Vì sao con người dễ mắc bệnh đường hô hấp vào mùa đông?

Theo nghiên cứu, chính không khí lạnh đã "làm hỏng" phản ứng miễn dịch xảy ra trong mũi.

"Đây là lần đầu tiên chúng ta tìm ra lời giải thích về mặt sinh học ở cấp độ phân tử liên quan đến một yếu tố trong phản ứng miễn dịch bẩm sinh của con người dường như bị hạn chế bởi nhiệt độ lạnh hơn", tiến sĩ Zara Patel, bác sĩ chuyên khoa mũi, giáo sư về tai mũi họng và phẫu thuật đầu-cổ tại Đại học Y khoa Stanford ở California (Mỹ) cho biết.

Trên thực tế, việc giảm nhiệt độ bên trong mũi xuống 5 độ C sẽ giết chết gần 50% trong số hàng tỷ tế bào chống vi rút và vi khuẩn trong lỗ mũi, khiến con người dễ bị cảm lạnh và cảm cúm. Nghiên cứu được công bố hôm 6.12 trên tạp chí Dị ứng và miễn dịch học lâm sàng.

Tiến sĩ, bác sĩ mũi học Benjamin Bleier, Giám đốc nghiên cứu tai mũi họng tại Viện Mắt và mũi Massachusett, phó giáo sư tại Trường Y Harvard ở Boston (Mỹ) cho biết: "Không khí lạnh có liên quan đến việc gia tăng lây nhiễm vi rút, vì về cơ bản bạn đã mất một nửa khả năng miễn dịch bởi nhiệt độ giảm".

Vi rút hoặc vi khuẩn hô hấp xâm nhập vào mũi, điểm xâm nhập đầu tiên để vào cơ thể. Ngay lập tức, khu vực mũi trước phát hiện ra mầm bệnh, trước khi khu vực mũi phía sau nhận ra kẻ xâm nhập. Nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra điều này.

Tại thời điểm đó, các tế bào lót trong mũi ngay lập tức bắt đầu tạo ra hàng tỷ bản sao đơn giản của chính chúng, được gọi là túi ngoại bào hay EV.

Theo ông Bleier, EV không thể phân chia như tế bào, nhưng chúng giống như phiên bản thu nhỏ của các tế bào được thiết kế đặc biệt để tiêu diệt những loại vi rút này. Hoạt động như mồi nhử, khi con người hít phải vi rút, vi rút sẽ dính vào những mồi nhử thay vì dính vào tế bào.

Những phiên bản thu nhỏ sau đó bị các tế bào đẩy ra thành nước mũi, trước khi đến đích và nhân lên.

Nghiên cứu cho thấy khi bị vi rút tấn công, mũi tăng sản sinh các túi ngoại bào lên 160%. EV có nhiều thụ thể hơn so với các tế bào ban đầu, do đó tăng khả năng ngăn chặn vi rút của hàng tỉ túi ngoại bào trong mũi. Mỗi túi ngoại bào này có nhiều thụ thể gấp 20 lần trên bề mặt, vì vậy siêu dính để dính chặt và loại bỏ vi rút khỏi cơ thể qua dịch tiết mũi.

Các tế bào trong cơ thể cũng chứa một chất tiêu diệt vi rút được gọi là micro RNA, tấn công vi trùng xâm nhập. Tuy nhiên, EV trong mũi chứa các chuỗi RNA vi mô gấp 13 lần so với các tế bào bình thường.

Vì vậy, mũi của chúng ta chứa các "siêu năng lực" để ngăn ngừa bệnh đường hô hấp.

Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi thời tiết lạnh giá ập đến?

Để tìm hiểu, Bleier cùng đội ngũ đã cho 4 tình nguyện viên tiếp xúc với nhiệt độ 4,4 độ C trong vòng 15 phút, sau đó kiểm tra tình trạng bên trong khoang mũi của họ.

Theo Bleier, khi con người tiếp xúc với không khí lạnh, nhiệt độ bên trong mũi có thể hạ bớt 5 độ C, làm suy giảm miễn dịch ở mũi. Trên thực tế, một chút lạnh ở mũi làm sụt giảm 42% túi ngoại bào diệt vi rút ở mũi.

"Tương tự như vậy, bạn có gần một nửa lượng RNA siêu nhỏ bên trong mỗi túi và bạn có thể giảm tới 70% số lượng thụ thể trên mỗi túi, khiến những EV này ít dính hơn. Điều đó làm giảm một nửa khả năng miễn dịch chống viêm đường hô hấp, dẫn tới việc dễ bị mắc cảm cúm, cảm lạnh và COVID-19 hơn vào mùa đông", ông Bleier nói thêm.

Đan Thuỳ