Bí ẩn số ca COVID-19 giảm sâu ở Nhật: Thủ tướng và chuyên gia vẫn lo gặp tình trạng xấu nhất

Các ca mắc COVID-19 mới hàng ngày đã giảm mạnh so với mức cao nhất vào giữa tháng 8 là gần 6.000 ở Tokyo, với số ca ở thủ đô đông dân cư hiện thường xuyên xuống dưới 100, mức thấp nhất trong 11 tháng.

Nhiều người bối rối, chưa hiểu chính xác điều gì xảy ra đằng sau sự sụt giảm mạnh số ca COVID-19.

Không giống như những nơi khác ở châu Âu và châu Á, Nhật Bản chưa bao giờ thực hiện bất cứ điều gì gần như phong tỏa, chỉ là một loạt các tình trạng khẩn cấp tương đối nghiêm ngặt.

Một số yếu tố có thể dẫn đến thành công của Nhật Bản bao gồm chiến dịch tiêm vắc xin muộn màng nhưng nhanh chóng đáng kể, việc người dân rút  khỏi nhiều khu vực sống về đêm khi nỗi lo sợ vi rút SARS-CoV-2 lan rộng trong thời gian gia tăng ca bệnh gần đây, đeo khẩu trang và thời tiết xấu vào cuối tháng 8 giữ nhiều người ở nhà...

Thế nhưng với việc hiệu quả của vắc xin COVID-19 dần suy yếu và mùa đông đến gần, các chuyên gia lo lắng rằng không biết chính xác lý do tại sao các ca mắc COVID-19 lại giảm đột ngột như vậy, Nhật Bản có thể phải đối mặt với một làn sóng khác như mùa hè này khi các bệnh viện tràn ngập  ca bệnh nghiêm trọng và tử vong tăng vọt - mặc dù con số này thấp hơn mức trước khi tiêm vắc xin.

Nhiều người cho rằng chiến dịch tiêm vắc xin, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi, đã làm giảm các ca mắc COVID-19. Gần 70% dân số Nhật Bản được tiêm vắc xin COVID-19 đầy đủ.

Tiến sĩ Kazuhiro Tateda, Giáo sư vi rút học của Đại học Toho, cho biết: “Việc tiêm vắc xin nhanh chóng và chuyên sâu ở Nhật Bản cho những người dưới 64 tuổi có thể đã tạo ra một tình trạng tạm thời tương tự như miễn dịch cộng đồng”.

Kazuhiro Tateda lưu ý rằng tỷ lệ tiêm vắc xin COVID-19 đã tăng trong tháng 7 đến tháng 9. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng các ca nhiễm COVID-19 đột phá ở Mỹ, Anh và những nơi khác bắt đầu tiêm vắc xin sớm hơn Nhật Bản vài tháng cho thấy, chỉ riêng vắc xin là không hoàn hảo và hiệu quả dần mất đi.

Nhật Bản bắt đầu tiêm vắc xin COVID-19 vào giữa tháng 2.2021, với các nhân viên y tế và người cao tuổi được ưu tiên đầu tiên. Tình trạng khan hiếm vắc xin COVID-19 nhập khẩu tiếp tục diễn ra chậm cho đến cuối tháng 5, khi nguồn cung ổn định và mục tiêu tiêm hàng ngày được nâng lên trên 1 triệu liều để tối đa hóa khả năng bảo vệ trước ngày 23.7 - 8.8, thời gian diễn ra Thế vận hội Tokyo.

Số lượng mũi tiêm vắc xin COVID-19 hàng ngày đã tăng lên khoảng 1,5 triệu vào tháng 7, đẩy tỷ lệ tiêm chủng từ 15% vào đầu tháng 7 lên 65% vào đầu tháng 10, vượt quá mức 57% của Mỹ.

Các ca mắc COVID-19 mới hàng ngày tăng chỉ vài tuần trước Thế vận hội. Điều này buộc Nhật Bản phải tổ chức Thế vận hội trong khi có hơn 5.000 ca mắc COVID-19 hàng ngày ở Tokyo và khoảng 20.000 ca trên toàn quốc vào đầu tháng 8.

Ngày 17.10, Tokyo đã báo cáo 40 ca mắc COVID-19, dưới 100 ca trong ngày thứ 9 liên tiếp và thấp nhất trong năm nay. Trên toàn quốc, Nhật Bản đã ghi nhận 429 ca mắc COVID-19 hôm 17.10, nâng tổng số ca lên hơn 1,714 triệu với hơn 18.000 người chết kể từ khi đại dịch bắt đầu vào đầu năm ngoái.

Tại sao số ca mắc COVID-19 lại giảm sâu?

Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Nhật Bản - Norio Ohmagari cho biết: “Đó là một câu hỏi hóc búa và chúng tôi phải xem xét tác động của quá trình tiêm vắc xin, điều này là cực kỳ lớn. Đồng thời, những người tụ tập trong môi trường có nguy cơ cao, chẳng hạn như những nơi đông đúc và ít thông gió, có thể từng nhiễm vi rút SARS-CoV-2 và có được khả năng miễn dịch tự nhiên từ bây giờ”.

Dù một số suy đoán rằng sự sụt giảm các ca mắc COVID-19 có thể  do ít xét nghiệm hơn, dữ liệu của chính quyền thủ đô Tokyo cho thấy tỷ lệ dương tính đã giảm từ 25% vào cuối tháng 8 xuống 1% vào giữa tháng 10 khi số lượng xét nghiệm giảm 1/3.

Masataka Inokuchi, Phó giám đốc Hiệp hội Y khoa Tokyo, cho biết tỷ lệ dương tính với COVID-19 giảm cho thấy tình trạng nhiễm vi rút đã chậm lại.

Các biện pháp khẩn cấp của Nhật Bản không phải phong tỏa mà là chủ yếu tập trung vào các quán bar và quán ăn, được yêu cầu đóng cửa sớm và không phục vụ đồ uống có cồn. Nhiều người tiếp tục đi lại trên những chuyến tàu đông đúc, tham dự các sự kiện thể thao và văn hóa tại các sân vận động với một số biện pháp kiểm soát giãn cách xã hội.

Các yêu cầu khẩn cấp đã chấm dứt và chính phủ đang dần mở rộng hoạt động kinh tế, xã hội, đồng thời cho phép các sự kiện thể thao và các chuyến du lịch trọn gói trên cơ sở thử nghiệm bằng cách sử dụng giấy chứng nhận tiêm vắc xin và tăng cường xét nghiệm.

Để tăng tốc độ chích vắc xin COVID-19, cựu Thủ tướng Yoshihide Suga, người đã rời nhiệm sở gần đây, đã mở rộng số lượng nhân viên y tế đủ điều kiện tiêm chủng hợp pháp, mở các trung tâm tiêm chủng quy mô lớn và thúc đẩy chủng ngừa tại nơi làm việc bắt đầu từ cuối tháng 6.

Hiroshi Nishiura, Giáo sư Đại học Kyoto, nói trong cuộc họp hội đồng cố vấn chính phủ gần đây rằng ông ước tính tiêm vắc xin đã giúp khoảng 650.000 người tránh nhiễm vi rút SARS-CoV-2 và cứu sống hơn 7.200 người trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 9.

Nhiều chuyên gia ban đầu đổ lỗi cho những người trẻ tuổi, được nhìn thấy uống rượu trên đường phố và trong công viên khi quán bar đóng cửa, vì đã lây lan vi rút, nhưng nói dữ liệu cho thấy nhiều người ở độ tuổi 40 và 50 cũng thường xuyên lui tới các khu giải trí về đêm. Hầu hết các trường hợp nghiêm trọng và tử vong do COVID-19 ở những ai không được tiêm vắc xin ở độ tuổi 50 trở xuống.

Takaji Wakita, Giám đốc Viện Các bệnh Truyền nhiễm Quốc gia Nhật, nói với phóng viên gần đây rằng ông lo lắng nhiều người đã tiếp tục tiệc tùng ở các khu giải trí về đêm, lưu ý rằng sự chậm lại của nhiễm vi rút có thể đã chạm đáy.

Takaji Wakita nói: “Nhìn về phía trước, điều quan trọng là phải đẩy mạnh trách nhiệm cá nhân trong trường hợp dịch bệnh bùng phát trở lại trong tương lai”.

Hôm 15.10, tân Thủ tướng Nhật Bản - Fumio Kishida cho biết một kế hoạch chuẩn bị được soạn thảo vào đầu tháng 11 sẽ bao gồm các giới hạn khắt khe hơn với các hoạt động và yêu cầu các bệnh viện cung cấp thêm giường, nhân viên để điều trị COVID-19 nếu ca bệnh tăng cao trong “trường hợp xấu nhất”, song ông không nêu chi tiết.

Nhiều người vẫn cảnh giác trước vi rút SARS-CoV-2, bất kể số lượng ca COVID-19.

Mizuki Kawano (sinh viên đại học) cho biết việc đeo khẩu trang đã trở nên quá bình thường. “Tôi vẫn lo lắng về vi rút”, cô nói.

“Tôi không muốn đến gần những người không đeo khẩu trang”, bạn của Mizuki Kawano - Alice Kawaguchi nói.

Các chuyên gia y tế công cộng Nhật muốn có một cuộc điều tra toàn diện về lý do tại sao các ca mắc COVID-19 lại giảm.

Phân tích dữ liệu GPS cho thấy chuyển động của người dân trong các khu giải trí lớn ở trung tâm thành phố đã giảm trong tình trạng khẩn cấp gần đây nhất, kết thúc vào ngày 30.9.

Atsushi Nishida, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Xã hội & Khoa học Y học tại Viện Khoa học Y tế thủ đô Tokyo, nói: “Tôi tin rằng việc giảm số người đến các khu vui chơi giải trí cùng với tiến độ tiêm vắc xin góp phần làm giảm các ca COVID-19”.

Song, nhiều người quay trở lại các khu vui chơi giải trí ngay sau khi tình trạng khẩn cấp gần đây kết thúc và điều đó có thể "ảnh hưởng đến tình hình nhiễm vi rút trong những tuần tới", theo Atsushi Nishida.

Sơn Vân