Nhà khoa học Nam Phi sốc khi phát hiện ra biến thể Omicron

Các mẫu thử nghiệm trong phòng thí nghiệm Lancet đều mang số lượng lớn các đột biến, đặc biệt là trên protein gai mà vi rút SARS-CoV-2 sử dụng để xâm nhập vào tế bào người.

"Tôi khá sốc với những gì mình nhìn thấy. Tôi đặt câu hỏi liệu có gì đó không ổn trong quá trình hay không", Raquel Viana nói với hãng tin Reuters và có suy nghĩ nhanh chóng nhường chỗ cho "cảm giác chìm đắm rằng các mẫu sẽ bị phân tán rất lớn".

Raquel Viana nhanh chóng nhấc máy gọi cho đồng nghiệp của mình tại Viện Quốc gia về các bệnh truyền nhiễm (NICD) ở thành phố Johannesburg là chuyên gia trình tự gen Daniel Amoako.

"Tôi hoàn toàn không biết làm thế nào để phá vỡ nó”, Raquel Viana nhớ lại. Bà nói với Daniel Amoako: "Với tôi, nó giống như một dòng vi rút mới".

Việc phát hiện ra Omicron ở miền nam châu Phi đã gây ra cảnh báo toàn cầu, với các quốc gia hạn chế đi lại từ khu vực và áp đặt các hạn chế khác vì lo ngại biến thể có thể lây lan nhanh chóng ngay cả trong những người được tiêm vắc xin.

Daniel Amoako và nhóm nghiên cứu tại NICD đã dành hai ngày 20 – 21.11 cuối tuần để kiểm tra 8 mẫu mà Raquel Viana gửi cho họ, tất cả đều có cùng số đột biến.

Điều kỳ lạ là Daniel Amoako và các đồng nghiệp khác như Josie Everatt cũng cho rằng đó hẳn là sự nhầm lẫn. Sau đó, họ nhận thấy sự gia tăng mạnh mẽ các ca mắc COVID-19 trong tuần thuộc dạng có thể chỉ ra đột biến mới.

Ngoài ra, Raquel Viana đã được một đồng nghiệp cảnh báo về điều kỳ lạ trong mẫu vào đầu tháng 11 - một S-gen dropout, một trong những đột biến hiện phân biệt biến thể Omicron với Delta đang thống trị toàn cầu.

Biến thể phổ biến duy nhất có tính năng đó là Alpha. “Chúng tôi đã không thấy Alpha ở Nam Phi kể từ tháng 8", Josie Everatt nhớ lại khi họ thử nghiệm các mẫu.

Vào ngày 23.11, sau khi thử nghiệm 32 mẫu khác xung quanh thành phố Johannesburg và Pretoria thì mọi chuyện đã rõ ràng. Daniel Amoako nói: "Thật đáng sợ".

Các câu hỏi quan trọng vẫn cần được giải đáp

Cùng ngày 23.11, nhóm NICD đã thông báo cho Bộ Y tế và các phòng thí nghiệm khác trên khắp Nam Phi đang tiến hành giải trình tự gen, sau đó bắt đầu đưa ra kết quả tương tự.

Cùng ngày, NICD đã nhập dữ liệu vào cơ sở dữ liệu khoa học toàn cầu GISAID, phát hiện ra rằng Botswana và Hồng Kông cũng báo cáo trường hợp mắc COVID-19 có trình tự gen tương tự.

Ngày 24.11, các quan chức của NICD và Bộ Y tế Nam Phi đã thông báo cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Vào giai đoạn đó, Raquel Viana cho biết hơn 2/3 các xét nghiệm dương tính ở tỉnh Gauteng đông dân nhất Nam Phi, bao gồm cả Pretoria và Johannesburg, cho thấy S-gen dropout - dấu hiệu cho thấy Omicron đã trở nên thống trị.

Với Omicron, tỷ lệ mắc COVID-19 hàng ngày của Nam Phi dự kiến ​​sẽ tăng gấp bốn lần lên hơn 10.000 ca vào cuối tuần này, theo Salim Abdool Karim, chuyên gia bệnh truyền nhiễm hàng đầu đất nước.

Các câu hỏi quan trọng vẫn cần được giải đáp là biến thể Omicron có khả năng tránh miễn dịch do vắc xin tạo ra hoặc việc khỏi COVID-19 trong quá khứ tốt đến mức nào, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng so với các biến thể trước và khác nhau như thế nào giữa các nhóm tuổi.

Ba nhà khoa học được Reuters phỏng vấn mong đợi câu trả lời trong khoảng 3 - 4 tuần.

Trong khi đó, Tổng thống Nam Phi - Cyril Ramaphosa đang cân nhắc việc áp dụng tiêm vắc xin bắt buộc trong một số bối cảnh, với việc đất nước vẫn đang quay cuồng với tổng cộng gần 3 triệu ca COVID-19 và hơn 89.000 người chết.

Nhiều người Nam Phi rất tức giận trước các lệnh cấm du lịch từ các nước khác, một số nhắm vào các nhà khoa học. Daniel Amoako nhận được một số tin nhắn giận dữ rằng họ nên "ngừng tìm kiếm" các biến thể mới.

Wolfgang Preiser, nhà vi rút học tại Đại học Stellenbosch (Nam Phi) đang nghiên cứu về COVID-19, người cũng nhận được thư căm thù, lo ngại rằng các quốc gia khác có thể coi toàn bộ câu chuyện này như "bài học vì sự minh bạch" như vậy.

Ông nói: “Nó có thể khuyến khích các quốc gia khác che giấu mọi thứ, hay đúng hơn là đừng nhìn thấy. Đó là nỗi sợ hãi. Có thể họ sẽ kết luận rằng chúng ta đừng bận tâm”.

Một số chuyên gia được hãng tin Reuters phỏng vấn cho biết đã có cơ sở vững chắc để tin rằng biến thể Omicron sẽ khiến vắc xin kém hiệu quả hơn. Omicron chia sẻ một số đột biến chính với hai biến thể trước đó, Beta và Gamma, khiến chúng ít bị ảnh hưởng bởi vắc xin hơn. Ngoài ra, Omicron còn có 26 đột biến độc nhất, nhiều trong số đó ở các vùng được nhắm mục tiêu bởi các kháng thể vắc xin.

Các nhà khoa học sẽ theo dõi chặt chẽ liệu số ca nhiễm biến thể Omicron được báo cáo trên cơ sở dữ liệu công cộng có bắt đầu thay thế các trường hợp do Delta gây ra hay không. Một số chuyên gia cho biết điều đó có thể mất từ ​​3 đến 6 tuần, tùy thuộc vào tốc độ lây truyền của biến thể. Xem chi tiết tại đây.

Sơn Vân