Trung Quốc và Thượng Hải tính ca tử vong do COVID-19 ra sao mà người chết thấp bất thường?
Nhịp đập khoa học - Ngày đăng : 21:41, 21/04/2022
Lu Muying qua đời vào ngày 1.4 trong một cơ sở cách ly của chính phủ Trung Quốc ở thành phố Thượng Hải, với gia đình bà đang nghe điện thoại khi các bác sĩ cố gắng hồi sức cho bà. Bà ấy đã có kết quả xét nghiệm dương tính vào cuối tháng 3.2022 và được chuyển đến đó theo chính sách của chính phủ rằng tất cả các ca mắc COVID-19 đều phải cách ly tập trung.
Thế nhưng, cụ bà 99 tuổi, chỉ còn 2 tuần nữa đến sinh nhật thứ 100 của mình, không được tính là tử vong do COVID-19 trong cuộc kiểm đếm chính thức ở Thượng Hải. Trên thực tế, thành phố hơn 25 triệu người chỉ báo cáo có 25 ca tử vong do COVID-19 dù đợt bùng phát dịch đã kéo dài gần 2 tháng và khiến hàng trăm ngàn người ở thành phố lớn thứ ba thế giới nhiễm SARS-CoV-2.
Trường hợp của Lu Muying chỉ ra rằng số lượng ca tử vong thực sự do COVID-19 ở Thượng Hải đang bị che giấu. Các bác sĩ nói với người thân của Lu Muying rằng bà chết vì vi rút SARS-CoV-2 làm trầm trọng thêm bệnh tim và huyết áp cao trước đó. Thế nhưng, trường hợp của bà vẫn chưa được tính là tử vong do COVID-19.
Các cuộc phỏng vấn với các thành viên trong gia đình những bệnh nhân có kết quả xét nghiệm dương tính, cuộc điện thoại với một quan chức y tế chính phủ Trung Quốc và và dữ liệu trên internet của gia đình các người chết, tất cả đều đặt ra vấn đề về cách Thượng Hải đang tính số ca mắc COVID-19 và người tử vong.
Kết quả là bức chân dung mờ nhạt về một đợt bùng phát dịch có ảnh hưởng sâu rộng với cả người dân Thượng Hải và phần còn lại của thế giới, với vị trí thành phố là một trung tâm kinh tế, sản xuất và vận chuyển.
Một cuộc kiểm tra của hãng tin AP về số người chết đã làm sáng tỏ cách các con số bị che lấp bởi cách cơ quan y tế Trung Quốc kiểm tra số liệu thống kê COVID-19, áp dụng một tiêu chuẩn hẹp hơn, kém minh bạch hơn và đôi khi không nhất quán so với phần còn lại của thế giới.
Ở hầu hết quốc gia, bao gồm cả Mỹ, các hướng dẫn quy định rằng bất kỳ trường hợp tử vong nào mà COVID-19 là một yếu tố hoặc tác nhân đều được tính là tử vong liên quan đến SARS-CoV-2.
Thế nhưng ở Trung Quốc, các cơ quan y tế chỉ tính những người chết trực tiếp do COVID-19, loại trừ những người như bà Lu Muying – vốn có tình trạng trở nên tồi tệ hơn vì SARS-CoV-2, theo Zhang Zuo-Feng, một nhà dịch tễ học tại Đại học California (thành phố Los Angeles, Mỹ).
“Nếu những trường hợp tử vong có thể được cho là do bệnh lý nền, họ sẽ luôn báo cáo như vậy và sẽ không tính đó là chết liên quan đến COVID-19. Đó là mô hình của họ trong nhiều năm”, Jin Dong-yan, nhà vi rút học tại trường y của Đại học Hồng Kông, cho hay.
Tiêu chí hẹp hơn đó đồng nghĩa là số người chết vì COVID-19 ở Trung Quốc sẽ luôn thấp hơn đáng kể so với nhiều quốc gia khác.
Cả Zhang Zuo-Feng, Jin Dong-yan đều cho biết đây là cách làm của Trung Quốc kể từ đầu đại dịch và không phải là bằng chứng cho thấy nỗ lực có chủ ý nhằm báo cáo thấp hơn số người chết do COVID-19.
Tuy nhiên, các nhà chức trách Thượng Hải đã âm thầm thay đổi các tiêu chuẩn khác đằng sau hậu trường, theo những cách vi phạm các quy định của chính Trung Quốc và làm xáo trộn con số thực sự liên quan COVID-19.
Trong đợt bùng phát dịch bệnh này, các cơ quan y tế Thượng Hải chỉ coi các trường hợp chụp phổi cho thấy bệnh nhân có bằng chứng viêm phổi là mắc COVID-19 có triệu chứng. Ba người, bao gồm cả một quan chức y tế công cộng Trung Quốc, tiết lộ với AP thông tin này.
Tất cả bệnh nhân COVID-19 khác được coi là không có triệu chứng, ngay cả khi họ có kết quả dương tính và mắc các triệu chứng điển hình khác như hắt hơi, ho hoặc đau đầu.
Cách phân loại ca mắc COVID-19 không có triệu chứng này mâu thuẫn với các hướng dẫn quốc gia trước đây của Trung Quốc. Đó cũng là sự thay đổi mạnh mẽ so với tháng 1.2022, khi Wu Fan, một thành viên của nhóm chuyên gia phòng chống dịch bệnh của Thượng Hải, nói rằng những người có các triệu chứng dù nhỏ nhất, như mệt mỏi hoặc đau họng, sẽ được phân loại là ca mắc COVID-19 có triệu chứng.
Thêm vào sự nhầm lẫn, Thượng Hải có các hệ thống chồng chéo để theo dõi xem ai đó có nhiễm vi rút SARS-CoV-2 hay không. Cư dân thành phố chủ yếu dựa vào Health Cloud, ứng dụng di động cho phép họ xem kết quả xét nghiệm COVID-19 của mình. Tuy nhiên, cơ quan y tế Thượng Hải có một hệ thống riêng để theo dõi kết quả xét nghiệm COVID-19 và họ có thẩm quyền duy nhất để xác nhận các ca bệnh. Đôi khi dữ liệu giữa các hệ thống xung đột.
Trên thực tế, các quy trình thay đổi và không nhất quán này mang lại cho Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh của Trung Quốc (CDC) “cơ hội” để xác định các ca tử vong liên quan đến COVID-19, cho phép loại trừ SARS-CoV-2 là nguyên nhân gây tử vong cho những người không “có kết quả kiểm tra phổi hoặc xét nghiệm dương tính được ghi trên ứng dụng của họ”, theo quan chức giấu tên nói về chủ đề nhạy cảm này.
Trả lời câu hỏi về số liệu COVID-19 của Thượng Hải, Ủy ban Y tế Quốc gia (cơ quan y tế hàng đầu Trung Quốc) cho biết “không có cơ sở để nghi ngờ tính chính xác của dữ liệu và thống kê về dịch bệnh của Trung Quốc”. Chính quyền thành phố Thượng Hải đã không trả lời câu hỏi về chủ đề này.
Tuyên bố từ các nhà chức trách không mấy an ủi thân nhân của những người thiệt mạng. Người dùng internet Trung Quốc nghi ngờ số liệu chính thức đã xây dựng một kho lưu trữ trực tuyến về những cái chết đã xảy ra kể từ khi Thượng Hải bị phong tỏa dựa trên thông tin được đăng trực tuyến. Họ đã ghi nhận 170 trường hợp tử vong cho đến nay.
Các báo cáo của phương tiện truyền thông Trung Quốc về số trường hợp tử vong do COVID-19 không được ghi nhận đã bị kiểm duyệt nhanh chóng và nhiều lời chỉ trích về các biện pháp nghiêm ngặt của Thượng Hải trên mạng. Dù vậy, truyền thông nhà nước tiếp tục ủng hộ chiến lược Zero COVID của Trung Quốc như một bằng chứng về sự thành công của hệ thống chính trị nước này, đặc biệt là khi số người chết do COVID-19 trên thế giới được ghi nhận hơn 6,232 triệu.
Đầu tháng 4.2022, nghi ngờ về dữ liệu bùng lên khi một người dân Thượng Hải tải lên đoạn ghi âm cuộc trò chuyện qua điện thoại với nhân viên CDC, trong đó anh đặt câu hỏi tại sao cơ quan y tế thành phố nói với cha mình rằng ông có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19 dù dữ liệu trên Health Cloud hiển thị là âm tính.
Quan chức Zhu Weiping đề cập đến ứng dụng đáp: “Chẳng phải tôi đã bảo anh đừng nhìn vào Health Cloud sao? Những trường hợp là dương tính chỉ khi chúng tôi thông báo cho mọi người”.
Những người khác hoài nghi về dữ liệu bao gồm người thân của Zong Shan, cựu phiên dịch viên tiếng Nga 86 tuổi, đã chết ngày 29.3. Dù xét nghiệm dương tính và được chuyển đến cơ sở cách ly của chính phủ, kết quả trên Health Cloud cho thấy Zong Shan âm tính với COVID-19 vào ngày bà mất.
“Người thân của tôi, giống hầu hết những người khác ở Thượng Hải, được thông báo là dương tính, đều có có kết quả âm tính trên Health Cloud”, một trong những người thân của Zong Shan cho biết.
Zong Shan được đưa đến cơ sở cách ly của chính phủ từ Bệnh viện chăm sóc người cao tuổi Đông Hải vào ngày 29.3 và chết tại đây đêm cùng ngày.
Nhân viên bệnh viện nói với gia đình Zong Shan rằng bà được chuyển đến sau khi có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19. Thế nhưng, họ không nghĩ rằng vi rút SARS-CoV-2 là mối đe dọa lớn nhất với sức khỏe của bà - đúng hơn là do thiếu hụt điều dưỡng chăm sóc tại cơ sở cách ly. Zong Shan cần được cho ăn đồ với chất lỏng và không thể ăn nếu không có sự trợ giúp.
Một người thân kể bà Zong Shan đã ở trong tình trạng ổn định trước khi chuyển viện. Khi gia đình hỏi nguyên nhân bà tử vong, các bác sĩ không trả lời rõ ràng.
“Họ đã đưa ra những câu trả lời rất mơ hồ. Một lúc họ nói đó là đột quỵ, sau đó họ nói đây cũng chỉ là giả thuyết. Nhưng họ làm rõ rằng nó không liên quan gì đến COVID-19. Phổi của bà hoàn toàn bình thường", người thân Zong Shan kể.
Cũng được chuyển đến từ Bệnh viện chăm sóc người cao tuổi Đông Hải, Lu sẽ tổ chức sinh nhật lần thứ 100 vào ngày 16.4. Người thân của bà đã đặt một chiếc bánh và được phép tổ chức một lễ kỷ niệm nhỏ vào ngày 21.4. Khi Lu có kết quả xét nghiệm dương tính, gia đình đã chuẩn bị tinh thần cho cái chết của bà.
Song điều kỳ lạ là vào đêm trước khi Lu mất, bác sĩ đã gọi điện cho gia đình để thông báo rằng bà hiện có kết quả xét nghiệm âm tính với COVID-19. Cuối cùng, bác sĩ nói rằng Lu chết vì SARS-CoV-2 làm trầm trọng thêm các bệnh nền của bà, người thân tiết lộ với điều kiện giấu tên.
Hơn nữa, gia đình Lu biết một người hàng xóm đến từ cùng Bệnh viện chăm sóc người cao tuổi Đông Hải đã chết một ngày sau khi được chuyển đến cơ sở cách ly hôm 25.3 và cũng chưa được thống kê tử vong do COVID-19.
Jin Dong-yan lưu ý rằng hẳn là phải có lý do khi Thượng Hải thông báo số người chết do COVID-19 thấp.
“Họ có thể khẳng định đây là thành tích của họ, và đây là chiến thắng của họ”, Jin Dong-yan nói.