Mở khóa bí ẩn vật chủ hấp dẫn muỗi lây lan bệnh sốt xuất huyết và Zika

Một nhóm các nhà nghiên cứu Trung Quốc phát hiện vi rút Dengue và Zika có thể điều khiển mùi hương của vật chủ làm cho nó hấp dẫn hơn với muỗi.

Phát hiện được công bố trên Tạp chí trực tuyến Cell đã mở đầu cho một chiến lược mới để kiểm soát các bệnh do muỗi vằn truyền bằng cách bổ sung vitamin để làm gián đoạn quá trình và có khả năng giảm nguy cơ lây nhiễm vi rút cho người khác.

Vi rút Dengue gây sốt xuất huyết, phát ban và đôi khi tử vong, do muỗi truyền ở các khu vực nhiệt đới và gây ra hơn 50 triệu ca bệnh mỗi năm.

Vi rút Zika có thể gây ra các biến chứng về não hoặc hệ thần kinh và dị tật bẩm sinh khi phụ nữ mang thai nhiễm bệnh. Trong khí hậu nhiệt đới, bệnh này lây lan do muỗi đốt động vật ký chủ bị nhiễm bệnh và truyền vi rút cho người khác qua các vết cắn trong tương lai.

Người ta biết rằng một số bệnh làm thay đổi mùi của vật chủ, khiến nó trở nên hấp dẫn với muỗi.

Nhóm các nhà nghiên cứu từ Đại học Thanh Hoa, Viện Các bệnh truyền nhiễm ở Thâm Quyến và Bệnh viện Trung y Thụy Lệ, đã bắt đầu nghiên cứu đột phá của họ bằng cách xem xét liệu điều này có áp dụng cho vi rút Dengue và Zika không.

“Muỗi dựa vào khứu giác để phát hiện vật chủ và hướng dẫn các hành vi sinh tồn cơ bản. Khi bắt đầu nghiên cứu này, chúng tôi nhận thấy rằng muỗi thích tìm kiếm, chích những con chuột bị nhiễm bệnh sốt xuất huyết và Zika”, theo trưởng nhóm nghiên cứu, Cheng Gong thuộc Trường Y của Đại học Thanh Hoa.

Qua các cuộc kiểm tra, họ nhận thấy muỗi bị thu hút bởi những con chuột nhiễm bệnh sốt xuất huyết và Zika hơn những con chuột khỏe mạnh. Họ đã vào cuộc để điều tra nguyên nhân của sự hấp dẫn này.

Phân tích hóa học những con chuột và con người nhiễm bệnh đã xác định được một phân tử, được gọi là acetophenone, mà muỗi thấy đặc biệt hấp dẫn. Acetophenone được tạo ra bởi một số vi khuẩn Bacillus phát triển trên da của người và chuột.

Thông thường, da sản xuất đủ mức protein quan trọng, RELMa, điều chỉnh thành phần của hệ vi sinh vật trên da. Tuy nhiên, sau khi nhiễm vi rút Zika hoặc sốt xuất huyết, vật chủ không thể sản xuất đủ protein và acetophenone trở nên dồi dào, các nhà nghiên cứu phát hiện.

Cheng Gong cho biết flavivirus như Dengue và Zika có thể sử dụng sự gia tăng acetophenone để hỗ trợ vòng đời của nó hiệu quả hơn, “bằng cách làm cho vật chủ của chúng hấp dẫn hơn với muỗi”.

Để xác nhận rằng acetophenone thực sự đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút muỗi, các nhà nghiên cứu đã áp dụng phân tử này làm sạch chuột và tay của những người tình nguyện. Kết quả cho thấy acetophenone là chất hấp dẫn mạnh với muỗi.

Họ cũng sử dụng cả hai bàn tay của tình nguyện viên - một lòng bàn tay có hỗn hợp chất tạo mùi hôi nách của bệnh nhân sốt xuất huyết và cái kia của những bệnh nhân khỏe mạnh không mắc bệnh - để so sánh.

Bàn tay của tình nguyện viên đã được đặt vào hai buồng kính hơn 30 phút. Kết quả là bàn tay có chất chiết xuất dễ bay hơi từ bệnh nhân sốt xuất huyết hấp dẫn muỗi hơn bàn tay có chất chiết xuất từ ​​những người khỏe mạnh.

Protein điều hòa vi khuẩn sản xuất acetophenone có thể được tạo ra với các dẫn xuất của vitamin A. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng cho những con chuột bị nhiễm bệnh uống vitamin A, loại thường được sử dụng để điều trị các bệnh về da, làm giảm lượng acetophenone do chuột sản sinh.

Kết quả nghiên cứu cho thấy tiềm năng về một phương pháp mới để kiểm soát sự lây lan các bệnh do muỗi truyền như Dengue và Zika.

Cheng Gong nói nhóm của ông dự định áp dụng nghiên cứu trong thế giới thực bằng cách tiêm isotretinoin, một loại dẫn xuất của vitamin A, cho bệnh nhân sốt xuất huyết ở Malaysia.

Sơn Vân