KH-CN và đổi mới sáng tạo góp phần quan trọng đẩy nhanh phát triển KT-XH

Giải thưởng cho 2 nhà khoa học xuất sắc

Ngày 18.5, tại Hà Nội, Bộ Khoa học - Công nghệ tổ chức lễ kỷ niệm chào mừng Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam (18.5), lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022.

Kể từ năm 2014, Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã trở thành sự kiện quan trọng, thường niên trong dịp kỷ niệm Ngày KH-CN Việt Nam. Giải thưởng được dành cho các nhà khoa học có kết quả xuất sắc trong lĩnh vực cơ bản.

Năm 2022, Quỹ Phát triển KH-CN quốc gia - Cơ quan thường trực của giải thưởng (NAFOSTED) đã nhận được 48 hồ sơ đăng ký tham gia giải thưởng. Từ 48 hồ sơ đề cử/ứng cử, các hội đồng khoa học chuyên ngành đã nhất trí đề cử 5 hồ sơ cho giải thưởng chính và giải thưởng trẻ.

Hội đồng Giải thưởng đã đề xuất 2 nhà khoa học để Bộ trưởng Bộ Khoa học - Công nghệ trao tặng giải thưởng chính (năm nay không có giải thưởng trẻ). Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2022 được trao cho 2 nhà khoa học, gồm GS- TSKH Ngô Việt Trung (Viện Toán học, Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam) lĩnh vực toán học với công trình “Depth functions of symbolic powers of homogeneous ideals”.

PGS-TS Nguyễn Thị Lệ Thu (Trường đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia TP.HCM) lĩnh vực hóa học) với công trình “Tailoring the Hard - Soft Interface with Dynamic Diels - Alder Linkages in Polyurethanes: Toward Superior Mechanical Properties and Healability at Mild Temperature”.

Công trình của GS-TSKH Ngô Việt Trung và TS Nguyễn Đăng Hợp nghiên cứu một bất biến rất cơ bản của Idean là độ sâu, giải quyết được 3 bài toán mở liên quan đến tính tăng của hàm độ sâu, tính hội tụ của hàm độ sâu và tính đạt được mức tuần hoàn cho trước của hàm độ sâu. Đây là lần đầu tiên một công trình thực hiện tại Việt Nam được đăng trên tạp chí Inventiones Mathematicae, nằm trong số ít tạp chí toán học hàng đầu thế giới.

Công trình của PGS-TS Nguyễn Thị Lệ Thu và cộng sự đã nghiên cứu chế tạo một hệ vật liệu polyuretan mới - polyme tự lành với cấu trúc chứa liên kết thuận nghịch Diels-Alder không nằm ngẫu nhiên mà được thiết kế đặc biệt sắp xếp tại bề mặt phân cách giữa pha cứng và pha mềm của polyuretan.

Vật liệu có thể “tự lành” khi xuất hiện vết rạn tế vi giúp sản phẩm có tuổi thọ sử dụng cao, nhờ đó giảm thiểu chi phí sửa chữa, đem lại hiệu quả ứng dụng và hiệu quả kinh tế, giúp tiết kiệm năng lượng, tài nguyên và chất thải. Kết quả nghiên cứu góp phần xây dựng một hướng nghiên cứu mới của thế giới, và khởi đầu cho việc phát triển các sản phẩm vật liệu mới “tự lành” ở Việt Nam.

Động lực then chốt của sự nghiệp đổi mới và phát triển

Từ năm 2014 đến nay, Ngày KH-CN Việt Nam 18.5 đã trở thành ngày truyền thống, ngày hội của ngành KH-CN. Những năm qua, KH-CN không chỉ khẳng định vai trò và sức mạnh vô cùng to lớn trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước mà còn trở thành động lực then chốt của sự nghiệp đổi mới và phát triển.

Đảng và Nhà nước luôn xác định KH-CN và đổi mới sáng tạo có vai trò hết sức quan trọng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trên cơ sở bám sát chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, cơ chế, chính sách về KH-CN đã được tập trung hoàn thiện với nhiều quy định tiến bộ và đổi mới để KH-CN thực sự đồng hành và thúc đẩy sự phát triển của các ngành, lĩnh vực và địa phương.

Theo Thứ trưởng Bộ KH-CN Trần Văn Tùng, ngày KH-CN năm nay, với quyết tâm toàn ngành chung sức vượt qua khó khăn, khắc phục hậu quả dịch bệnh, bộ lựa chọn chủ đề “Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo - Đẩy nhanh quá trình phục hồi, phát triển KT-XH” với mong muốn ngành KH-CN Việt Nam sẽ có đóng góp thiết thực mạnh mẽ hơn, khẳng định được vai trò quan trọng trong quá trình xây dựng đất nước, phục hồi nền kinh tế.

Ngoài ra, Thứ trưởng Tùng cũng cho biết trong những năm vừa qua, khoa học cơ bản đã được quan tâm đầu tư, trong đó phải kể đến chương trình tài trợ nghiên cứu cơ bản thông qua Quỹ Phát triển KH-CN quốc gia được triển khai từ năm 2009.

Khoa học cơ bản của Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ và thành tựu nổi bật. Các nhà khoa học được trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm nay và các năm qua là minh chứng rõ nét cho những thành tựu đó.

Cụ thể, giai đoạn 2016-2020, tốc độ tăng trưởng bình quân công bố quốc tế của Việt Nam là 25,68%/năm, trong đó các công bố do Quỹ Phát triển KH-CN quốc gia tài trợ chiếm xấp xỉ 60% số lượng công bố trên các tạp chí khoa học thuộc hệ thống Web of Science là kết quả các nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước.

Cùng với đó, các công bố khoa học quốc tế, nghiên cứu cơ bản còn có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực trình độ cao trên khắp cả nước, trong đó hình thành nhiều nhóm nghiên cứu mạnh trong các lĩnh vực, đạt trình độ tương đương khu vực và quốc tế.

Thu Anh