Các đô thị lột xác thế nào khi những dòng sông được hồi sinh?

Những dòng sông “tỉnh giấc”

Sông Matanza Riachuelo tại Thủ đô của Argentina từng lọt Top những dòng sông ô nhiễm nhất thế giới. Với chiều dài 64 km chảy quanh rìa phía nam của Buenos Aires, đây là nơi sinh sống của hơn 4 triệu người. Dù vậy, nó bị “đầu độc” nghiêm trọng bởi các nhà máy xả chất thải xuống sông.

Năm 2008, Tòa án tối cao nước này ra phán quyết yêu cầu xử lý chất thải ô nhiễm chảy vào Matanza Riachuelo. Sau đó, việc nâng cấp hệ thống xử lý nước thải đã cải thiện điều kiện vệ sinh dọc theo bờ sông, cung cấp giải pháp bền vững để xử lý nước thải an toàn.

Hiện những khu phố nghệ thuật như La Boca hình thành tại cửa sông Riachuelo đã trở thành tọa độ vàng thu hút du khách đam mê nét đẹp đường phố, muốn chiêm ngưỡng tận mắt những tác phẩm nghệ thuật độc đáo của các nghệ sĩ hay đơn giản chỉ đến để check in “sống ảo”.

Chung số phận với dòng sông tại Nam Mỹ là sông Singapore tại quốc đảo cùng tên. Nguồn nước tự nhiên ở đây từng bị ô nhiễm do hàng nghìn xưởng sản xuất, chăn nuôi bên sông. Nhờ chính sách quyết liệt của cựu Thủ tướng Lý Quang Diệu như chặn nguồn thải xuống sông, di dời cơ sở sản xuất gây ô nhiễm... con sông Singapore ngày nay trở thành không gian thoáng mát, văn minh cho người dân quốc đảo dạo bộ, thư giãn hay tổ chức những bữa tiệc ngoài trời. Các tòa cao ốc với hàng quán, khách sạn, trung tâm thương mại sầm uất mọc lên hai bên sông. Giá trị bất động sản ven sông tăng lên đáng kể.

Hồi sinh những “dòng sông chết” không chỉ mang đến diện mạo mới cho đô thị, nâng cao chất lượng sống cho người dân mà còn biến con sông thành không gian công cộng phát triển du lịch, thu hút khách đến vui chơi, trải nghiệm, mang đến sự thịnh vượng cho cả khu vực.

Minh chứng sống động cho chân lý này là câu chuyện hồi sinh dòng suối Cheonggyecheon ở trung tâm Thủ đô Seoul - Hàn Quốc. Những tưởng Cheonggyecheon đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, trở thành dòng suối quên lãng bị chôn vùi dưới lớp bê tông suốt nửa thế kỷ. Thế nhưng ngày 1.10.2005, Cheonggyecheon đã hồi sinh nhờ quyết tâm cải tạo của chính quyền. Một dòng suối xanh mát thay thế con đường cao tốc cũ, trở thành chiếc máy điều hòa khổng lồ giúp nhiệt độ mùa hè ở khu vực này giảm khoảng 2 - 3 độ C. Nồng độ bụi lẫn CO2 đều giảm rõ rệt.

Hai bên bờ con suối Cheonggyecheon với chiều dài 5,8km chảy qua trung tâm sầm uất với hàng loạt công trình kiến trúc quy mô và hiện đại của Thủ đô Seoul đã trở thành không gian văn hóa, nơi diễn ra nhiều chương trình biểu diễn đường phố, thu hút hàng triệu lượt du khách. Đây còn là niềm tự hào của người dân Hàn Quốc về việc trân trọng tài nguyên nước, đưa không gian sinh thái tự nhiên thành điểm đến thu hút, nơi phát triển kinh tế sầm uất.

Sự hồi phục những dòng sông chết trên thế giới đã khẳng định chân lý: Tại bất cứ nơi nào có những dòng sông được hồi sinh, nơi ấy đều lột xác với diện mạo và đời sống mới, sớm muộn đều trở thành tâm điểm phát triển của các đô thị.

Chờ ngày sông Đơ thức giấc

Tại Việt Nam, đã có nhiều kế hoạch nạo vét, khơi thông, làm hồi sinh những dòng sông từng là hồn cốt của đô thị như sông Tô Lịch tại Hà Nội, sông Cổ Cò tại Đà Nẵng - Quảng Nam…

Ngay tại Sầm Sơn, từ nhiều năm trước, chính quyền Thành phố đã có chủ trương quy hoạch, phát triển sông Đơ – nơi sở hữu không gian khoáng đạt, cảnh quan nên thơ nhưng dòng chảy lại bị bồi lấp, trở thành dòng sông lãng quên ít người biết tới. Kế hoạch nạo vét, khơi thông dòng chảy đã nhanh chóng khởi động. Ngay đầu năm 2021, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã chấp thuận phương án nạo vét bùn, cát, khơi thông luồng lạch cửa sông Đơ.

Trong tương lai gần, con sông sẽ sớm lấy lại vị thế vốn có. Việc khơi thông dòng chảy đi liền với kế hoạch cải tạo cảnh quan sông Đơ được kỳ vọng sẽ khôi phục vị thế con sông giữa lòng đô thị Sầm Sơn, mang đến cho Sầm Sơn lợi thế hiếm hoi vừa kế sông, vừa cận kề biển. Theo đó, dọc hai bên sông sẽ hình thành Khu đô thị sinh thái nghỉ dưỡng do Tập đoàn Sun Group đầu tư, quy mô 29ha, kết nối thẳng tới Khu đô thị quảng trường biển Sun Grand Boulevard qua trục đại lộ thương mại quy mô bậc nhất Việt Nam.

Nếu như Sun Grand Boulevard trên đường Hồ Xuân Hương kề cận quảng trường biển sẽ được phát triển thành khu đô thị thương mại – dịch vụ, đáp ứng các nhu cầu vui chơi, giải trí và mua sắm của khách du lịch khi đến Sầm Sơn, thì Khu đô thị sinh thái nghỉ dưỡng ven sông Đơ sẽ được phát triển theo mô hình một thành phố nghỉ dưỡng đa sắc màu kế sông kề biển, mang phong cách Miami (Mỹ) đậm chất nhiệt đới.

Bàn về vấn đề phát triển bền vững đô thị du lịch biển Sầm Sơn, kiến trúc sư Nguyễn Huy Văn, nguyên Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch - Kiến trúc Thanh Hóa từng trăn trở: “Với lợi thế tiềm năng, Sầm Sơn cần phải có tầm nhìn chiến lược, tạo được dấu ấn riêng, sắc thái văn hóa riêng và phát triển bền vững theo hướng sinh thái”.

Dự án Khu đô thị sinh thái nghỉ dưỡng ven sông Đơ của Tập đoàn Sun Group đầu tư phát triển tới đây sẽ là lời giải cho những trăn trở của vị chuyên gia. Bởi lẽ, dự án không chỉ góp phần tái tạo, giữ gìn hệ sinh thái bản địa ven sông mà còn khai mở những thế mạnh sẵn có của khu vực này. Theo đó, Sun Group khôi phục vị thế con sông với đúng tầm vóc là trung tâm của sự phát triển, kiến tạo hai bên bờ sông những công trình kiến trúc điểm nhấn, hài hòa với cảnh sắc thiên nhiên, những khu phố nghỉ dưỡng đậm chất nhiệt đới, cũng như những khu vui chơi giải trí mang thương hiệu Sun World…

Chẳng bao lâu nữa, Sầm Sơn sẽ được nhắc đến như một hình mẫu về hồi sinh những dòng sông bị lãng quên. Với vai trò của “người khai mở” Sun Group sẽ đánh thức dòng sông Đơ êm đềm đã nằm yên lặng lẽ suốt nhiều thập kỷ để biến nó thành dòng sông tơ lụa mang lại phong thủy thịnh vượng cho thành phố biển.

Q.C