Israel làm khó Mỹ trong kế hoạch lôi kéo Iran khỏi trục an ninh với Nga

Thái tử UAE Mohammed bin Zayed al-Nahyan, Thủ tướng Israel Naftali Bennett và Tổng thống Ai Cập Abdel -Fattah el-Sissi vừa có cuộc gặp gặp thượng đỉnh vào hôm qua, 22.3.

Thủ tướng Bennett đã bày tỏ quan điểm của Israel trong cuộc họp tại thị trấn nghỉ mát Sinai. Thái tử Al-Nahyan, được nhiều người coi là người cai trị trên thực tế của UAE, đã cung cấp cho 2 vị lãnh đạo thêm thông tin về chuyến thăm hôm 19.3, điều mà văn phòng của Thủ tướng Bennett coi là “kích thích tư duy”.

Israel và những lo ngại an ninh khu vực

Tuy nhiên, Thủ tướng Bennett vẫn để ngỏ khả năng có thể có những kết quả tích cực cho Israel và khu vực từ chuyến thăm, nếu điều đó chỉ ra rằng UAE và các đồng minh khu vực khác quan tâm đến việc đưa Iran trở thành một trong những người chơi thống trị trong khu vực.

Chủ đề phòng không cũng là một chủ đề trọng tâm trong cuộc họp hôm 22.3. Thủ tướng Bennett đã trình bày tầm nhìn của mình về một mạng lưới phòng không khu vực, trong đó sẽ gồm một hệ thống phòng không laser mà thủ tướng Isreal rất tâm đắc.

Cuộc thảo luận về phòng không diễn ra vài tuần sau khi phiến quân Houthi ở Yemen leo thang các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa vào UAE, và vài ngày sau khi Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC) bắn 12 tên lửa hành trình tấn công gần khu liên hợp lãnh sự quán Mỹ ở Erbil - thành phố miền bắc Iraq.

Ba nhà lãnh đạo đã nói về IRGC, và khả năng được báo cáo rằng chính quyền Biden có thể loại bỏ tổ chức này khỏi danh sách các tổ chức khủng bố, để đạt được một thỏa thuận hạt nhân ở Vienna.

Hôm thứ sáu tuần trước, Thủ tướng Bennett và Bộ trưởng Ngoại giao Yair Lapid đã đưa ra một tuyên bố chung bày tỏ quan ngại về hậu quả từ động thái của Mỹ. Họ coi IRGC là “tổ chức khủng bố” kèm cáo buộc đang nỗ lực sát hại một số người Israel và người Mỹ trên khắp thế giới. Phía Israel chê Mỹ: “Thật không may, vẫn có quyết tâm ký thỏa thuận hạt nhân với Iran bằng mọi giá - gồm cả việc tuyên bố rằng tổ chức khủng bố lớn nhất thế giới không phải là tổ chức khủng bố. Đây là một cái giá quá cao”.

Đáp lại, một quan chức Mỹ nói Washington đã “chuẩn bị đưa ra những quyết định khó khăn để đưa chương trình hạt nhân của Iran trở lại giới hạn của JCPOA”, đồng thời phủ nhận rằng việc gạch tên IRGC có khả năng xảy ra.

Bất chấp việc đình chỉ các cuộc đàm phán gần đây, chính phủ Bennett-Lapid vẫn tin rằng một thỏa thuận hạt nhân là từ hai đến ba tuần nữa. Khả năng đưa người Ả Rập Saudi tham gia Hiệp định Abraham không được đưa ra trong cuộc họp.

Ai Cập vồn vã bất ngờ với Israel

Có một số chi tiết về chuyến thăm cho thấy sự nồng nhiệt mà Tổng thống Ai Cập Sissi tìm cách truyền tải cho Bennett: Quốc kỳ của Israel được trưng bày nổi bật, ông Bennett được mời đến nghỉ một đêm ở Ai Cập, và Tổng thống Sissi tháp tùng thủ tướng Israel đến tận máy bay.

Văn phòng của Tổng thống Sissi đã công bố một bức ảnh của ba nhà lãnh đạo, với lá cờ của Israel có thể nhìn thấy rõ ràng cùng với lá cờ của Ai Cập và Tiểu vương quốc.

Hội nghị thượng đỉnh ban đầu là một bí mật và Israel không mang theo nhiếp ảnh gia của chính phủ như thường lệ. Tuy nhiên, với việc cuộc họp được công bố và những bức ảnh do người Ai Cập đưa ra công khai, văn phòng của Thủ tướng Bennett rất vui với kết quả này.

Bên cạnh các vấn đề khu vực, trọng tâm là hợp tác song phương và ba bên, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại và du lịch.

Chuyến đi diễn ra vài ngày sau khi Israel thông báo khánh thành một đường bay mới giữa Sân bay Ben Gurion và thành phố nghỉ mát phía nam Sinai. Các chuyến bay dự kiến ​​sẽ bắt đầu sớm nhất là vào tháng tới, trong tuần của kỳ nghỉ lễ Vượt qua. Thông tin này đã được truyền thông Israel đưa tin rộng rãi, nhưng hầu như không được nhắc đến trên báo chí Ai Cập.

Israel đang nỗ lực để hoàn tất thỏa thuận thương mại tự do với UAE trong vòng vài tuần. Nó cũng công nhận tầm quan trọng của du lịch Israel đối với người Ai Cập, vì hiện nay khách du lịch Ukraine và Nga không đến khiến nền kinh tế Ai Cập đang gặp khó khăn.

Tuyên bố của Ai Cập về cuộc gặp đã nhấn mạnh khác vào cuộc đàm phán. Theo văn phòng của Tổng thống Sissi, ba nhà lãnh đạo đã thảo luận về hậu quả của "sự phát triển toàn cầu" - có thể ám chỉ cuộc chiến của Nga với Ukraine - về năng lượng, ổn định thị trường và an ninh lương thực.

Ai Cập, nhà nhập khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, nhận khoảng 80% nguồn cung từ Nga và Ukraine. Với giá lúa mì tăng trên toàn cầu sau cuộc xung đột, Cairo đã ấn định giá bánh mì không đóng gói trong nước vào 21.3.

Ukraine và Nga sản xuất khoảng 25% lúa mì của thế giới. Khoảng một nửa nguồn cung của Israel đến từ Ukraine.

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền hôm 21.3 cảnh báo rằng cuộc chiến ở Ukraine “có nguy cơ làm sâu sắc thêm cuộc khủng hoảng lương thực trên thế giới, đặc biệt là ở Trung Đông và Bắc Phi”.

Mở rộng hợp tác Israel - khối Ả Rập

Ba nhà lãnh đạo cũng thảo luận về những diễn biến gần đây về một số vấn đề quốc tế và khu vực. Trong số các vấn đề đó, có lẽ là các cuộc đàm phán bị đình trệ về chương trình hạt nhân của Iran ở Vienna.

Thủ tướng Bennett cũng đã gặp riêng Tổng thống Sissi vào 21.3, ngay sau khi đến Sharm el-Sheikh.

Lần gặp cuối giữa hai người là vào tháng 9 năm ngoái, tại cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên như vậy giữa các nhà lãnh đạo Israel và Ai Cập trong hơn một thập kỷ. Lần cuối Thủ tướng Bennett gặp Thái tử al-Nahyan vào tháng 12, khi ông có chuyến thăm đầu tiên của một thủ tướng Israel tới quốc gia vùng Vịnh.

Hội nghị thượng đỉnh ba bên đánh dấu bước phát triển mới nhất trong Hiệp định Abraham 2020, chứng kiến ​​Israel bình thường hóa quan hệ với UAE, Bahrain và Morocco trong các thỏa thuận do chính quyền Trump làm trung gian. Trong khi chính quyền Biden cho đến nay vẫn chưa thể mở rộng các hiệp định đó, nhóm các nước trên đã nỗ lực đưa Ai Cập và Jordan - những quốc gia có mối quan hệ lâu đời nhưng phức tạp với Israel – tham gia.

Các thỏa thuận bình thường hóa đã chứng kiến ​​sự củng cố vững chắc của một khối các nước Trung Đông quan tâm đến việc chống lại ảnh hưởng của Iran trong khu vực. Cuộc gặp hôm qua diễn ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán hạt nhân bị đình chỉ giữa Iran và các cường quốc thế giới ở Vienna.

Trong khi Jerusalem kịch liệt phản đối việc Mỹ-Iran cùng quay trở lại thỏa thuận chính thức được gọi là Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung, Cairo và Abu Dhabi đều được coi là có thể dễ dàng hơn trong việc hồi sinh thỏa thuận. Cả hai đều e ngại về sự hỗ trợ của Iran đối với các tổ chức vũ trang trong khu vực, đặc biệt lo lắng Iran có thể chạy đua hướng tới chế tạo bom nguyên tử trong lúc việc đàm phán thỏa thuận sa lấy.

Chuyến thăm hôm của Tổng thống Syria Bashar Al-Assad tới UAE cuối tuần trước cũng có mặt trong Hội nghị 3 bên. Chuyến thăm này đã bị chính quyền Mỹ lên án gay gắt do Mỹ vốn chống lại nỗ lực của một số nhà lãnh đạo Trung Đông nhằm bình thường hóa quan hệ với Syria.

Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng, việc tiếp đón của UAE gây ra rắc rối khi hợp thức hóa chính quyền Syria. Mỹ cũng kêu gọi các quốc gia có ý định quan hệ với chính quyền của Tổng thống Syria Al-Assad nên cân nhắc và thận trọng; cáo buộc nhà lãnh đạo Syria về các tội ác trong hơn một thập kỷ qua.

UAE là một đồng minh của Mỹ tại Trung Đông, từng ủng hộ các nhóm nổi dậy tại Syria chống chính phủ từ năm 2011. Tuy nhiên, thời gian gần đây, UAE và một số quốc gia Arab đã đảo ngược chính sách, muốn bình thường hóa quan hệ với chính phủ Syria. Việc tiếp đón Tổng thống Syria tới thăm là một minh chứng điển hình của chính sách này của UAE.

Anh Tú