Apple có lợi nhuận ở Trung Quốc hơn Alibaba + Tencent: Nghệ thuật ngoại giao của Tim Cook

Hãng công nghệ có lợi nhuận cao nhất hoạt động ở Trung Quốc không phải là một gã khổng lồ internet trong nước như Alibaba hay Tencent, mà là Apple.

Theo một phân tích của tờ Financial Times, hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc của Apple phát triển nhanh chóng trong thời kỳ đại dịch đến mức hiện tạo ra nhiều lợi nhuận hơn cả thu nhập của hai hãng công nghệ lớn nhất nước này.

Theo công ty nghiên cứu thị trường Counterpoint, việc Apple dựa vào Trung Quốc làm cơ sở sản xuất (chịu trách nhiệm về 95% sản lượng iPhone) khiến công ty dễ bị ảnh hưởng bởi các cú sốc chuỗi cung ứng.

Hôm 6.11, Apple cho biết các lô hàng iPhone 14 Pro và Pro Max sẽ bị trì hoãn xuất xưởng do đợt bùng phát dịch gần đây tại nhà máy sản xuất iPhone lớn nhất ở thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc do Foxconn (Đài Loan) điều hành. Điều đó xảy ra một tuần sau khi Apple cảnh báo về những trở ngại đáng kể với tăng trưởng doanh thu do tác động của đồng USD mạnh và những hạn chế về nguồn cung.

Tuy nhiên, khi bán thiết bị cho người tiêu dùng Trung Quốc, hoạt động kinh doanh của Apple đã bùng nổ. Lợi nhuận hoạt động ở Trung Quốc, Hồng Kông, Ma Cao và Đài Loan đã tăng 104% trong 24 tháng lên 31,2 tỉ USD vào năm tài chính tính đến tháng 9, vượt qua 15,2 tỉ USD mà Tencent kiếm được và 13,5 tỉ USD của Alibaba trong khoảng thời gian 12 tháng gần đây nhất, theo hãng S&P Global Market Intelligence.

Lợi nhuận kỷ lục nhấn mạnh món hời mà Apple đã đạt được với Trung Quốc, cho phép nhà sản xuất iPhone vượt qua cuộc đàn áp của chính quyền với các tập đoàn công nghệ nội địa, trong khi hưởng lợi từ các lệnh trừng phạt của Mỹ, vốn đang gây thiệt hại cho đối thủ cạnh tranh chính là Huawei.

Đó là kết quả của hoạt động ngoại giao doanh nghiệp do Giám đốc điều hành Tim Cook thường xuyên đến Trung Quốc trong thời gian trước đại dịch, gồm cả các cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình và lãnh đạo công nghệ Trung Quốc. Qua đó giúp công ty có trụ sở ở thành phố Cupertino, bang California, Mỹ tránh được số phận như các hãng công nghệ phương Tây khác. Những cái tên như Alphabet (công ty mẹ của Google), Meta Platforms (công ty mẹ của Facebook) và Netflix đã bị cấm ở Trung Quốc.

Các nhà phê bình cho rằng việc Apple phụ thuộc vào sản xuất của Trung Quốc khiến hãng này quá dễ dàng chấp nhận các yêu cầu độc đoán. Song thỏa thuận với chính phủ Trung Quốc giúp Apple duy trì khả năng tiếp cận nguồn lao động và các nhà máy hiệu quả về chi phí, đồng thời trở thành thương hiệu cao cấp hàng đầu trên thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới.

“Với Trung Quốc, rõ ràng đó là đường hai chiều. Họ nhận được rất nhiều hậu thuẫn - rất nhiều việc làm và uy tín. Việc trả lương, các tiêu chuẩn tốt hơn cho các công ty ký hợp đồng với Apple. Nó đã giúp tăng lương cho tầng lớp trung lưu", theo Brian Merchant, tác giả cuốn sách The One Device: The Secret History of the iPhone (Một thiết bị: Lịch sử bí mật của iPhone).

Lấp đầy khoảng trống của Huawei

Vào năm 2019, Huawei đã vượt qua Apple về doanh số smartphone toàn cầu, đứng thứ hai sau Samsung. Tốc độ tăng trưởng nhanh chóng giúp Huawei dẫn đầu thị trường smartphone ở Trung Quốc, nơi Huawei và thương hiệu con Honor đạt thị phần tổng hợp 42% vào tháng 3.2020, theo Counterpoint.

Archie Zhang, nhà phân tích của Counterpoint, cho biết: “Nó giống như một ‘công xưởng quốc gia’ - người dân Trung Quốc muốn thể hiện rằng họ yêu đất nước đến mức nào và đi mua smartphone Huawei”.

Huawei đã sớm đi đầu về smartphone hỗ trợ 5G vào tháng 8.2019. Công ty tăng doanh số bán smartphone 5G ở Trung Quốc lên hơn 7 triệu máy mỗi tháng vào tháng 6.2020, theo nhóm phân tích M Science.

Smartphone được trang bị 5G đầu tiên của Apple, dòng iPhone 12, chỉ được tung ra thị trường vào tháng 10.2020. Thời điểm đó, chính quyền Trump đã áp đặt các biện pháp trừng phạt cứng rắn với Huawei, cáo buộc công ty là mối đe dọa an ninh quốc gia Mỹ.

Các lệnh trừng phạt đã ngăn cản quyền truy cập của Huawei vào công nghệ quan trọng, gồm cả chipset 5G, dẫn sự tê liệt về mảng kinh doanh smartphone. Thị phần smartphone của Huawei tại Trung Quốc đã sụt giảm vào nửa cuối năm 2020 và hãng buộc phải bán Honor để cứu nó khỏi các lệnh trừng phạt. Vào năm 2021, doanh thu từ mảng kinh doanh tiêu dùng của Huawei giảm một nửa xuống còn 38,3 tỉ USD, theo S&P Global Market Intelligence.

Theo Counterpoint, khi thị phần smartphone của Huawei tại Trung Quốc giảm mạnh từ mức cao 29% vào giữa 2020 xuống chỉ còn 7% trong hai năm sau đó, thị phần của Apple đã tăng từ 9% lên 17%. Hầu như tất cả doanh số smartphone của Apple đều thuộc phân khúc cao cấp, nơi mà sự thống trị của nhà sản xuất iPhone đã tăng từ 51% lên 72% trong ba năm.

Archie Zhang nói: “Ngày nay, Apple có phần lớn thị phần từ 600 USD trở lên. Nếu bạn định mua một chiếc smartphone trị giá 1.000 USD thì không còn gì khác ngoài iPhone”.

Chiến lược của Apple ở Trung Quốc

Apple đã làm việc chăm chỉ để đáp ứng thị hiếu của khách hàng Trung Quốc. Khi các đối thủ cạnh tranh trong nước này tung ra smartphone màn hình lớn hơn, camera tiên tiến hơn với khả năng chụp ảnh thiếu sáng và khe cắm SIM kép, chính các nhân viên người Trung Quốc của Apple đã thúc đẩy công ty làm theo. Một người thân cận với các hoạt động Apple tại Trung Quốc tiết lộ điều này.

Tim Cook đã ghi nhận phản hồi từ khách hàng Trung Quốc về “rất nhiều tính năng”, gồm cả chế độ chụp ảnh ban đêm (Night mode) và trình đọc mã QR.

Tim Cook nói với sinh viên 22 tuổi người Trung Quốc trong cuộc phỏng vấn: “5G đã được tiếp thêm sức mạnh ở Trung Quốc theo nhiều cách. Trung Quốc đã đi trước rất xa trong mô hình phủ sóng cho 5G. Vì vậy, chúng tôi rất cẩn thận lắng nghe khách hàng của mình ở đó".

Dù vậy, mối lo ngại ngày càng tăng về việc sản xuất iPhone của Apple quá tập trung ở một khu vực. Trong đó, cảnh báo mới đây của Apple rằng nhà máy sản xuất iPhone lớn nhất thế giới ở Trung Quốc đã "hoạt động với công suất giảm đáng kể" trong thời kỳ sinh lời cao nhất trong năm.

"Cơ sở đang hoạt động với công suất giảm đáng kể. Chúng tôi tiếp tục nhận thấy nhu cầu mạnh mẽ với các mẫu iPhone 14 Pro và iPhone 14 Pro Max. Tuy nhiên, hiện tại chúng tôi dự kiến ​​lượng hàng iPhone 14 Pro và iPhone 14 Pro Max sẽ thấp hơn so với dự đoán trước đây", Apple cho hay.

Trong nhiều năm, nỗ lực của Apple để đứng về phía Trung Quốc đã được đền đáp, chẳng hạn như cam kết đầu tư lớn và giữ im lặng với các chủ đề nhạy cảm.

Apple đã đồng ý chuyển lưu trữ dữ liệu người dùng Trung Quốc đến một trung tâm dữ liệu thuộc sở hữu của chính quyền tỉnh Quý Châu và xóa hàng ngàn ứng dụng khỏi App Store địa phương theo yêu cầu từ các nhà kiểm duyệt của Bắc Kinh.

Hàng chục hãng tin đã bị xóa ứng dụng, trong khi các nền tảng nhắn tin mã hóa như WhatsApp, Signal và Telegram bị chặn ở Trung Quốc. Apple lập luận rằng phải tôn trọng luật pháp của các quốc gia mà công ty hoạt động.

Sơn Vân