Suy nghĩ về quốc tang

Mấy hôm nay, cơn bão Damrey tàn phá miền Trung nước ta, theo con số thống kê ngày 7.11, đã khiến 61 người chết và 28 người mất tích. Cả một vùng rộng lớn tan hoang! Giữa cơn tang thương, Đài truyền hình quốc gia Việt Nam (VTV) vẫn trực tiếp truyền hình một cuộc thi hoa hậu đình đám!

Trước khi bão tới, truyền hình và báo chí nhắc tới cơn bão Linda hai mươi năm trước, năm 1997, tàn phá miền Nam với 3.111 người chết và mất tích (theo Wikipedia)! Mười năm sau đó, năm 2007, công trình xây cầu Cần Thơ đổ sụp, chôn vùi gần 80 sinh mạng.

Cả hai thảm họa đều không có quốc tang. Ai cũng biết tại các nước văn minh và tiến bộ nhất thế giới, một thảm họa với số người chết khoảng 10 người là đã có quốc tang. Các quốc tang được tổ chức gần đây có:

Tháng 7.2014, Hà Lan tổ chức quốc tang tưởng niệm gần 300 người thiệt mạng (trong đó có gần 150 người Hà Lan) trên chiếc máy bay MH17 rơi. Tất cả các hoạt động truyền thống liên quan đến Hoàng gia Hà Lan trong ngày này cũng đã bị hủy bỏ.

Tháng 1.2015, Pháp tổ chức quốc tang tưởng niệm 12 nạn nhân bị bắn chết trong tòa soạn báo Charlie Hebdo.

Tháng 3.2016, Bỉ tổ chức quốc tang tưởng niệm 34 nạn nhân của đánh bom khủng bố.

Tháng 7.2016, Pháp tổ chức quốc tang tưởng niệm 84 nạn nhân bị khủng bố tấn công tại Nice.

Tháng 8.2017, Tây Ban Nha quốc tang tưởng niệm 13 nạn nhân khủng bố.

Tháng 9.2017, Mexico quốc tang tưởng niệm 60 nạn nhân động đất.

Năm 2004, Tây ban Nha bị quân khủng bố tấn công giết khoảng 190 người tại ga xe lửa Madrid. Có mặt tại châu Âu những ngày đó mới thấy hết không khí quốc tang nước này tổ chức vào tháng 3.2004. Gọi là quốc tang Tây Ban Nha nhưng thật ra không khí tang lễ bao trùm châu Âu. Đi đâu, vào cuộc họp nào, người ta cũng bàn bạc về khủng bố và tỏ lòng tiếc thương. Vào giờ một nhất định, tiếng còi vang lên, cả xã hội ngừng công việc. Trong văn phòng, nhà máy, ngoài đường... mọi người đứng nghiêm trang, thành kính và buồn rầu tưởng niệm... Buổi sáng sớm trước đó, trước khi bắt đầu họp lúc 9 giờ sáng, người chủ tọa nói đại ý: “Xin chúng ta cùng tưởng nhớ 190 con người đã thiệt mạng vì lòng thù hận của con người. Tưởng nhớ không kêu gọi trả thù, mà kêu gọi dập tắt lòng thù hận”.

Một quốc tang giáo dục lòng nhân ái, lòng quý trọng sinh mạng con người, đoàn kết người ta với nhau trong tình nhân loại, trong thảm họa chung, khiến người ta quyết tâm hơn trong việc ngăn ngừa thảm họa. Quốc tang cho người dân cảm nhận và hiểu rằng sinh mạng của mỗi công dân được quý trọng như nhau. Rằng quốc gia tiếc thương và long trọng nhận trách nhiệm bảo vệ tất cả mọi người. Rằng quốc gia khóc thương xin lỗi vì không bảo vệ được tính mạng người dân. Biết bao bài học và giá trị cao quý được xiển dương từ một quốc tang đúng lúc, hợp lòng dân!

Những ngày qua, ngay khi cơn bão Damrey tàn phá miền Trung với tỉnh Khánh Hòa chịu nhiều đau thương và tổn thất sinh mạng nhất, đêm bán kết cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017 vẫn diễn ra và được Đài truyền hình Việt Nam chiếu trực tiếp (theo báo Tuổi Trẻ, 4.11.2017). UBND tỉnh Khánh Hòa đã phát đi công điện khẩn yêu cầu Sở Văn hóa - Thể thao dừng cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam năm 2017, nhưng cuộc thi vẫn được tổ chức. Ông trưởng ban tổ chức cuộc thi cho biết: “Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch cấp phép nên ban tổ chức phải làm đúng lịch trình trong giấy phép. Chuyện bão vào là bất khả kháng và bất ngờ”. Đúng bão vào là bất khả kháng và bất ngờ, nhưng lòng tôn trọng sinh mạng con người, tấm lòng “bầu ơi thương lấy bí cùng” thì không bất ngờ chút nào. Ở đây có sự khác biệt về văn hóa, không chỉ trong cách ứng xử mà ở tận bề sâu của giá trị sống!

Tôi nghĩ tỉnh Khánh Hòa đã không bị tình huống ngang trái này nếu việc “tổ chức quốc tang khi nhiều người dân thiệt mạng” trở thành nếp ở nước ta. Trước hết là tuyên bố tình trạng khẩn cấp tại Khánh Hòa và các tỉnh lân cận. Khi số người thiệt mạng lên tới trên chục người, chính phủ tuyên bố quốc tang. Quy định của quốc tang là không tổ chức tập hợp vui chơi, giải trí; quán bar, sàn diễn... đóng cửa. Ngoài ra, văn hóa quốc tang cũng góp phần giáo dục tinh thần “một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ”, không ai lòng dạ nào mà thưởng thức thú vui, giải trí khi có những con người đang bị thiên tai giết chết.

Hơn nữa, thảm họa thiên tai và nhân tai cứ liên tục xảy ra trên đất nước chúng ta. Khi thảm họa tới, con người gồng lên chống chọi, thảm họa đi qua con người quên hết cho tới khi thảm họa lặp lại, có khi giết nhiều người hơn lần trước. Quốc tang cũng là một dạng tuyên thệ của quốc gia về quyết tâm ngăn ngừa các thảm họa tương tự.

Nếu không, e rằng mỗi năm lại có hàng chục, hàng trăm và thậm chí hàng ngàn người người chết vì xả lũ, bùn quét, đất lở, đê vỡ... cùng nhiều loại thiên tai và nhân tai khác khi không có những biện pháp ngăn chặn, phòng ngừa có ý nghĩa thiết thực được đưa ra và tiến hành...

Lê Học Lãnh Vân