Elon Musk và Tesla cần 'Tim Cook'

Câu chuyện tương tự đã diễn ra trong nhiều thập kỷ. Một công ty khởi nghiệp nở rộ và phát triển mạnh mẽ dưới sự lãnh đạo của một nhân cách lớn. Trọng tâm của công ty chuyển từ việc giới thiệu vô số sản phẩm mới sang việc đảm bảo những gì họ đang xây dựng đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Thời kỳ trăng mật kết thúc và một kỷ nguyên mới bắt đầu tập trung vào các nhiệm vụ tầm thường hàng ngày để luôn cung cấp các sản phẩm chất lượng ở quy mô lớn.

Ở một góc độ nào đó, mọi công ty đều cần một Tim Cook – Giám đốc điều hành Apple hiện nay. Hiện nay, công ty cần Tim Cook là Tesla.

Hiện tại, không có người thừa kế rõ ràng trong hệ thống phân cấp Tesla. Không ai sẵn sàng tiếp quản vai trò Giám đốc điều hành Tesla nếu Elon Musk quyết định nghỉ việc và tập trung vào công ty khác hoặc sự nghiệp âm nhạc của mình. Tesla gắn liền với Elon Musk. Bàn tay của ông ấy liên quan đến mọi thứ ở Tesla.

Tesla đã bỏ bộ phận PR và đang phổ biến tin tức của công ty qua Twitter. Thêm cửa Falcon Wing vào mẫu ô tô điện Model X là ý tưởng vào phút cuối của Elon Musk. Ông kiên quyết rằng công ty có thể xây dựng một nhà máy sản xuất ô tô gần như hoàn toàn tự động. Elon Musk cũng đã triển khai khả năng thanh toán bằng tiền điện tử, sau đó loại bỏ tùy chọn này và giới thiệu lại nó cho các phương tiện và dịch vụ của Tesla.

Elon Musk thừa nhận rằng ông điều khiển hầu hết các chương trình mới tại công ty, nhưng "không phải vì tôi muốn, mà vì tôi phải làm". Mức độ tham gia sâu vào lịch sử của công ty rất hữu ích. Song nếu tương lai của Tesla dựa vào việc xây dựng các sản phẩm chất lượng, việc một người đảm nhận mọi thứ có thể là thảm họa.

Ví dụ, quyết định chế tạo máy đã làm trì hoãn việc sản xuất mẫu ô tô điện Tesla Model 3 trong nhiều tháng và tạo ra thứ mà Elon Musk cho là “địa ngục sản xuất”. Cuối cùng, Elon Musk thừa nhận việc tạo ra một nhà máy gần như hoàn toàn tự động là một sai lầm. Việc sản xuất Model 3 bị trì hoãn vì quyết định đó.

Đúng là ngày nay Tesla đang tăng trưởng cao, công bố lợi nhuận hàng quý và lượng xe giao hàng kỷ lục. Tin tốt đó đi kèm với một loạt vấn đề của riêng nó. Một người quản lý vi mô một tổ chức đang phát triển không thể theo kịp các vấn đề phát sinh khi sản xuất phát triển. Tại một số thời điểm, những cá nhân đáng tin cậy cần được tạo cơ hội để làm công việc của họ, kiểm soát các vấn đề và có thể đẩy lùi bất kỳ ý tưởng ngẫu nhiên nào mà giám đốc điều hành đưa ra mà không sợ bị trả thù.

Tesla phải đối mặt với nhiều đợt thu hồi ô tô điện trong vài tháng qua và công ty vẫn đang bị ảnh hưởng bởi các báo cáo về các xe gặp vấn đề trong quá trình sản xuất. Thêm vào đó, các phương tiện mới (bao gồm cả xe bán tải điện Cybertruck) đã bị trì hoãn cho đến ít nhất là năm sau. Đây là những vấn đề mà giám đốc điều hành cần phải giải quyết với sự trợ giúp của một nhóm có thể làm việc độc lập. Sau đó là những tweet, rất nhiều tweet.

Sự hiện diện trên Twitter của Elon Musk đang... phân cực. Nó cũng có thể gây bất lợi cho thương hiệu. Không có bộ phận báo chí nào trong Tesla. Tất cả thông tin đều đến từ tài khoản chính thức của Tesla hoặc Elon Musk. Điều đó sẽ ổn nếu tài khoản cá nhân của giám đốc điều hành vẫn duy trì mục tiêu và gợi ý nhiều lợi ích khi sở hữu một chiếc ô tô điện Tesla. Thay vào đó, tài khoản Twitter Elon Musk là sự pha trộn của các meme, những trò đùa dở khóc dở cười, những lời lăng mạ, những câu trả lời dành cho những người đồng tính, những hành động mang tính chính trị và đôi khi là những mẩu tin tức về Tesla.

Với tư cách là một giám đốc điều hành, bạn không thể so sánh ai đó với Hitler trên Twitter mà không nghĩ rằng điều đó sẽ phản ánh xấu về công ty của mình.

Vì lợi ích của công ty, Tesla cần hướng tới một tương lai xa hơn những ý tưởng bất chợt tiếp theo của Elon Musk. Thời điểm Elon Musk chưa nắm quyền lãnh đạo Tesla, tình huống tốt nhất với một giám đốc điều hành là những gì đã xảy ra ở Apple.

Trong nhiều năm, hoạt động kinh doanh của Apple đã gắn bó sâu sắc với giám đốc điều hành của nó là Steve Jobs. Ông đã đưa Apple khỏi bờ vực phá sản và cùng với nhóm của mình xây dựng một công ty giúp khởi động cuộc cách mạng smartphone. Thật an toàn khi nói rằng sẽ không có Apple nếu không có Steve Jobs, nhưng một công ty không thể chỉ của một người mãi mãi.

Tim Cook gia nhập Apple vào năm 1998 với tư cách là phó chủ tịch cấp cao phụ trách các hoạt động trên toàn thế giới - về cơ bản là quản lý hàng ngày toàn bộ công ty. Năm 2011, ông được bổ nhiệm làm Giám đốc điều hành trước khi Steve Jobs qua đời. Dưới sự lãnh đạo của ông, Apple đã tăng hơn gấp đôi doanh thu và lợi nhuận. Tim Cook không có sự can đảm hay tầm nhìn của Steve Jobs. Thay vào đó, Tim Cook thuê những người thông minh để làm công việc của họ, đảm bảo rằng Apple tiếp tục có lãi và cung cấp các sản phẩm chất lượng.

Tesla cần một Tim Cook. Nhà sản xuất ô tô điện cần một nhà lãnh đạo (hoặc người đi đầu trong việc đào tạo) có thể tiếp tục cung cấp các tính năng thú vị và cũng tập trung vào việc đảm bảo xe được giao đúng giờ cho khách hàng mà không gặp sự cố. Tesla cần đảm bảo rằng trong nhiều năm tới, khách hàng có thể dễ dàng tiếp cận các trung tâm dịch vụ và có thể thay thế xe của họ kịp thời. Dù muốn hay không, các nhà sản xuất ô tô khác cũng đang bắt kịp Tesla và rất sẵn lòng chào đón chủ sở hữu Model 3 hiện tại bằng chiếc ô tô điện của riêng họ.

Tesla có thể đang thu lợi nhuận cao, nhưng nếu không được nuôi dưỡng thích hợp, vị trí thống trị về ô tô điện của nó có thể bị một trong những đối thủ soán ngôi. Elon Musk thực sự không phải là người thích nuôi dưỡng. Theo quy tắc của ông, chỉ cần lượng ô tô điện giao hàng luôn ở mức cao nhất mọi thời đại, nhưng họ vẫn phải đáp ứng với các báo cáo liên tục về các vấn đề liên quan đến chất lượng chế tạo xe. Đó là một vấn đề đáng lẽ phải được giải quyết từ nhiều năm trước.

Các báo cáo gần đây cho thấy Tesla đã giao ô tô điện mà không có bộ điều khiển lái dự phòng và không thông báo cho khách hàng về món đồ còn thiếu này. Bộ điều khiển đó là cần thiết nếu các phương tiện sẵn sàng tự lái hoàn toàn. Quyết định đó làm xói mòn lòng trung thành của khách hàng và có thể khiến những người khác quay lưng với thương hiệu.

Sau đó là các cuộc thu hồi ô tô điện. Trong vài năm qua, Tesla đã ban hành lệnh thu hồi theo lệnh của Cục Quản lý An toàn Giao thông Đường cao tốc Quốc gia Mỹ vì các vấn đề phần mềm với FSD (Full Self-Dring, gói tính năng tự lái) có thể khiến phanh hoạt động mà không có cảnh báo, chuông dây an toàn bị lỗi, các vấn đề về hệ thống treo với Model 3 và Y, các bu lông trợ lực lái bị ăn mòn trên Model S và X... Gần đây hơn, các tính năng mà Tesla thêm vào ô tô điện phải bị loại bỏ. Những cuộc thu hồi này là rắc rối nhất.

Mọi công ty sản xuất ô tô đều phải đối mặt với việc thu hồi sản phẩm, nhưng không phải hãng nào cũng phải loại bỏ các tính năng vì chúng được cho là không an toàn.

Dưới thời Elon Musk, Tesla đã thúc đẩy khả năng phát bất kỳ âm thanh nào mà tài xế muốn từ loa ngoài khi đang lái xe trên đường. Tesla cũng thúc đẩy một bản cập nhật cho phép các ô tô điện di chuyển qua các biển báo dừng thay vì dừng lại. Thêm vào đó, Tesla được yêu cầu loại bỏ tính năng tự kích hoạt chơi game trên màn hình thông tin giải trí chính trong khi đang điều khiển xe điện.

Đáp lại việc thu hồi, Musk đã tweet rằng: “Cơ quan An toàn Giao thông Cao tốc Quốc gia Mỹ là cảnh sát vui vẻ". Trên thực tế, cơ quan này là cảnh sát an toàn. Lợi ích tốt nhất của Tesla và công chúng là giữ an toàn cho con đường với tất cả mọi người.

Để giúp Elon Musk, Tesla và các khách hàng của họ, kịch bản tốt nhất là một người làm việc với giám đốc điều hành vài năm và có thể tạo dựng niềm tin trong công ty, hội đồng quản trị và quan trọng hơn là với khách hàng. Elon Musk phải coi trọng người này như một nhà lãnh đạo để khi ông rời bỏ vị trí giám đốc điều hành, công chúng đều cảm thấy hài lòng.

Elon Musk nhượng lại hoàn toàn quyền kiểm soát một trong những công ty của mình không phải là không có tiền lệ. Elon Musk có thể là Giám đốc điều hành SpaceX, nhưng chia sẻ trách nhiệm lãnh đạo với Chủ tịch và Giám đốc vận hành Gwynne Shotwell. Elon Musk có thể tweet về SpaceX, nhưng Gwynne Shotwell mới là người điều hành chương trình. Bà không là gương mặt đại chúng của SpaceX nhưng làm lãnh đạo thường xuyên đại diện cho công ty tại các hội nghị, sự kiện và dường như có thể nói rõ nhất về tầm nhìn và chiến lược đằng sau sản phẩm internet vệ tinh Starlink của mình. Gwynne Shotwell cũng là người điều hành các hoạt động hàng ngày của SpaceX. Nếu Elon Musk quyết định từ chức Giám đốc điều hành SpaceX, Gwynne Shotwell sẵn sàng tiếp quản.

Thật không may, Tesla và Elon Musk là một. Theo những gì công chúng biết, hiện tại không có kế hoạch B nào, ngoại trừ việc có thể để Andrew Baglino, Phó chủ tịch cấp cao về hệ thống truyền động và kỹ thuật năng lượng, đảm nhận vị trí giám đốc điều hành nếu có điều gì đó xảy ra với Elon Musk. Có thể sẽ có một kế hoạch kế vị, nhưng nếu không có sự minh bạch, việc ban hành thông tin đó có thể dẫn đến nhầm lẫn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá cổ phiếu Tesla.

Hiện tại, Elon Musk vẫn điều hành Tesla và theo những gì chúng ta biết là trong tương lai xa. Song, Elon Musk sẽ không phải là mãi mãi và ngay cả khi ông ở Tesla, không có gì đảm bảo rằng những sai lầm tích lũy của ông không ảnh hưởng đến công ty. Vì lợi ích của nhân viên, cổ đông và khách hàng, Tesla cần phải có một kế hoạch và hành động ngay lập tức.

Sơn Vân