Việc sứ giả nhà Minh nói Lê Tương Dực là 'Vua lợn' cần phải xem lại

Đại Việt sử ký toàn thư chép: "Tháng giêng, ngày 26 (1513), nhà Minh sai chánh sứ là Hàn lâm viện biên tu Trạm Nhược Thuỷ, phó sứ là Hình khoa hữu cấp sự trung Phan Hy Tăng sang sách phòng vua làm An Nam Quốc Vương và ban cho một bộ áo mũ quan võ bằng da, một bộ thường phục. Hy Tăng trông thấy vua, bảo Nhược Thuỷ rằng: "Quốc vương An Nam mặt thì đẹp mà người lại lệch, tính háo dâm, là vua lợn, loạn vong sẽ không lâu đâu".

Đến đây chúng ta phải đặt lại câu hỏi về tính chính xác trong phát ngôn của Hy Tằng. Trước hết, Hy Tằng đi sứ thì đâu thể ăn nói lung tung đoán bừa chuyện tương lai, hậu vận của vua nước khác như thế. Việc Hy Tằng nói nhỏ với Nhược Thủy nếu là có thật đi chăng nữa thì đó chỉ là chuyện bí mật giữa hai người nên sử quan nước ta đâu có thể nghe thấy mà đưa vào sử được. Nói chung trong sử Việt có rất nhiều giai thoại không có độ kiểm chứng được chép vào rất dễ gây ngộ nhận như chúng tôi từng đề cập trong bài Về lời nguyền của Lý Huệ Tông với nhà Trần: Giai thoại vụng về? hay bài Cần minh oan cho con trai Hưng Đạo vương bị vu tội phản nghịch

Hơn nữa, nếu quả thực Hy Tằng có lời tiên đoán đúng như vậy thì chắc sử nhà Minh đã phải chép ngay giai thoại này với niềm tự hào lớn lao rồi. Nhưng Minh Sử chẳng có dòng nào chép về Hy Tằng còn trong Minh nhân truyền ký thì có chép ngắn gọn "Phan hi Tằng, tự Trọng Lỗ, hào trúc giản, Chiết giang kim hoa nhân, chương tử. Hoằng trị thập ngũ niên tiến sĩ, cải thứ khởi sĩ, thụ binh khoa cấp sự trung, nhân tai dị trần bát sự, chỉ xích cận hạnh. Xuất hạch hồ quảng quý châu quân trữ hoàn, độc bất lộ lưu cẩn. Cẩn nộ, kiểu chiếu đình trượng trừ danh. Cẩn tru, khởi lại khoa hữu cấp sự trung, Gia tĩnh trung lịch thái thường khanh, phục khuyết tranh đại lễ. Dĩ hữu thiêm đô ngự sử tuần phủ nam cống, bình huệ châu tặc, thiên công bộ thị lang, đại thịnh ứng kỳ trị hà, trúc trường đê bách tứ thập dư lý, kỳ niên nhi công thành, lịch binh bộ tả hữu thị lang, niên ngũ thập thất tốt. Hữu trúc giản tập cập tấu nghị truyền vu thế", tức là cũng chỉ kể qua tiểu sử của Hi Tằng như nơi sinh, năm đỗ tiến sĩ, chức vụ kinh qua và các tác phẩm Trúc giản tập, Tấu nghị truyền lại cho đời. Riêng việc đi sứ sang nước ta thì được gọi là làm "Ngự sử tuần phủ nam cống" chứ không hề có dòng nào về việc đoán tướng vua Tương Dực cả.

Nhân vật còn lại trong giai thoại Quỷ vương là Trạm Nhược Thủy (người ĐVSKTT mô tả là được Hy Tằng tâm sự về câu chuyện tướng số) thì có được chép trong Minh sử phần Nho lâm nhị, liệt truyện 171. Trong cả phần đó kể khá nhiều về chuyện Nhược Thủy là nhà sư hoàn tục, chuyện đỗ đạt, công danh, các tác phẩm thành tựu... nhưng không có dòng nào nói về chuyện ông nghe Hy Tằng đoán tướng mệnh cho Tương Dực đế khi đi sứ Việt cả.

Buổi gặp gỡ giữa vua Lê và sứ nhà Minh khá nồng hậu. Chính ĐVSKTT còn chép khi 2 sứ về, vua tặng biếu rất hậu. Nhược Thuỷ và Hy Tăng không nhận. Và Tương Dực còn thể hiện tài của một vị vua thạo chữ bằng việc tặng thơ cho 2 sứ nhà Minh. Chỉ có điều thơ của Tương Dực với 2 sứ có vẻ quá khiêm nhường chứ không thể hiện được hùng khí như thời Thái Tổ, Thánh Tông.

Về sau, sử Việt có chép nhiều chuyện hoang dâm của Tương Dực đế như việc "Tháng 5 năm 1514, nghe lời của Hiệu uý Hữu Vĩnh, Tương Dực giết chết 15 vương công, cho gọi các cung nhân của triều trước vào cung để gian dâm" hay "Vua thích làm nhiều công trình thổ mộc, đắp thành rộng lớn mấy ngàn trượng, bao quanh điện Tường Quang, quán Chân Vũ, chùa Thiên Hoa ở phường Kim Cổ, từ phía đông đến phía tây bắc, chắn ngang sông Tô Lịch, trên đắp hoàng thành, dưới làm cửa cống, dùng ngói vỡ và đất đá nện xuống, lấy đá phiến và gạch vuông xây lên, lấy sắt xuyên ngang. Lại sai làm thuyền chiến, sai thợ vẽ kiểu, sai bọn nữ sử trần truồng chèo thuyền chơi trên Hồ Tây, vua cùng chơi, lấy làm vui thích lắm".

Những chuyện này chính xác hay không thì tạm không bàn nhưng đó là chuyện được chép sau khi vua tiếp sứ Minh. Do vậy, việc căn cứ vào phát ngôn mơ hồ của Phan Hy Tằng nói Tương Dực là vua lợn thì có vẻ thiếu căn cứ.

Lịch sử cần phải rạch ròi. Giai đoạn nào Tương Dực có những thành tựu thì vẫn cần tôn trọng. Giai đoạn nào Tương Dực là hôn quân thì có thể phê bình, chê trách. Xét tổng quan, Tương Dực là ông vua thất bại nhưng chúng ta cũng không thể dựa vào phát ngôn kiểu thầy bói được cho là của sứ nhà Minh để gọi Tương Dực là vua lợn.

Anh Tú

Đọc thêm

Thử minh oan cho Trần Thủ Độ trong vụ thảm sát người họ Lý

Bất hòa giữa Quách Quỳ và Triệu Tiết khiến quân Tống bại trận trên đất Việt

Sai lầm của vua Tống khi để Quách Quỳ làm chánh tướng

Hoài bão của Tương Dực trước đêm xây dựng Cửu trùng đài

Lê Tương Dực – Phiên bản lỗi của Lê Thánh Tông