Bí ẩn những thị trấn ngàn năm tuổi dưới lòng đất ở Trung Quốc

Dân số thế giới ngày nay lớn hơn bất kỳ giai đoạn nào trong lịch sử, và sẽ tăng theo cấp số nhân trong vài thập kỷ tới. Điều này đã gây ra mối lo ngại cho một số người về việc liệu nguồn tài nguyên của trái đất có tiếp tục khả năng duy trì cuộc sống của con người hay không. Kết quả là, nhiều nỗ lực đã được thực hiện để tìm ra những lựa chọn "xanh" như năng lượng mặt trời và các sản phẩm hữu cơ. Tuy nhiên, có công nghệ xanh như trên không nhất thiết phải luôn luôn phụ thuộc vào các nghiên cứu tiên tiến, như chúng ta có thể nhìn vào thế giới cổ đại cho các ví dụ về các giải pháp thay thế xanh. Một ví dụ như vậy là Yaodong, một hình thức nhà ở có thể được tìm thấy ở khắp Trung Quốc.

Yaodong (Diêu động), có nghĩa là 'hang động như lò nướng', được đặt tên cho phù hợp với nội thất vòm của tòa nhà, trông giống như bên trong lò nung. Những ngôi nhà kiểu Yaodong này thường được tìm thấy ở các tỉnh thuộc phíaBắc Trung Quốc như Sơn Đông, Cam Túc, Thiểm Tây hay vùng trung du Hoàng Hà.

Theo Daily Mail, Yaodongxuất hiệntừ khoảng 4.000 năm trước, triều đại nhà Hạ và trở nên phổ biến nhất vào thời nhà Minh (1368 – 1644) và nhà Thanh (1644 – 1912).

Loại phổ biến nhất của yaodong là những căn nhà được đào trên sườn, trên mặt cao nguyên. Người dân đào một hố vuông trên mặt đất, sau đó đào sâu xuống, mở rộng căn nhà theo chiều ngang. Lối vào những ngôi nhà thường thông qua một lối đi thoai thoải từ mặt đất xuống và các hành lang dưới mặt đất.

Yaodong có thể được chia thành các loại khác nhau, tùy thuộc vào địa hình của khu vực mà chúng được xây dựng. Ví dụ, nơi đồi có sẵn, Yaodong có thể được xây dựng trên sườn núi, và một ngọn đồi có thể có rất nhiều Yaodong. Chẳng hạn, một khách sạn Yaodong có 8 tầng với 300 phòng có thể được tìm thấy ở phía bắc thành phố Diên An, tỉnh Thiểm Tây. Nơi đây, đồi không có, Yaodong chỉ đơn giản là xây dựng trên mặt đất. Các giếng hình chữ nhật sâu khoảng 5 đến 8 mét lần đầu tiên được đào xuống đất. Sau đó, Yaodong được xây dựng trong các bức tường của những giếng này. Giếng phục vụ như một sân cho cư dân.

Có loại Yaodong không cần phải được xây dựng ở độ dốc của một ngọn đồi hoặc một lỗ trên mặt đất. Thay vào đó, khung gồ ghề của tòa nhà được xây dựng bằng đá hoặc gạch. Đất sau đó được đặt trong không gian trống giữa các Yaodong cũng như phía trên có cấu trúc tạo thành một căn hộ có mái.

Việc sử dụng Yaodong liên tục trên cao nguyên Hoàng Thổ trong hàng thiên niên kỷ có thể do thiết kế tiết kiệm và hiệu quả. Về mặt vật liệu xây dựng cấu trúc nhà, chỉ cần sử dụng đất thổ địa phương lấy từ cao nguyên. Loại đất này là sự lựa chọn tốt vì nó có sẵn và dễ tìm trong khu vực, thay vì gỗ hoặc đá. Ngoài ra, đất thổ là một chất cách điện tốt. Các bức tường bằng đất dày đặc có thể giữ cho nội thất của Yaodong mát mẻ vào mùa hè và ấm áp trong mùa đông.

Một đặc điểm độc đáo khác của Yaodong là kang, loại giường nóng. Một đầu giường được nối với bếp lò trong một phòng kế bên, trong khi một đầu kia được nối với một ống khói. Kang là rỗng, do đó cho phép nhiệt và khói di chuyển từ bếp đến ống khói, và trong quá trình này hâm nóng giường và phòng.

Trong thập kỷ qua, Yaodong đã được các nhà khoa học và nhà nghiên cứu chú ý. Những ngôi nhà truyền thống này đã được coi là một ví dụ về thiết kế bền vững. Nhiều ngườiđã gợi ý rằng Yaodong là một phản ánh của một khái niệm quan trọng của Trung Quốc truyền thống - mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Mặc dù Yaodong có thể là một tính năng độc đáo của Cao nguyên Hoàng Thổ, ý tưởng phản ánh trong việc xây dựng của họ là một trong những điều mà mọi người ngày nay có thể ghi nhớ.

Mặc dù Yaodong có thể không được nhân rộng ở các khu vực khác của Trung Quốc hay trên thế giới nhưng thiết kế thân thiện với môi trường của nhà đã giúp truyền cảm hứng cho các nhà nghiên cứu từ các vùng khác của Trung Quốc cải thiện kiến trúc của các vùng tương ứng và làm cho chúng bền vững hơn về lâu dài .

Tuy nhiên, bất chấp những ưu điểm của những ngôi nhà Yaodong, chúng có một bất lợi đáng kể - chúng rất dễ bị phá hủy bởi thiên tai. Vào ngày 23. 1.1556, trận động đất mạnh nhất trong lịch sử, xảy ra tại tỉnh Thiểm Tây. Ước tính khoảng 830.000 người đã thiệt mạng. Diện tích 840km (520 dặm) đã bị phá hủy, và ở nhiều quận hạt chỉ có 40% dân số sống sót. Hàng triệu người thời đó sống ở yaodong và vì đất thấp dễ bị xói mòn, dễ bị gió và nước, động đất gây ra lở đất, phá hủy các hang động, dẫn đến một thảm hoạ cuộc sống. Tại Hà Nam, mặc dù đã được lắp điện và các thiết bị tiện ích khác nhưng hiện chỉ còn khoảng 3.000 dân vẫn sốngtrong các Yaodong trong khi những người khác đã chuyển tới những căn hộ hiện đại hơn.

Chính quyền tỉnh Hà Nam đang có các biện pháp bảo vệ những ngôi nhà này và lên kế hoạch biến chúng trở thành điểm du lịch hấp dẫn. Du khách có thể thuê một phòng ngủ với giá khoảng 30 USD/tháng, trong khi một căn hộ với 3 phòng ngủ và một phòng tắm có thể được bán với giá khoảng 40.000USD.

CTV Nguyen Van Hung