Biến thể Delta hồi sinh và lây lan mạnh ở Anh, cảnh báo Mỹ và toàn thế giới

Biến thể Alpha có khả năng lây truyền cao lần đầu tiên được xác định ở hạt Kent, Anh.

Biến thể Delta thậm chí còn lây nhiễm cao hơn Alpha, có nguồn gốc từ Ấn Độ nhưng sử dụng Anh làm bàn đạp để thống trị toàn cầu. Anh là một trong những nước đi đầu trong việc tiêm vắc xin COVID-19 và là một trong những nước đầu tiên chứng kiến ​​mức độ hấp thu giảm. Anh cũng là nước đầu tiên tuyên bố “tự do” khỏi Delta, dỡ bỏ gần như tất cả các hạn chế ngay sau khi sự gia tăng ca COVID-19 mùa hè lên đỉnh điểm.

Bộ trưởng Y tế Anh - Sajid Javid đã tweet vào tháng 7: “Chúng ta phải học cách sống chung với thay vì thu mình khỏi loại vi rút SARS-CoV-2 này”.

Song 3 tháng sau, Anh lại có một trong những tỷ lệ mắc COVID-19 tồi tệ nhất trên thế giới, tăng 35% trong hai tuần qua. Số ca COVID-19 mới đang đạt trung bình hơn 45.000 mỗi ngày, có lẽ sẽ sớm vượt qua mức đỉnh ban đầu của tháng 7 với khoảng 47.000 trường hợp hàng ngày.

Tính trên cơ sở bình quân đầu người, tỷ lệ ca mắc COVID-19 trung bình hàng ngày của Anh cao gấp hơn 2,5 lần Mỹ, cao hơn 4 lần Liên minh châu Âu (EU), gần 5 lần so với Đức, hơn 9 lần Pháp và hơn 15 lần so với của Tây Ban Nha hoặc Ý.

Câu hỏi đặt ra là tại sao và liệu sự trở lại đầy bất ngờ của biến thể Delta ở Anh có báo trước một mùa đông đen tối khác cho Mỹ hay không.

“Chúng tôi lo ngại”, Bộ trưởng Y tế Anh - Sajid Javid cho biết hôm 20.10, dự đoán rằng số ca COVID-19 mới có thể tăng lên 100.000 mỗi ngày.

Đó không phải là tất cả tin xấu với người Anh. Họ đang xét nghiệm với tỷ lệ cao hơn bất kỳ nước lớn nào khác, đó là một phần lý do khiến số ca COVID-19 tăng cao như vậy.

Anh đã tiêm vắc xin COVID-19 đầy đủ cho hơn 95% người dân trên 60 tuổi, đến nay là nhóm tuổi dễ bị tổn thương nhất, điều này đã phá vỡ một số mối liên hệ giữa ca bệnh và tử vong.

Hiện tại, các ca mắc COVID-19 mới hàng ngày bằng 3/4 so với mức cao nhất vào mùa đông năm ngoái ở Anh. Tuy nhiên, số người chết hàng ngày do COVD-19 chỉ bằng 1/10 so với lúc đó. Đó là sự tiến bộ.

Mỹ đã không làm tốt trên mặt trận đó. Nhiều bang ở Mỹ vẫn có rất nhiều người cao tuổi chưa tiêm vắc xin và kết quả là số ca tử vong, nhập viện do COVID-19 trong đợt dịch Delta mùa hè này cao như mùa đông năm ngoái, so với các ca bệnh. Với các loại vắc xin an toàn và hiệu quả hiện nay đã được phổ biến rộng rãi, điều đó đáng lẽ không xảy ra nữa. Tương tự, Mỹ sẽ phát hiện nhiều ca mắc COVID-19 hơn nếu tăng gần gấp 4 lần tỷ lệ xét nghiệm như Anh.

Thế nhưng, điều đáng lo ngại với Anh là quỹ đạo của nó. Anh đã tiêm vắc xin đầy đủ cho 80% dân số đủ điều kiện và từng phải chịu đựng làn sóng dịch lớn nhất thế giới, song vi rút SARS-CoV-2 đang lây lan trở lại với tốc độ đáng báo động.

Điều đó có nghĩa là Mỹ (nơi 77% dân số đủ điều kiện được tiêm vắc xin, từng hứng chịu những đợt bùng phát dịch với nhiều người khỏi COVID-19 có miễn dịch tự nhiên và các ca bệnh giảm mạnh hơn 50% so với tháng trước) sẽ chịu chung số phận? Không hẳn thế, song sự trở lại của Delta ở Anh là dấu hiệu cảnh báo Mỹ.

Các chuyên gia đã đưa ra một số lý do cho sự hồi sinh của Delta ở Anh. Một người có thể bị suy giảm khả năng miễn dịch. Bạn tiêm vắc xin cho dân số của mình càng sớm thì sự bảo vệ trên toàn dân càng sớm giảm bớt (đặc biệt nhóm cao tuổi là những người đầu tiên). Đó là lý do tại sao Israel, quốc gia triển khai tiêm vắc xin COVID-19 nhanh nhất, cũng phải hứng chịu làn sóng dịch Delta lớn trong mùa hè.

Thực tế là Anh ban đầu dựa vào vắc xin từ AstraZeneca (cung cấp ít khả năng bảo vệ hơn với biến thể Delta) và Pfizer (suy giảm hiệu quả nhanh hơn so với của Moderna).

Làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn, ước tính có khoảng 43.000 người trên khắp Anh đã nhận được kết quả xét nghiệm âm tính với COVID-19 không chính xác do "các vấn đề kỹ thuật" tại một phòng thí nghiệm tư nhân ở Wolverhampton, khiến vi rút SARS-CoV-2 tiếp tục lây lan mà không được kiểm soát trong khu vực.

AY.4.2, một dòng phụ mới, có thể lây nhiễm nhiều hơn của Delta, cũng đang "trên một quỹ đạo ngày càng tăng" trên toàn quốc mặc dù mức độ nguy hiểm của nó vẫn chưa rõ ràng tại thời điểm này. Trên hết, ngày càng nhiều người dân Anh nhiễm SARS-CoV-2 lần thứ hai hoặc thậm chí thứ ba, theo Guardian.

Một năm trước, sự tái nhiễm SARS-CoV-2 dường như rất hiếm, chỉ có 20 trường hợp được ghi nhận trên toàn thế giới. Thế nhưng cũng giống như sự bảo vệ từ tiêm vắc xin COVID-19, khả năng miễn dịch tự nhiên dường như cũng mất dần theo thời gian, đặc biệt khi đối mặt với các biến thể mới như Delta. Ví dụ, ở bang Oklahoma (Mỹ), tỷ lệ tái nhiễm SARS-CoV-2 đã tăng 350% kể từ tháng 5.2021.

“Với mức độ gia tăng ca COVID-19 ở Anh, nhiều người trong chúng ta tái nhiễm SARS-CoV-2, đôi khi sau một thời gian tương đối ngắn kể từ lần mắc COVID-19 đầu tiên. Chúng ta vẫn chưa biết nhiều về các yếu tố nguy cơ tái nhiễm nhưng giả định về mặt lý thuyết rằng một khi tất cả những người trẻ mắc COVID-19 thì đại dịch sẽ qua đi ngày càng khó xảy ra”, Tiến sĩ Nisreen Alwan, Giáo sư y tế công cộng tại Đại học Southampton, nói với tờ Guardian.

Trong khi đó, các phản hồi sau tháng 7 và thông điệp từ các nhà lãnh đạo Anh dường như đã thuyết phục nhiều người dân ngừng thực hiện các biện pháp phòng ngừa COVID-19.

Khoảng 15% người lớn ở Anh hiện nói rằng họ không bao giờ đeo khẩu trang nơi công cộng, theo một cuộc thăm dò của YouGov từ giữa tháng 10.2021, nhiều hơn so với ở Tây Ban Nha và Ý (dưới 2%) hoặc Pháp (khoảng 4%).

Cuộc thăm dò cũng cho thấy người Anh ít thận trọng hơn trong việc sử dụng phương tiện giao thông công cộng, tham gia các cuộc tụ họp đông người và đi vào các không gian đông đúc nhiều hơn so với các nước châu Âu khác. Ở Ý, các hộp đêm hạn chế sức chứa và yêu cầu chứng nhận về tiêm vắc xin. Tây Ban Nha yêu cầu đeo khẩu trang. Còn tại Anh, các câu lạc bộ được hoạt động không hạn chế.

Giữa những khác biệt này, tỷ lệ tử vong do COVID-19 và các quốc gia ngang hàng nó đã có sự khác biệt rõ rệt.

Theo tờ Financial Times, “tỷ lệ tử vong hàng tuần của Anh hiện nay là 12/1 triệu, gấp ba lần mức của các quốc gia châu Âu lớn khác, trong khi số người nhập viện đã tăng lên 8 ca liên quan đến COVID-19 mỗi tuần trên 100.000 người, gấp 6 lần tỷ lệ ở châu Âu”.

Nói cách khác, khoảng cách giữa các ca mắc COVID-19 và kết quả nghiêm trọng có thể lớn hơn ở Anh so với trước đây. Nhiều người mắc COVID-19 hơn có nghĩa là nhiều ca nhập viện và tử vong hơn.

Điều đó có thể đặc biệt đúng ở những người trẻ hơn. Có lẽ sự khác biệt lớn nhất giữa Anh và các đối tác, bao gồm cả Mỹ, là việc nước này không chú trọng đến việc tiêm vắc xin COVID-19 cho thanh thiếu niên và làm chậm sự lây lan vi rút trong trường học.

Khẩu trang hiện được yêu cầu ở khoảng 2/3 các trường công lập của Mỹ và một nghiên cứu gần đây cho thấy các trường không có quy định đeo khẩu trang có nguy cơ bùng phát COVID-19 cao hơn đáng kể so với các trường nơi tất cả mọi người phải che mặt. Cách ly cũng là điều phổ biến ở Mỹ.

Ngược lại, không ai ở Anh dưới 18 tuổi phải cách ly sau khi tiếp xúc với ca dương tính với COVID-19, bất kể tình trạng tiêm vắc xin và bất kỳ học sinh hoặc nhân viên nào cũng không cần đeo khẩu trang. Trong khi Mỹ bắt đầu cung cấp vắc xin COVID-19 cho trẻ từ 12 đến 18 tuổi vào tháng 5.2021, Anh đến giữa tháng 9 mới làm điều này, gây ra sự chậm trễ về hậu cần.

Kết quả là tỷ lệ tiêm vắc xin COVID-19 ở tuổi vị thành niên của Anh hiện chưa bằng một nửa so với Tây Ban Nha, Pháp, Ý hoặc Mỹ. Tỷ lệ mắc COVID-19 ở Anh hiện “cao nhất ở học sinh trung học, với ước tính 8,1% trong số đó mắc COVID-19 trong tuần kết thúc vào ngày 9.10”, theo Guardian.

Trong khi không bị bệnh nặng, hầu hết trẻ em lại truyền vi rút cho người khác.

“Nếu không hạn chế ca mắc COVID-19 phổ biến ở học sinh, bạn sẽ bị lây nhiễm và có thể tái nhiễm, sau đó sẽ có khả năng lây lan sang các bậc cha mẹ từng tiêm vắc xin nhưng sắp hết hiệu nghiệm và nghiêm trọng hơn là với ông bà cùng những người dễ bị tổn thương về mặt lâm sàng”, Stephen Griffin, Phó giáo sư vi rút học tại Đại học Leeds, giải thích với Guardian.

Đó dường như là vấn đề đang khiến Anh khó chịu, dẫn đến việc các chuyên gia kêu gọi hồi sinh các biện pháp giảm thiểu COVID-19 trước khi mùa đông đến - động thái mà chính phủ Anh cho biết hôm 20.10 là chưa sẵn sàng thực hiện.

Matthew Taylor, Giám đốc điều hành hệ thống chăm sóc sức khỏe ở Anh, xứ Wales và Bắc Ireland, cảnh báo trong tuần này: “Chúng ta đang ở ngay sát bờ vực và đó là giữa tháng 10. Sẽ cần một sự may mắn đáng kinh ngạc để chúng ta không rơi vào tình trạng khủng hoảng sâu sắc trong ba tháng tới".

Để tránh một sự trở lại tương tự của Delta, Mỹ cần chú ý đến cảnh báo của Matthew Taylor. Mỹ đã và đang làm một số điều đúng đắn. Tiêm vắc xin COVID-19 cho thanh thiếu niên vẫn tiếp tục.

Liều vắc xin tăng cường (đang được triển khai ở Anh chậm hơn so với dự kiến) có thể sớm có sẵn cho người Mỹ từ 40 tuổi.

Chính quyền Biden đang có kế hoạch giới thiệu vắc xin cho trẻ em từ 5 đến 11 tuổi vào cuối tháng này. Ngay cả vậy, Tiến sĩ Rochelle Walensky - Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ nói hôm 20.10 rằng cơ quan của bà vẫn sẽ khuyến cáo tất cả giáo viên, học sinh và nhân viên phải đeo khẩu trang tại trường.

“Khi bước vào những tháng mùa đông này, chúng ta biết mình không thể tự mãn”, bà Rochelle Walensky nói trong cuộc họp giao ban COVID-19 của Nhà Trắng.

May mắn thay, các trường hợp tử vong và nhập viện do COVID-19 ở Mỹ đang giảm ngay bây giờ. Thế nhưng, sự hồi sinh của Delta là lời nhắc nhở không nên thư giãn quá sớm.

Ngay cả ở nước có tỷ lệ tiêm vắc xin nói chung cao hơn và nhiều xét nghiệm hơn, vi rút SARS-CoV-2 vẫn có thể vượt khỏi tầm kiểm soát, đặc biệt nếu bạn để nó bùng phát trong giới trẻ trước.

Sơn Vân/ảnh: Reuters