Bộ trưởng Lê Minh Hoan chỉ ra căn nguyên của việc ùn ứ nông sản tại biên giới

Bà Đoàn Thu Hà, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn cho biết tại Lạng Sơn, lượng xe đang chờ xuất khẩu tại các cửa khẩu là 1.400 xe, trong đó có 800 xe chở nông sản. Trong khoảng thời gian này, chúng tôi đang tạm dừng tiếp nhận hoa quả tươi đến các cửa khẩu Lạng Sơn đến thời điểm 15.3.

Tỉnh Lạng Sơn dự kiến từ 15.3 đến 20.4, lượng xe hoa quả nông sản qua cửa khẩu Lạng Sơn lên tới 2.000 xe, bởi xung quanh địa bàn cửa khẩu có 500 xe lên và chờ hết thời gian tạm dừng tiếp nhận nông sản để vào các cửa khẩu Lạng Sơn. Lượng xe vẫn có tiếp tục tăng trong thời gian tới khi nông sản đang vào chính vụ.

Đến thời điểm hiện nay, có 13/78 cửa khẩu hoạt động. Tuy nhiên từ 26.2 đến nay, hàng nông sản chỉ xuất khẩu qua cửa khẩu Lạng Sơn. Các cửa khẩu ở địa phương khác đã tạm dừng.

“Với lượng nông sản đang vào chính vụ như vậy mà tiêu thụ nội địa chưa được nhiều, cơ bản vẫn chuyển lên cửa khẩu, cho nên hiện tượng ùn ứ hàng hóa tại cửa khẩu vẫn tiếp diễn”, bà Hà nêu.

Về việc thiết lập "vùng xanh" để đảm bảo an toàn phòng chống dịch, bà Hà cho hay đã thiết lập và triển khai ở khu biên giới. Tuy nhiên, tiêu chí, điều kiện về y tế với người cũng như phương tiện hàng hóa của chúng ta và phía bạn còn quy định khác nhau, chưa thống nhất, gây khó khăn, ảnh hưởng đến hiệu suất thông quan.

Chỉ ra căn nguyên của việc ùn ứ hàng hóa nông sản ở các cửa khẩu, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan cho rằng, đó chính là do tư duy sản xuất nông nghiệp mới chỉ chú ý đến việc tạo ra sản lượng, mà chưa có tư duy kinh tế, "mù mờ" đầu cung và cầu, không đi vào quỹ đạo, đôi khi giống như đi buôn chuyến nhiều hơn là hợp tác bài bản, kết nối cung cầu…

"Tôi phát hiện hạn chế của chúng ta nằm ở 3 chỗ: Nông dân tư duy mùa vụ, mùa nào tính mùa đó; doanh nghiệp tư duy thương vụ, thương vụ nào tính thương vụ đó; còn chính quyền tư duy nhiệm kỳ. Chúng ta nghĩ ngắn quá, cho nên cứ thấp thỏm từng mùa vụ, như đánh bài may rủi, rồi khi gặp vấn đề lại trách thị trường khó tính, để ùn ứ; "tiên trách kỷ, hậu trách nhân", nhiều khi chính chúng ta phải xem lại mình trước", Bộ trưởng Lê Minh Hoan bày tỏ.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan chia sẻ: Nhìn lại cách đây 3,4 năm, cũng có tình trạng ùn ứ tại cửa khẩu dù không nặng nề như thời điểm trước và sau Tết do dịch COVID-19. Đến khi xảy ra câu chuyện, lại nháo nhào tìm nguyên nhân, đặt ra câu hỏi: tại sao lại lệ thuộc 1 thị trường lớn, không đa dạng, không phát triển thị trường 100 triệu dân, sao không tăng chế biến hàng hoá mà lại xuất khẩu thô, sao không chuẩn hoá chất lượng, làm ăn chính ngạch, sao không đầu tư phát triển logistics?...

“Đó là những câu hỏi 3-5 năm trước, nhưng chúng ta "hay quên" vì khi giải phóng ùn tắc tại cửa khẩu thì những câu chuyện đó lại trôi đi mà không kiên trì tìm các giải pháp đối phó việc đứt gãy. Bà con làm ra sản phẩm cứ đưa lên cửa khẩu còn hơn để chín rục tại chỗ. Một số địa phương thông báo bà con không đưa hàng lên cửa khẩu là làm phần ngọn, không phải gốc”, ông Hoan nói.

Theo Bộ trưởng Bộ NN-PTNN, ở các địa phương, hoạt động nuôi trồng hầu hết là thả nổi người nông dân tự làm. Hầu hết địa phương cũng chỉ biết trồng bao nhiêu ha, các câu chuyện cụ thể hơn về mùa vụ sản lượng chất lượng, thị trường còn chưa chắc chắn.Tư duy sản xuất nông nghiệp mới chú ý tạo ra sản lượng, chưa có tư duy kinh tế, tìm kiếm thị trường, vênh nhau giữa sản xuất và thị trường

Ngoài ra, ông Hoan cũng cho hay quan hệ thương nhân 2 bên vừa qua cũng là vấn đề, hoàn toàn phụ thuộc vào biến động thị trường. “Chúng ta say sưa nhất định với thành tích xuất khẩu và thật sự nhờ đó mà bà con Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên, những vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm, những nông sản thường xuyên có mặt tại thị trường Trung Quốc thấy bản báo cáo kết quả xuất khẩu hằng năm và hồ hởi với kết quả đó”.

Lãnh đạo ngành nông nghiệp cũng nhấn mạnh “chúng ta không nghĩ tới rủi ro và rủi ro luôn luôn hiện hữu trước mắt, có thể "gãy" bất kỳ giờ nào. Đây là dịp cả Bộ NN-PTNN, Bộ Công Thương và Hiệp hội ngành hàng rau củ quả tuần sau cùng ngồi lại để giải mã, đặt từng câu hỏi, đưa ra giải pháp và tiến độ theo yêu cầu Thủ tướng là chuyển từ tiểu ngạch sang chính ngạch”.

Phó chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn Đoàn Thu Hà cho rằng vệc chuyển mạnh từ tiểu ngạch sang chính ngạch vẫn còn nhiều khó khăn như tập quán sản xuất, xuất khẩu, chất lượng hàng hoá, thói quen mua bán của cư dân biên giới...

Do đó, bà Hà cho rằng cần nhìn vào định hướng phát triển nông nghiệp và định hướng thị trường của Trung Quốc để có lộ trình phù hợp. Từ 90% xuất khẩu tiểu ngạch không thể chuyển ngay thành 100% chính ngạch mà phải có lộ trình và kế hoạch căn cơ nhưng việc xây dựng lộ trình này là vấn đề cấp bách.

Bà Đoàn Thu Hà đánh giá, việc Phó thủ tướng Lê Văn Thành giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các bộ, các địa phương khẩn trương thành lập tổ nghiên cứu chính sách, trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các cơ chế, chính sách để chuyển mạnh từ xuất khẩu tiểu ngạch sang chính ngạch đối với các mặt hàng nông sản hiện đang chủ yếu xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc là một giải pháp căn cơ.

"Tôi nghĩ đó là giải pháp quan trọng để các địa phương rà soát lại các tiêu chí, vùng trồng, sản lượng tiêu thụ và xuất khẩu nông sản, để cân đối giữa quy mô và thị trường tiêu thụ", bà Đoàn Thu Hà bày tỏ.

Lam Thanh