Ông Biden sốc vì tính toán sai, đổ lỗi cho Trump, đấu tranh việc lập lại trật tự khi Taliban tiến vào Kabul

Sự sụp đổ nhanh chóng của các lực lượng quốc gia và chính phủ Afghanistan đã gây ra một cú sốc cho Tổng thống Biden và các thành viên cấp cao trong chính quyền của ông, những người chỉ tháng trước tin rằng có thể mất vài tháng trước khi chính phủ dân sự ở Kabul sụp đổ - một khoảng thời gian sau khi quân đội Mỹ rời đi trước lúc toàn bộ hậu quả của việc rút lui bị phơi bày.

Bây giờ, các quan chức Mỹ thẳng thắn thừa nhận họ đã tính toán sai.

"Thực tế của vấn đề là chúng tôi thấy rằng lực lượng đó đã không thể bảo vệ đất nước. Và điều đó đã xảy ra nhanh hơn chúng tôi dự đoán", Ngoại trưởng Mỹ - Antony Blinken nói với CNN, đề cập đến lực lượng an ninh quốc gia Afghanistan.

Những rủi ro với Tổng thống Biden về mặt chính trị là không chắc chắn; đa số người Mỹ nói trong các cuộc thăm dò rằng họ ủng hộ việc rút quân khỏi Afghanistan và các trợ lý của Biden đã tính toán rằng đất nước này chia sẻ sự mệt mỏi của ông khi kéo dài cuộc xung đột kéo dài 20 năm.

Hiện tại, một số thành viên Quốc hội đang yêu cầu chính quyền Biden cung cấp thêm thông tin về việc làm thế nào mà tình báo của họ lại có thể đánh giá sai tình hình trên thực tế đến vậy, hoặc tại sao các kế hoạch dự phòng mạnh mẽ hơn để sơ tán người Mỹ và đồng minh của họ lại không được đưa ra.

Quan điểm rằng chính phủ dân sự do Tổng thống Afghanistan -Ashraf Ghani lãnh đạo sẽ không thể chống chọi được với những bước tiến của Taliban không phải là điều bất ngờ. Các đánh giá tình báo trong năm qua đã đưa ra các thời gian biểu khác nhau cho những gì được nhiều quan chức an ninh quốc gia xem là điều không thể tránh khỏi.

Bản thân Biden nhiều lần nói trong những tháng qua, kể cả khi Tổng thống Ashraf Ghani đến thăm ông tại Phòng Bầu dục vào mùa hè này, rằng các nhà lãnh đạo Afghanistan cần phải hòa giải những khác biệt của họ nếu có hy vọng duy trì quyền lực.

Tuy nhiên, sự thất bại và sụp đổ của quân đội Afghanistan diễn ra nhanh hơn rất nhiều so với dự kiến ​​của Tổng thống Biden hoặc nhóm ông.

Tổng thống Ashraf Ghani đã rời đất nước vào Chủ nhật để đến Tajikistan, hai nguồn tin tiết lộ với CNN. Chủ tịch Hội đồng Cấp cao về Hòa giải Quốc gia Afghanistan - Abdullah Abdullah đã gọi ông trong một tuyên bố video là "cựu Tổng thống".

Các quan chức Mỹ đã bày tỏ sự thất vọng trước việc ông Ashraf Ghani không có khả năng bảo vệ các thành phố và khu vực quan trọng khỏi Taliban, dù đã đưa ra chiến lược như vậy trong quá trình liên lạc với ông Biden và các nhà lãnh đạo cấp cao khác của Mỹ.

Bản thân Tổng thống Biden đã sử dụng phiên hỏi-đáp tại Phòng Đông của Nhà Trắng cách đây hơn một tháng để hạ thấp viễn cảnh chính phủ Afghanistan có thể sụp đổ và Taliban có thể tiếp quản, nói rằng kết quả đó không phải là không thể tránh khỏi. Ông Biden khẳng định sẽ không có "hoàn cảnh nào" mà các nhân viên Mỹ được sơ tán khỏi nóc đại sứ quán của họ.

Tuần trước, Tổng thống Biden nói với các phóng viên rằng vẫn có khả năng giữ được chính phủ Afghanistan, cho rằng một chỉ huy quân sự mới được bổ nhiệm là "chiến binh nghiêm túc".

Mới đây hôm 13.8, chính quyền Biden cho biết thủ đô Kabul của Afghanistan không nằm trong "môi trường có mối đe dọa sắp xảy ra".

Đến sáng 15.8, một quan chức Mỹ nói với CNN rằng việc sơ tán nhân viên nước này đang được tiến hành tốt, với mục tiêu đưa nhân viên Đại sứ quán Mỹ ra ngoài vào sáng 17.8, nếu không thể sớm hơn.

CNN phát hiện các trực thăng Mỹ đưa các nhân viên từ Đại sứ quán đến sơ tán họ khỏi Afghanistan trong bối cảnh Taliban đang tiến vào Kabul.

Việc rút nhân viên đại sứ quán đánh dấu sự tăng tốc nhanh chóng của quá trình chỉ mới được công bố vào 12.8 và là một tình huống mà nhiều quan chức an ninh Bộ Ngoại giao Mỹ dự kiến ​​sẽ xảy ra với tốc độ mà Taliban giành được lãnh thổ ở Afghanistan những ngày gần đây.

Đang nghỉ cuối tuần ở Trại David như một phần của kỳ nghỉ hè, ông Biden dự kiến ​​sẽ không trở lại Nhà Trắng cho đến tuần sau và không nói công khai về tình hình ở Afghanistan kể từ hôm 10.8. Tổng thống Mỹ không có sự kiện nào trong lịch trình công khai của mình được liệt kê vào 15.8.

Vào 14.8 và 15.8, Biden đã được các đội an ninh quốc gia của ông thông báo tóm tắt về tình hình xấu đi ở Afghanistan thông qua cuộc họp video an toàn khi đang ở trong kỳ nghỉ dưỡng.

Sau cuộc họp giao ban hôm 14.8, ông Biden đã ủy quyền cho quân đội Mỹ bổ sung đến Afghanistan "để đảm bảo rằng chúng ta có thể thu xếp một cách trật tự và an toàn các nhân viên Mỹ cùng đồng minh khác cũng như sơ tán một cách trật tự và an toàn những người Afghanistan đã giúp đỡ quân đội của chúng ta trong nhiệm vụ và những người có nguy cơ đặc biệt từ cuộc tiến công của Taliban".

Ngoại trưởng Blinken, Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin và Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân - Tướng Mark Milley sẽ thông báo cho tất cả các thành viên Hạ viện Mỹ vào 15.8 về tình hình xấu đi ở Afghanistan, theo một trợ lý cấp cao của đảng Dân chủ.

Ông Biden vẫn kiên quyết trong kế hoạch rút quân Mỹ khỏi Afghanistan. Trong tuyên bố hôm 14.8, Biden nói rằng ông không thể biện minh cho việc giữ các lực lượng Mỹ ở đó trong thời gian không xác định mà có thể mất thời gian để huấn luyện thêm cho người Afghanistan cách tự vệ.

"1 năm nữa, hoặc 5 năm nữa, sự hiện diện của quân đội Mỹ sẽ không tạo ra sự khác biệt nếu quân đội Afghanistan không thể hoặc sẽ không nắm giữ đất nước của mình. Và sự hiện diện bất tận của người Mỹ giữa cuộc xung đột dân sự của nước khác không thể chấp nhận được với tôi", Biden viết trong một tuyên bố từ Trại David, nơi ông đang trải qua kỳ nghỉ cuối tuần.

Trong tuyên bố của mình, Tổng thống Biden đổ lỗi cho tình hình hiện tại là do người tiền nhiệm Donald Trump, vốn môi giới thỏa thuận với Taliban để rút quân Mỹ trước ngày 1.5.2021.

Thế nhưng, Tổng thống Biden không chỉ đơn thuần chỉ trích thỏa thuận mà cáo buộc Trump đã để Taliban ở "vị trí mạnh nhất về mặt quân sự" kể từ năm 2001 và đề cập rằng Trump đã mời các thủ lĩnh Taliban gặp mặt tại Trại David vào năm 2019.

Đó là một tín hiệu cho thấy giữa hàng loạt chỉ trích từ các đồng minh của Mỹ ở nước ngoài, đảng Cộng hòa, chuyên gia an ninh quốc gia và các nhóm nhân quyền, ông Biden không muốn gánh hết trách nhiệm về việc cuộc chiến dài nhất của Mỹ đang kết thúc như thế nào.

Các trợ lý cho biết ông Biden đã không thể hiện bất kỳ suy đoán thứ hai nào của mình sau khi tuyên bố vào tháng 4 rằng toàn bộ quân đội Mỹ sẽ rời Afghanistan vào ngày 11.9, thời hạn mang tính biểu tượng 20 năm sau cuộc tấn công khủng bố bắt đầu cuộc chiến.

Sơn Vân/ảnh: Reuters