Bệnh tật, phải bán ve chai kiếm sống nhưng đạo cuồng Tiến Phước vẫn giữ tình yêu nghệ thuật

Ông đã từng đoạt huy chương bạc cá nhân Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp năm 1995, khi hát cho đoàn cải lương tuồng cổ 1, TP.HCM (tiền thân là đoàn cải lương tuồng cổ Minh Tơ).

Năm 1985, ông đoạt huy chương bạc cá nhân khi hát cho đoàn cải lương Sông Hậu 2 tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc. Hiện tại, ở tuổi ngoài 62, ông vẫn bám nghề, nhưng phải bán ve chai và làm thêm nghề thợ hồ để nuôi dưỡng đam mê nghệ thuật.

Ông lão mua ve chai có vẻ ngoài khác lạ

Từ hồi thành phố ban bố tình trạng bình thường mới, tại khu vực Bình Trị Đông gần Phú Lâm (Q.6) xuất hiện một người đàn ông đẩy xe mua ve chai. Tuy mặc quần áo lao động cũ kỹ, nhưng ông đội chiếc khăn khá lạ và nét mặt có vẻ sáng sủa hơn đồng nghiệp khác. Lối nói chuyện của ông cũng ấm áp, vui vẻ và sâu sắc. Nhiều người mê cải lương tuồng cổ ngỡ ngàng khi biết rằng người mua ve chai lam lũ ấy là nghệ sĩ đạo cuồng Tiến Phước. Nhìn ông trên sân khấu oai phong lẫm liệt mà sao nghèo khổ đến thế, chấp nhận công việc giang nắng dầm mưa.

Tuy nhiên, với Tiến Phước, điều này không có gì lạ. Bởi vì, ông đã sống cả đời khốn khó. Điều đáng quý nhất là dù bất cứ hoàn cảnh nào ông vẫn giữ vẹn tình yêu cho bộ môn nghệ thuật cải lương tuồng cổ.

Tiến Phước sinh ra trong một gia đình nghèo tại Sài Gòn. Lúc còn rất nhỏ, ông phải đi làm thuê, làm mướn kiếm tiền phụ mẹ. Cuộc đời xô đẩy, ông bán cóc ổi mía ghim ngay trước rạp hát của Đoàn cải lương tuồng cổ Minh Tơ. Những buổi nghe hát “cọp” (sau khi bảo vệ đã thả cửa cho vô đứng phía sau) đã khiến tâm hồn cậu bé Tiến Phước say mê nghệ thuật cải lương. Ngày nào đoàn hát, ông cũng len lỏi vào “xem ké”.

Khoảng vài năm sau, năm 1976, niềm đam mê quá lớn thôi thúc Tiến Phước xin vào đoàn cải lương tuồng cổ Minh Tơ học hát.

Ông kể: “Ông bầu xem tướng tôi xong thì nhận, nhưng lúc đầu cho làm hậu đài, bưng bê và kéo màn. Thử thách tôi cả năm trời, ông cho vô làm quân sĩ câm (đứng hầu). Ít lâu sau lên làm quân sĩ có thoại (báo tin). Tập dợt thời gian nữa, cho lên làm chư tướng (có thoại, có ca và vũ đạo chút ít), rồi chư tướng phụ, rồi chư tướng lớn (vẫn dưới kép phụ)”. Đó là một khoảng thời gian học hành đầy gian nan nhưng đầy ý nghĩa với cuộc đời nghệ sĩ của tôi. Tôi đã được trui rèn ca diễn kỹ lưỡng và bài bản”.

Ông có thể diễn nhiều loại vai, nhưng ấn tượng nhất vẫn là thể loại vai ác, phản diện. Nhiều lần, khán giả đã ném dép và chửi mắng anh, khi anh diễn kép độc. Các ông bầu thấy Tiến Phước diễn quá hay nên mời anh về đoàn của họ đóng kép lớn hơn ở đoàn cũ. Vì muốn tìm cơ hội cho bản thân ông đã rời đoàn Minh Tơ theo nhiều đoàn nhỏ như Mùa hoa mới, Hoa Xuân, Kim Long. Lúc này, ông được đóng những vai lớn và cải lương trong thời kỳ hưng thịnh, khán giả khắp các tỉnh thành đón nhận nồng nhiệt.

Năm 1985, ông hát cho đoàn Sông Hậu 2. Khán giả các tỉnh miền Tây và miền Trung rất hâm mộ ông, vì lối hát bài bản và lối diễn độc đáo.

Tài năng của ông được chứng minh qua vai diễn ông Tư Ròm vở Trong cơn giông của tác giả Xuân Phong. Điều đáng nói, tính cách nhân vật này là hài hước. Tiến Phước diễn rất đạt nên được trao huy chương bạc hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc.

Từ thợ hồ đến bán ve chai

Thập niên 1990, cải lương rơi vào khó khăn, xuống dốc. Các đoàn nhỏ ở tỉnh không cầm cự nổi, rã đám. Tiến Phước quay về Sài Gòn. Một thời gian sau, các đoàn mạnh ở mảnh đất màu mỡ của cải lương cũng ngưng hoạt động. Vài người bạn rủ Tiến Phước chuyển sang làm nghề khác mưu sinh. Ông ngẫm nghĩ rất nhiều và cuối cùng, ông vẫn quyết theo nghề hát.

Ông về đoàn cải lương tuồng cổ 1, TP.HCM (tiền thân là đoàn Minh Tơ). Suất diễn ít, nên nghệ sĩ không ai đủ tiền để sống với nghề. Tiến Phước theo bạn làm thợ hồ để kiếm hai bữa cơm qua ngày. Lúc đó ông 33 tuổi. Dù làm thợ hồ nhưng chất nghệ sĩ vẫn đầy tràn. Đang làm công trình nhưng nghe kêu đi hát là ông bỏ ngang đi diễn vì thế, ông bị đuổi việc liên tục và cũng thất nghiệp liên tục, sống cảnh bữa đói bữa no.

Dù sống đói khổ nhưng quá yêu nghề hát nên bạn bè đặt cho anh biệt danh là “đạo cuồng”. Đạo ở đây là nghệ thuật, còn cuồng là tính từ miêu tả lòng say nghề của anh. Biệt danh đạo cuồng cũng một phần do ông quá am hiểu nghệ thuật tuồng cổ, ông hay phát biểu thẳng thắng, đụng chạm nhiều người nói không đúng về nghệ thuật cải lương.

Về sau, cải lương càng “đuối”, Tiến Phước chỉ còn đi hát chầu ở đình, miễu. Ông làm thợ hồ suốt nhiều tháng, đến mùa lễ kỳ yên, ông cất bộ đồ lao động, khoác vào mình xiêm y lộng lẫy và thăng hoa vào các nhân vật, tại những sân khấu là sân đình, sân chùa. Hát ở nơi chỉ có vài chục khán giả, sân khấu phông màn tạm bợ. Ấy vậy mà, ông vẫn hạnh phúc.

Ông vẫn hát một cách đàng hoàng, chỉnh chu như trên sân khấu lộng lẫy và hoành tráng. Ông bộc bạch: “Khi niềm đam mê đã ngấm vào máu, người nghệ sĩ sẽ mãi mãi không thể rời xa lời ca tiếng hát. Dù hát ở sân khấu nghèo, một người thực sự xem nghệ thuật là đạo, vẫn cảm nhận được niềm vui tột cùng. Ai thực sự yêu nghệ thuật, không đến với nghệ thuật bằng khát vọng nổi danh và kiếm tiền, sẽ hiểu được điều tôi nói”.

Sau này, Tiến Phước được mời đóng rất nhiều phim truyền hình. Đặc biệt, ông cũng được đạo diễn Leon Lê mời đóng một vai nhỏ trong phim Song Lang, một bộ phim nói về nghệ thuật cải lương, đoạt nhiều giải thưởng quốc tế.

Giờ đây, đạo cuồng Tiến Phước vẫn sống kiếp nhà thuê, bữa rau bữa cháo. Vì nghèo khó, ăn uống không đủ chất giờ đây hai bàn chân ông bị sưng, dấu hiệu của người mang bệnh thận.

Đại dịch COVID-19 hoành hành, ông mất luôn cơ hội hát đình, miễu. Khi thành phố có lệnh bình thường mới, ông cũng được mời tham gia vài vai nhỏ cho chương trình cải lương youtube. Tiền lương quá ít ỏi để mưu sinh, tồn tài. Ông xin làm thợ xây nhưng các công trình cũng tạm ngưng hoạt động. Đói nên đầu gối phải bò, ông xoay sở bằng cách mua và bán ve chai.

Tuy bệnh yếu trong người và chân sưng to, nhưng khi được kêu đi hát thì năng lượng trong người đạo cuồng vẫn chảy tràn như cái thời trai trẻ.

Nguyễn Huy