Giáo sư Phan Văn Trường giải mã ‘công dân toàn cầu – công dân vũ trụ’

Sáng 7.10, hàng trăm bạn đọc đã đến chật kín hội trường Nhà Văn hóa Thanh Niên TP.HCM tham gia buổi giao lưu ra mắt tác phẩm Công dân toàn cầu - Công dân vũ trụ của Giáo sư Phan Văn Trường - Cố vấn của Chính phủ Pháp về Thương mại quốc tế.

Chia sẻ với độc giả, Giáo sư Phan Văn Trường nói: “Cuốn sách này tôi viết trước tiên để trả lời cho câu hỏi “Thế nào là công dân toàn cầu”…. Chúng ta đang sẵn là “công dân vũ trụ”, ngay lúc này, ngay tại đây. Và tất nhiên chúng ta đang mang một sứ mệnh. Chính vì thế mà tinh thần “công dân toàn cầu” không thể là một xu thời, mà còn phải được hiểu như một sự tự giác tu thân.”

Ngay từ đầu sách là một câu trích của triết gia Socrates: “Tôi không phải là công dân của riêng thành phố Athens hay nước Hy Lạp, mà còn là một công dân toàn cầu.” Nói như vậy, “công dân toàn cầu” không phải là một khái niệm mới có gần đây, nhưng là một khái niệm được nhắc đến nhiều gần đây, với không ít ngộ nhận.

Công dân toàn cầu theo Giáo sư Phan Văn Trường là một phong thái văn hóa. Khó lòng đưa ra định nghĩa cho khái niệm này giữa trên những tiêu chuẩn vật chất. Giáo sư Phan Văn Trường đã chọn một cách đặc biệt: Chia sẻ về cuộc sống của những người mà ông từng gặp và cho rằng họ đang sống và làm việc như một công dân toàn cầu, và để độc giả tự đúc kết cho mình cảm nhận riêng. Những người được mô tả trong sách ông có một doanh nhân trẻ, một chú bé người Việt, một người phụ nữ Pháp gốc Việt, hoặc một doanh nhân vĩ đại người Mexico… họ khác nhau về quốc tịch, giới tính, độ tuổi, công việc, nếp sống… nhưng họ là công dân toàn cầu.

Theo cách đó, ông dẫn bạn đọc lần lượt qua 10 chương sách đầy cuốn hút người đọc. 

Nếu có người có đầy đủ tư cách để đưa ra định nghĩa về công dân toàn cầu, thì đó hẳn là Giáo sư Phan Văn Trường và những trải nghiệm phong phú của ông. Ông sinh ra ở Việt Nam, có vợ là người Việt, nhưng “lớn lên ở Mã Lai, học hồi bé toàn bằng Pháp ngữ, làm việc suốt đời bằng tiếng Anh, tiếng Bồ Đào Nha, phải bập bẹ cả tiếng Thái, tiếng Bahasa Indonesia và Malaysia.” Ông làm việc trong doanh nghiệp có văn phòng trên 60 nước, đi thăm các cơ sở đó mỗi năm, luôn cầm hai hộ chiếu…”. Nhưng, giáo sư cho rằng “Không phải cứ có kích thước quốc tế mà có thể tự cho nhãn hiệu công dân toàn cầu.”

Theo ông: “Làm công dân toàn cầu trước tiên phải là một công dân, trước khi nghĩ đến chuyện toàn cầu.” Ông khẳng định: Vũ trụ đã tạo ra chúng ta để yêu thương, để biết yêu thương, để cho trọn tình yêu thương. Nội dung phải đi trước hình thức. Có chân dung của một con người quốc tế là chưa đủ, còn cần sự nhìn nhận tự thân rằng mình thuộc một cộng đồng con người mà vũ trụ đã tạo ra để mang một sứ mệnh, không ngừng xây dựng một xã hội văn minh hơn, nhân ái hơn, trong lành hơn.

Theo giáo sư, tinh thần “công dân toàn cầu” không thể là một xu thời, mà còn phải được hiểu như một sự tự giác tu thân, và “cuộc sống lý tưởng nhất là thuận tự nhiên.” Từ thời nguyên thủy, chúng ta đã sẵn là công dân vũ trụ.

Bàn về “ADN của những công dân toàn cầu,” giáo sư nhắc đến nhiều tên tuổi lớn từ cổ chí kim để minh họa cho những phẩm chất của công dân toàn cầu. Nhà vật lý thám hiểm thế kỷ XIX Livingstone thường sống một mình ở rừng nguyên sinh, với châm ngôn: “Tôi sẵn sàng ở bất cứ nơi nào trên trái đất này, miễn là nơi đó cho phép tôi tiến lên và phát triển.” Triết gia Socrates, một trong những người đầu tiên chỉ ra rằng ta phải biết bảo vệ địa cầu, bảo vệ tự nhiên và sinh vật. Ông Alexandre Yersin, cống hiến rất nhiều cho nhân loại, sống thoải mái ở Nha Trang hàng chục năm liền. Giáo sư Phan Văn Trường cho rằng “đây là cá tính hiếm có mà công dân toàn cầu nào cũng sở hữu ít nhiều: Ở bất cứ nơi nào trên thế giới cũng thích ứng nhanh chóng.”

Với lối phân tích đó, tác giả lần lượt nhắc tiếp các vị Nguyễn Du, Phan Bội Châu, Trương Vĩnh Ký, một cậu bé ông gặp ở bãi biển… với những đóng góp cho nhân loại. Từ đó ông cũng vạch ra những “tiêu chuẩn thừa” trong một số định nghĩa về công dân toàn cầu hiện nay, và từ những điểm chung của các vị nói trên tìm ra những tiêu chuẩn tiệm cận sự chính xác hơn.

Những ai đã từng đọc các tác phẩm về quản trị, thương thuyết và kinh thương trước đây của giáo sư Phan Văn Trường (Một đời quản trị, Một đời như kẻ tìm đường, Một đời thương thuyết) sẽ thấy cuốn sách này có sự khác biệt với những tác phẩm trước ở chủ đề và đối tượng hướng tới: Quyển sách này dành cho tất cả mọi người thay vì những doanh nhân, đối ngoại hoặc quản trị. Bởi công dân toàn cầu – công dân vũ trụ sẽ là bước phát triển tất yếu của mỗi cá nhân trong tương lai, mỗi cá nhân đều có thể tìm thấy gợi ý từ quyển sách này để hoàn thiện chính mình.

Tiểu Vũ