Cần loại vắc xin kéo dài khả năng miễn dịch nhiều năm, chống cả các biến thể đến sau Omicron
Nhịp đập khoa học - Ngày đăng : 10:40, 13/12/2021
Vào mùa thu, việc triển khai mũi vắc xin tăng cường cho các nhóm tuổi lớn hơn đã gây tranh cãi và giờ đây đang là tiêu điểm khi biến thể Omicron xuất hiện. Vậy tại sao mũi vắc xin tăng cường lại giúp bảo vệ bạn rất nhiều trước COVID-19 so với lần tiêm thứ nhất và thứ hai?
Ngay cả trước khi xuất hiện biến thể Omicron, nhiều người đã cần nhận mũi tăng cường để duy trì mức độ ngăn ngừa nhiễm vi rút SARS-CoV-2 dù khả năng bảo vệ chống lại bệnh nặng dường như đang được duy trì tốt từ 2 liều vắc xin đầu tiên.
Vắc xin thúc đẩy cơ thể tạo ra các kháng thể trung hòa ngăn chặn SARS-CoV-2 trước khi vi rút lây nhiễm sang các tế bào của chúng ta, nhưng các kháng thể có thể suy yếu theo thời gian. Theo dữ liệu từ Israel, một trong những quốc gia đầu tiên tiêm vắc xin COVID-19 cho người dân của mình, khả năng bảo vệ chống lại nhiễm vi rút SARS-CoV-2 đã giảm xuống chỉ sau 3 tháng tiêm liều Pfizer- BioNTech thứ 2.
Israel cho thấy những dân có nguy cơ nhiễm SARS-CoV-2 cao hơn khoảng 15 lần sau 6 tháng nhận liều vắc xin Pfizer-BioNTech thứ 2, so với thời điểm vài tuần sau khi tiêm.
Ngay cả khi hầu hết người đã nhận 2 mũi vắc xin vẫn được bảo vệ chống lại bệnh COVID-19 nghiêm trọng, khả năng miễn dịch suy yếu này là vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng kể khi có nhiều đối tượng vẫn chưa tiêm phòng hoặc có tình trạng miễn dịch khiến họ dễ bị tổn thương.
Biến thể Omicron khiến nhu cầu tiêm mũi vắc xin tăng cường trở nên cấp thiết hơn. Các đột biến trong Omicron có nghĩa là protein gai của nó bây giờ trông khá khác so với chủng SARS-CoV-2 ban đầu mà tất cả loại vắc xin hiện tại đều nhắm mục tiêu. Điều đó có nghĩa là các kháng thể từ lần nhiễm SARS-CoV-2 trước đó và việc tiêm vắc xin sẽ kém hiệu quả hơn trong việc ngăn chặn Omicron. Lý do vì các chúng trung hòa vi rút kém mạnh mẽ hơn nên cần một lượng kháng thể cao hơn để bù đắp.
Các nghiên cứu cho thấy mũi vắc xin thứ ba làm tăng mức độ kháng thể lên đáng kể so với mức được thấy sau khi tiêm hai liều. Điều này đồng nghĩa với khả năng miễn dịch sẽ suy giảm chậm hơn sau khi nhận mũi vắc xin thứ ba, dù cần thời gian để nghiên cứu thêm.
Các nghiên cứu ban đầu cũng cho thấy chất lượng của các kháng thể cao hơn sau khi nhận mũi vắc xin COVID-19 thứ 3. Hệ thống miễn dịch tiếp tục tinh chỉnh chính xác loại kháng thể nào được chọn lọc và khuếch đại dựa trên những lần tiếp xúc sau đó với vi rút hoặc vắc xin. Các nghiên cứu cũng chứng minh có một đáp ứng miễn dịch rộng hơn, mạnh hơn sau khi nhận mũi vắc xin COVID-19 thứ 3.
Cũng có lý do cho một số người lạc quan rằng vắc xin có thể chống lại bệnh nặng tốt hơn là ngăn nhiễm SARS-CoV-2. Hệ thống miễn dịch có tuyến phòng thủ thứ hai nằm ở tế bào T. Tuyến này tấn công các tế bào nhiễm vi rút. Các tế bào T có xu hướng tồn tại lâu hơn và duy trì việc nhận ra các phần của vi rút, có nghĩa là các đột biến của Omicron ít có khả năng làm chúng biến mất.
Vì vậy, nếu các kháng thể không đủ tốt để ngăn ngừa nhiễm vi rút, các tế bào T có thể tràn vào để kiểm soát bệnh trước khi nó khiến một người chuyển sang tình trạng nghiêm trọng.
Dữ liệu trong phòng thí nghiệm có vẻ đáng khích lệ, nhưng kết quả trong thế giới thực đang được theo dõi chặt chẽ ở Nam Phi, Vương quốc Anh và các nơi khác để trả lời câu hỏi này. Đây vẫn là một trong những điều không chắc chắn lớn nhất về việc làn sóng dịch Omicron sẽ diễn ra như thế nào.
Dữ liệu sơ bộ của Vương quốc Anh công bố hôm 10.12 cho thấy mũi vắc xin tăng cường từ AstraZeneca và Pfizer-BioNTech cải thiện khả năng bảo vệ chống lại Omicron lên tới 75% trong những ngày đầu sau khi tiêm.
Hiện tại, các nhà sản xuất vắc xin đang nghiên cứu và có thể sẵn sàng tung ra phiên bản nhắm vào biến thể Omicron ngay sau tháng 3.2022. Thế nhưng, việc điều chỉnh các vắc xin hiện tại sẽ để lại những lỗ hổng nếu Omicron trong tương lai bị lu mờ bởi một biến thể khác thậm chí còn lây lan nhanh hơn.
Các nhà khoa học hy vọng vắc xin thế hệ tiếp theo không chỉ phù hợp với các biến thể đang lưu hành, mà còn cung cấp khả năng miễn dịch rộng hơn để có hiệu quả chống lại các đột biến.
Một khả năng là phát triển loại vắc xin được thiết kế đặc biệt để kích hoạt đáp ứng của tế bào T với bộ máy nhân bản vi rút thay vì protein gai, điều mà các nhà khoa học gợi ý có thể giúp khả năng miễn dịch kéo dài nhiều năm chứ không phải vài tháng.
Tập trung vào tiềm năng thú vị của khả năng miễn dịch từ tế bào T đang thúc đẩy các hãng tạo ra vắc xin COVID-19 thế hệ mới khi biến thể Omicron xuất hiện. Xem chi tiết tại đây.