Chuyện về đôi trâu huyền thoại hy sinh trong chiến thắng Tầm Vu 1948

Đôi trâu cùng quân dân kéo pháo

Khu di tích Chiến thắng Tầm Vu trang nghiêm nằm cặp quốc lộ 61, thuộc xã Thạnh Xuân, H.Châu Thành A, tỉnh Hậu Giang. Giữa sân khu di tích nổi bật bức phù điêu màu trắng khắc họa hình ảnh đôi trâu đang gắng sức kéo khẩu pháo. Xung quanh đôi trâu, hàng chục quân dân cũng đang quyết tâm hỗ trợ để đưa được khẩu pháo là chiến lợi phẩm đáng giá nhất của trận chiến về kho.

Câu chuyện không chỉ dừng lại ở đó, qua lời kể của ông Nguyễn Văn Tấn (52 tuổi), người phụ trách hướng dẫn, giới thiệu ở khu di tích này, hình ảnh đôi trâu kéo pháo ngày nào như được tái hiện lại. Ông Tấn không phải là người chứng kiến chiến thắng Tầm Vu năm ấy vì lúc ấy ông còn chưa ra đời. Song 25 năm qua, ông là người đi sưu tầm, gặp gỡ nhiều nhân chứng của trận chiến ngày ấy để nghe kể lại những chi tiết nhỏ nhất.

Ngần ấy thời gian sưu tầm, ông kể đi kể lại cho bao thế hệ sự tích hào hùng năm nào, câu chuyện trở nên khắc cốt ghi tâm với người đàn ông này. Nhắc đến chiến thắng Tầm Vu là nhắc đến những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, giai đoạn 1946-1948.

Trong 2 năm này, quân dân ta giành chiến thắng ở 4 trận đánh. Đáng nhớ nhất là ở trận đánh thứ 4, ta thu được khẩu pháo 105 ly. Đây là khẩu pháo đầu tiên ta thu được trên cả nước, vang dội khắp chiến trường Đông Dương thời điểm đó. Khẩu pháo chiến lợi phẩm này gắn liền với huyền thoại đôi trâu kéo pháo và sự “hy sinh” anh dũng của chúng.

Ông Tấn chậm rãi kể, chiều 19.4.1948, quân và dân ta phục kích 2 bên đường đón lõng đoàn xe quân sự của Pháp. Chỉ huy trận đánh này là Khu bộ trưởng Trương Văn Giàu và Tham mưu trưởng Võ Quang Anh. Với lối đánh du kích vốn là sở trường của quân dân ta, hơn 100 quân Pháp bị tiêu diệt, 14 xe vận tải quân sự bị phá hủy. Ta thu được nhiều súng đạn, trong đó có khẩu pháo 105 ly đầu tiên của cả nước.

“Ở trận đánh này, quân ta đã có súng rồi, là chiến lợi phẩm thu được ở những trận thắng trước. Dân chỉ có giáo mác, gậy gộc thôi. Trên đường chặn đánh giặc, quân ta phục kích 2 đầu, cưa cây làm ngã chắn đường tiến thoái của giặc rồi xông ra đánh”, ông Tấn kể.

Đánh thắng giặc rồi, vũ khí cũng đã thu được rồi, nhưng khẩu pháo 105 ly quá lớn, cồng kềnh, quân dân ta không biết làm sao để đưa xuống ghe đem về kho. Lúc bấy giờ, ông Ngô Hồng Giỏi là Trung đoàn trưởng Trung đoàn 122 mới tìm đến nhà ông Võ Văn Chót ở địa phương để mượn 1 đôi trâu.

“Ông Chót tháo dây đưa cho ông Giỏi đâu trâu khỏe nhất mà ông có để tiếp sức quân dân kéo pháo”, ông Tấn cho hay.

Hoàn thành nhiệm vụ bất khả thi

Đoạn đường mà đôi trâu kéo pháo chỉ non 1 cây số, nhưng đó là đoạn đường chông gai nhất mà chúng đi trong đời. Khẩu pháo có bánh xe nhưng phải đi qua địa hình ruộng đồng đầy sình lầy. Hai bánh xe thay nhau sa lầy, bộ đội chặt cây, khiêng đá chêm từng bánh xe để trâu kéo. Ở thời điểm nhá nhem tối, cánh đồng cặp sông Láng Hầm đuốc thắp đỏ rực quanh đôi trâu. Những tiếng hô hào, động viên nhau vang vọng một vùng. Khẩu pháo theo đó, nhích từng chút một về đích.

“Thời đó, nhà nào có trâu là như có 1 gia tài. Trâu làm những việc nặng nhọc nhất của nông dân như kéo lúa, chuyển hàng hóa nặng. Trong chiến thắng Tầm Vu năm đó, nhiệm vụ kéo pháo của đôi trâu này dường như là bất khả thi. Các chú cứ thử nghĩ, bánh xe pháo ngập sâu trong bùn mà khẩu pháo này vài trăm ký chứ không ít. Đôi trâu kéo không nổi, toàn thân run lên bần bậc, hơi thở phì phì. Vì gắng quá sức, 1 con trâu đứt ruột chết tại chỗ. Con còn lại vẫn cùng quân dân kéo pháo. Khẩu pháo nhích từng chút cuối cùng cũng đưa được xuống ghe”, ông Tấn kể.

Nhiệm vụ kéo pháo đã hoàn thành, nhưng con trâu còn lại cũng không sống được bao lâu. Bảy ngày sau khi hoàn thành nhiệm vụ bất khả thi, con trâu còn lại được chủ nhân phát hiện nằm phơi bụng chết sau vườn. Người ta kể lại rằng, sau đợt kéo pháo, con trâu này bỏ ăn, nhiều lúc đứng không nổi. Cái chết của đôi trâu đổi lại chiến lợi phẩm là khẩu pháo 105 ly được xếp gọn trong kho làm khí tài cho những trận đánh vang dội về sau. Từ đó đến nay, câu chuyện đôi trâu kéo pháo đều được kể lại và lưu giữ trong Khu di tích Chiến thắng Tầm Vu một cách trang trọng.

Từ lời chỉ dẫn của ông Tấn, chúng tôi tìm đến nhà ông Võ Bạch Đằng cách khu di tích không xa để tìm hiểu thêm câu chuyện về đôi trâu huyền thoại. Ông Võ Bạch Đằng là 1 trong 12 người con của ông Võ Văn Chót, người đã cho bộ đội mượn đôi trâu ngày nào. Nhắc đến đôi trâu, ông Đằng không khỏi ngậm ngùi: “Chiều đó, ông Giỏi đến gặp cha tôi mượn trâu, đó cũng là ngày mà cha mẹ tôi vừa hoàn thành lễ cưới. Đôi trâu là của cải mà cha tôi được ông bà cho để gầy dựng sự nghiệp. Khi kéo pháo xong, đôi trâu chết đâu phải là hết chuyện. Giặc biết trâu tham gia kéo pháo nên thù, chúng theo dấu chân tìm đến bắn chết thêm mấy con trâu của cha tôi nữa. Gia đình tôi tổn thất nặng nề”.

Nhận định về cái chết của đôi trâu, ông Đằng cho rằng, nếu lúc đó có cha ông tham gia chỉ đạo trâu kéo pháo, có thể chúng không phải bỏ mạng. “Trâu là do cha tôi nuôi nên sẽ biết tính nó, cũng sẽ biết điều chỉnh làm sao để trâu kéo hiệu quả nhất. Nhưng lúc đó là trong chiến trận, cha tôi lại mới lấy vợ. Ông cũng như bao người dân khác rất sợ hãi khi nghe tiếng súng”, ông Đằng cho hay.

Sau này vẫn theo nghề nuôi trâu và gắn bó với đồng ruộng, ông Chót
mất năm 2008. Cho đến lúc nhắm mắt xuôi tay ở tuổi 91, lòng ông vẫn luôn tiếc nuối về những con trâu ngày ấy. Năm 2014, Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang đã tặng bằng khen cho ông Chót với thành tích tham gia trong cuộc kháng chiến chống Pháp.

Trở lại với Khu di tích Chiến thắng Tầm Vu, nơi hình ảnh đôi trâu huyền thoại được tái hiện bằng nhiều phương thức. Xúc động hơn hết là bức tranh của họa sĩ Tô Dự khắc họa lại cảnh tượng hào hùng ấy. Trong tranh, đôi trâu đang rướn mình, vươn cổ ra sức kéo pháo, xung quanh quân và dân mỗi người mỗi việc hỗ trợ trâu kéo. Phía xa xa, đoàn xe của quân giặc bị ta đốt phá, khói bốc khắp một vùng.

Có nhìn thấy tranh và được nghe câu chuyện đôi trâu kéo pháo, mới thấy được quá khứ hào hùng của quân dân ta trong những chiến thắng ở Tầm Vu. Con trâu ở Tầm Vu không chỉ là “đầu cơ nghiệp” nữa, mà trong khoảnh khắc cùng quân dân kéo pháo đã góp phần quan trọng trong trận chiến và trở thành biểu tượng của chiến thắng Tầm Vu.

Nguyên Việt