những phá vỡ được thành tích của Vũ trụmà còn tái lậpnhiều kỷ lục khác về doanh thu.

Tính đến hiện tại, Lược sử thời gian đã bán được 10 triệu bản, xuất hiện trong danh sáchbest-seller của tờ London Sunday Times trong hơn5 năm liên tục và được dịch ra 40 thứ tiếng trên toàn thế giới. Thành công này đã khiến cho Hawking phải bất ngờ và nhiều người khác ngỡ ngàng.

Trong lần tái bản thứ 2,Hawking đã đùa trong lời đề tựa của mình rằngông cảm thấy cực kỳngạc nhiên khi biết cuốn sách khoa học của mình còn bán chạy hơn cuốn hồi ký Sex xuất bản năm 1992 của nữ hoàng nhạc Pop Madonna với nhiều tấm ảnh nude táo bạo. Thậm chí, nhà hát opera Metropolitan ở thành phố New York còn chuyển thể cuốn sách này thành một vở opera và trình diễn từ năm 2015-2016.

Bản Việt hóa của Lược sử thời gian do Cao Chi và Phạm Văn Thiều chuyển ngữ.Được phát hành thông qua NXB Trẻ, Lược sử thời gianđã tái bản đến lần thứ 15 tính đến năm 2017 (khoảng 2.000 bản mỗi lần in). Đây là một thành tích trước naychưa từng có đối với một cuốn sách khoa học tại Việt Nam.

Tuy nhiên, trên thực tếLược sử thời gian vẫn là một cuốn sách khó đọc. Trong mộtcuộc bỏ phiếu trực tuyến, nhiều người đã bình chọn Lược sử thời gian là "quyển best-seller chưa đọc", tức là bán chạy và được nhiều người sở hữu nhưng lạiít ai hoàn thành hoặc hiểu hết được kiến thức mà nó truyền tải.

Ngày 14.3 vừa qua, giáo sưHawking đã về cõi vĩnh hằng trong sự tiếc thương vô hạn của những người từng yêu mến và ngưỡng mộ ông. Đáng tiếc, ôngđã không thể nhận giải Nobel như kỳ vọng từ nhiều năm nay. Mặc dù vậy, Lược sử thời gian cùng nhiều ấn phẩm khác của ông sẽ tiếp tục được tái bản và được nhiều thế hệ sau này biết đến. Cái ngọn lửa đam mê khoa họcmà ông và Sagan đã góp phần truyền đi sẽ không bao giờ tắt.

Chí Thiện