Giải thưởng VinFuture vinh danh 3 nhà khoa học nghiên cứu vắc xin mRNA

Lễ trao giải thưởng KH-CN toàn cầu VinFuture được diễn ra vào tối 20.1 tại Hà Nội hội tụ nhiều tên tuổi kiệt xuất, công bố những sáng kiến, phát minh có tác động lên hàng triệu người, thu hút sự chú ý của giới khoa học thế giới đến với Việt Nam.

Có 4 giải thưởng với tổng giá trị lên tới 4,5 triệu USD. Trong đó, giải chính (VinFuture Grand Prize) trị giá 3 triệu USD được trao cho tác giả của nghiên cứu đột phá, các sáng chế công nghệ đã được chứng minh có khả năng làm cho cuộc sống của con người trở nên tốt đẹp hơn và cải thiện môi trường sống bền vững cho những thế hệ tương lai.

Giải chính (VinFuture Grand Prize) lần thứ nhất được trao cho 3 nhà khoa học Vatalin Kariko, Drew Weissman và Pietter Rutter Cullis với công nghệ nghiên cứu vắc xin mRNA. 

Theo đó, công nghệ sử dụng mRNA đã được sửa đổi, bao bọc trong các hạt nano lipid giúp ngăn hệ thống miễn dịch phản ứng với mRNA khi được đưa vào cơ thể và không gây ra các phản ứng cytokine, không gây độc tính hoặc tác dụng phụ. Dựa trên khám phá của Kariko và Weissman cùng với việc tạo ra hạt nano lipid của Cullis, các công ty dược phẩm như Pfizer-BioNTech, Moderna đã sản xuất được các loại vắc xin phòng chống COVID-19 hữu hiệu trong thời gian kỷ lục.

Không chỉ tạo ra vũ khí ngăn chặn nguy cơ lây lan và tử vong do đại dịch trên phạm vi toàn cầu, công nghệ mRNA còn có tiềm năng tạo các loại vắc xin ngăn ngừa HIV, ung thư, miễn dịch và các bệnh di truyền…có thể bảo vệ sức khỏe cho hàng tỷ người trên thế giới trong tương lai.

3 giải đặc biệt, mỗi giải 500.000 USD dành cho nhà khoa học có phát minh sáng chế tiên phong trong lĩnh vực mới, nhà khoa học nữ và người đến từ nước đang phát triển.

Cụ thể, Giải đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu trong lĩnh vực mới được trao cho GS. Omar M.Yaghi - nhà khoa học người Mỹ gốc Jordan với công trình tiên phong khám phá ra vật liệu khung cơ-kim (MOFs). MOFs là một loại vật liệu mới bao gồm các liên kết hữu cơ tích điện và các ion kim loại, có độ xốp vĩnh viễn, sự ổn định ấn tượng trên diện tích bề mặt lớn. Với kích thước lỗ xốp có thể điều chỉnh tạo thành mạng lưới 3D, cho phép hấp thụ và lưu trữ các phân tử khí và nước, MOFs tạo ra giải pháp thu nhận, lưu trữ, phân tách và kiểm soát thành phần hoá học của nhiều loại khí và phân tử, có khả năng làm sạch môi trường, mang lại bầu không khí, nguồn năng lượng và nguồn nước sạch hơn.

Đặc biệt, máy thu nước MOF của giáo sư Yaghi có tiềm năng cung cấp nước sạch từ không khí. Nếu được ứng dụng thành công, vật liệu mới MOFs sẽ thay đổi cuộc sống của hàng triệu người đang sinh sống tại những nơi khan hiếm nguồn nước sạch, giúp tự chủ về nguồn nước và nâng cao chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Giải Đặc biệt thứ 2 dành cho “Nhà khoa học nữ” đã được trao cho Giáo sư Zhenan Bao (Mỹ) với công trình nghiên cứu các vật liệu điện tử hữu cơ có đặc tính của da người. Đây là một loại vật liệu hữu cơ cho phép biến các thiết bị điện tử thành một phần trên cơ thể người với khả năng co giãn, tự chữa lành và tự phân hủy sinh học. Những chức năng trên rất hữu ích trong chẩn đoán và điều trị chăm sóc sức khỏe thông minh, đồng thời có thể được ứng dụng vào các thiết bị điện tử để đeo và cấy ghép, mang lại trải nghiệm sống trọn vẹn hơn cho hàng triệu người khiếm khuyết các bộ phận cơ thể trên khắp thế giới hiện tại, cũng như tạo ra các đột phá về y tế trong tương lai.

Giải Đặc biệt dành cho “Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển” thuộc về vợ chồng hai nhà khoa học đến từ Nam Phi, Giáo sư Salim Abdool Karim và Giáo sư Quarraisha Abdool Karim, với công trình nghiên cứu giúp ngăn nguy cơ lây nhiễm HIV và giảm gánh nặng bệnh AIDS. Với kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực dịch tễ, hai nhà khoa học đã phát triển một loại gel có chứa dược chất tenofovir giúp kháng virus HIV và ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm, qua đó đặt nền móng cho phương pháp điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP). Salim Abdool Karim và Quarraisha Abdool Karim cũng tạo ra thuốc dạng uống nhằm thiết lập chiến lược phòng ngừa HIV đặc biệt dành cho phụ nữ trẻ và nữ vị thành niên và hạn chế nguy cơ lây nhiễm HIV cho trẻ sơ sinh.

Nghiên cứu của vợ chồng Giáo sư Karim đã được UNAIDS và WHO công nhận là đột phá khoa học quan trọng, có tác động to lớn đến nỗ lực ngăn ngừa đại dịch thế kỷ tại châu Phi và trên toàn thế giới.

Tại Việt Nam, phát triển KH-CN được coi là quốc sách hàng đầu

Phát biểu tại Lễ trao giải, Chủ tịch Hội đồng giải thưởng GS. Richard Henry Friend cho biết đây là sự kiện đặc biệt. “Với Giải thưởng VinFuture, chúng tôi đã nhận được gần 600 đề cử, vượt xa mức đề cử của nhiều giải thưởng danh tiếng”, Chủ tịch Hội đồng giải thưởng nhận định.

Theo GS. Richard Henry Friend, khoa học và công nghệ có mối quan hệ cộng sinh, buộc chúng ta phải có những nghiên cứu mới. Đặc biệt, với những vấn đề gần gũi với cuộc sống, giải quyết những vấn đề này đòi hỏi thử thách và chúng ta cần tôn vinh những tầm nhìn mới, tầm nhìn xa.

Đại diện cho những người đoạt giải, Giáo sư Katalin Kariko chia sẻ: “Chúng tôi rất vinh dự được lựa chọn là chủ nhân của Giải thưởng Chính VinFuture. Là những nhà khoa học, chúng tôi ngày ngày thực hiện các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm và mong rằng, một ngày nào đó trong cuộc đời mình, những thành tựu nghiên cứu của mình sẽ mang lại lợi ích chung cho nhiều người. Thật vui mừng vì những khám phá của chúng tôi đã đặt nền móng cho các loại vắc xin mRNA. Cũng cần lưu ý rằng, các loại vắc xin này đã được phát triển dựa trên thành quả khoa học và kỹ thuật của cả thế kỷ cùng những khám phá của hàng trăm nghìn nhà khoa học, bác sĩ, kỹ sư và các chuyên gia để tạo nên tính hiệu quả và độ an toàn. Chúng tôi hy vọng rằng cuộc phiêu lưu khoa học của mình sẽ truyền cảm hứng cho thế hệ các nhà nghiên cứu tiếp theo, để những đóng góp của họ sẽ nâng cao các kiến thức khoa học của nhân loại, chăm sóc và cải thiện cuộc sống của con người”.

Phát biểu chỉ đạo, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết trong thời gian qua, vắc xin được ví như lá chắn thép để vượt qua đại dịch COVID-19, cả thế giới biết ơn các nhà khoa học khi họ đã và đang thực hiện sứ mệnh của mình. Trên thế giới, nhiều phát minh của các nhà khoa học đã làm thay đổi thế giới và chúng ta cần thấu hiểu, chia sẻ với sự gian nan, vất vả của các nhà khoa học.

Theo Thủ tướng, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều tập trung phát triển KH-CN, tôn vinh các công trình đạt giải thưởng là tôn vinh các nhà khoa học, tôn vinh sự cống hiến bền bỉ của họ.

Tại Việt Nam, phát triển KH-CN được coi là quốc sách hàng đầu; phát triển nhanh, bền vững chủ yếu dựa vào KH-CN và chuyển đổi số. Thủ tướng cũng cho biết nhà nước đang thiết kế, huy động nguồn lực sáng tạo để thật sự đưa KH-CN trở thành mục tiêu phát triển đất nước hùng cường.

Với mục tiêu mỗi người dân là người thụ hưởng chính sách phát triển KH-CN của đất nước, việc phát triển KH-CN là chủ trương lớn của Việt Nam để phát triển và hội nhập sâu rộng với thế giới. “Việt Nam luôn trân quý các nhà khoa học chân chính, đóng góp vào sự phát triển của nhân loại”, Thủ tướng bày tỏ.

Chính thức khởi động Giải thưởng VinFuture lần thứ II

Ngay sau khi kết thúc Tuần lễ trao giải VinFuture lần thứ nhất, mùa giải VinFuture năm thứ hai chính thức được khởi động. Quỹ VinFuture sẽ mở cổng tiếp nhận đề cử từ ngày 15.2.2022 cho đến ngày 3.6.2022

Thu Anh