Nga khiến phương Tây "sượng mặt" trong vụ trao đổi tù binh với Ukraine

Đây là cuộc trao đổi lớn nhất kể từ khi cuộc chiến bắt đầu khi có sự tham gia của gần 300 người, bao gồm 10 chiến binh nước ngoài và các chỉ huy phía Ukraine bị bắt ở Mariupol hồi đầu năm nay.

Những người nước ngoài được trao trả bao gồm hai người Anh và một người Maroc đã bị tòa án ở Donbas kết án tử hình vào tháng 6 sau khi bị bắt trong lúc chiến đấu cho Ukraine. Ngoài ra còn có ba người Anh khác, hai người Mỹ, một người Croatia và một người Thụy Điển.

Thời điểm và quy mô của sự hoán đổi đã gây bất ngờ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin vừa tuyên bố huy động một phần quân đội để tăng quân số lên thêm 300.000.

Theo các điều khoản của thỏa thuận, 215 người Ukraine - hầu hết trong số họ bị bắt sau khi Mariupol thất thủ - đã được trao trả, trừ 5 người được cho là thủ lĩnh binh đoàn Azov thì bị đưa sang Thổ Nhĩ Kỳ quản thúc cho đến hết chiến tranh. Họ bao gồm Trung tá Denys Prokopenko, chỉ huy của tiểu đoàn Azov đã thực hiện phần lớn các cuộc giao tranh, và phó của ông, Svyatoslav Palamar. Serhiy Volynsky, chỉ huy Lữ đoàn 36 Thủy quân lục chiến cũng nằm trong số này.

Đổi lại, Ukraine đã gửi lại 55 người Nga và những người Ukraine thân Moscow trong đó có Viktor Medvedchuk, lãnh đạo của một đảng thân Nga ở Ukraine bị chính quyền Kyiv cáo buộc phản quốc.

Tổng thống Volodymir Zelenskiy cảm ơn sự giúp đỡ của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan và cho biết Kyiv đã phải trải qua một cuộc chiến lâu dài và khó khăn để đảm bảo việc thả năm người. Theo Reuters, ông Zelensky cũng cảm ơn phía Ả Rập Saudi giúp thỏa thuận này nhưng tránh nhắc tên của thái tử Mohammed Bin Salman

Trong một tweet, Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ Joe Biden, cảm ơn Ukraine “đã đưa 2 công dân Mỹ vào cuộc trao đổi tù nhân”. Sullivan cũng cảm ơn thái tử Ả Rập Saudi và chính quyền Riyadh đã tạo điều kiện cho người của họ được thả. Thủ tướng Anh Liz Truss cũng cảm ơn Ukraine và Ả Rập Saudi giúp công dân của họ được thả. Tân thủ tướng Thụy Điển Ann Linde cũng có động thái tương tự.

Không có bình luận ngay lập tức từ Moscow về thỏa thuận và lý do tại sao nó lại trả tự do cho những chiến binh mà phe ly khai được Nga hậu thuẫn chuẩn bị đưa ra xét xử vào cuối năm nay. Câu hỏi hay nhất nên đặt ở đây là tại sao Ả Rập Saudi lại xuất hiện trong một sự việc mà có vẻ họ chẳng hề liên quan?

Theo Reuters, Ả Rập Saudi đã môi giới một thỏa thuận theo đó 10 người nước ngoài được bay đến nước họ trước khi trao trả về quê hương. Bộ Ngoại giao Saudi Arabia cho biết thêm Thái tử Bin Salman đã đích thân đàm phán trong đợt phóng thích hôm 21.9 - một phần của cuộc trao đổi tù nhân quy mô giữa Nga và Ukraine.

Thái tử Bin Salman là cái tên khiến phương Tây rất dị ứng, nhất là sau khi cáo buộc vị hoàng thân này liên quan đến cái chết của nhà báo Jamal Khashoggi cách đây 4 năm.

Đỉnh điểm trong thái độ của phương Tây là việc Thái tử không có trong danh sách khách mời dự đám tang Nữ hoàng Anh Elizabeth đệ nhị. Thay vào đó, hoàng tử Turki bin Mohammed al Saud dẫn đầu đoàn viếng của Ả Rập Saudi.

Chuyện này rõ ràng ảnh hưởng đến uy tín của Thái tử Bin Salman và ngay sau đó Nga đã trao cho ông cơ hội trở thành người có vai trò trên trường quốc tế. Cần nhắc thêm rằng đã có rất nhiều người thuyết phục Nga trả tù binh bị cáo buộc là lính đánh thuê nhưng Moscow lắc đầu. Vậy mà trong thời gian ngắn, ở thời điểm nhạy cảm thì Thái tử Bin Salman lại làm được những điều mà giới chính khách phương Tây không làm được là trao đổi tù binh quy mô lớn.

Ít nhất thì Thái tử Bin Salman cũng cảm thấy hãnh diện khi nhận lời cảm ơn từ Mỹ, Anh, Ukraine… và vị thế trong nước của ông được củng cố. Còn phương Tây cũng hơi sượng mặt khi phải cảm ơn Thái tử khi đây là nhân vật mà họ không hề ưa thích. Và phương Tây cũng không ngờ rằng Nga lại chọn Ả Rập Saudi để làm kênh trung gian cho vụ trao đổi tù binh này.

Chúng ta cũng không biết Thái tử Bin Salman đã thuyết phục giới lãnh đạo Nga vụ này thế nào nhưng chắc chắn quan hệ Ả Rập Saudi và Nga trong khối OPEC sẽ được củng cố thêm, đặc biệt là quan hệ trong giới lãnh đạo 2 quốc gia. Trong cuộc chiến năng lượng vào mùa đông tới với phương Tây, Nga cần những đồng minh trên thị trường dầu khí.

Tá Nhu