Lãng phí tạm tính từ sách giáo khoa lên tới gần 2.400 tỉ đồng

Thanh tra Chính phủ vừa thông báo kết luận thanh tra và chỉ ra hàng loạt vi phạm tại Bộ GD-ĐT, liên quan đến công tác quản lý nhà nước về sách giáo khoa (SGK) giai đoạn từ ngày 1.1.2014 đến 31.12.2018.

Cụ thể, với SGK biên soạn theo Nghị quyết 40/2000 của Quốc hội, Bộ GD-ĐT không cung cấp được bản thảo mẫu SGK được bộ trưởng phê duyệt để làm cơ sở đối chiếu với SGK hiện hành. Việc này vi phạm Luật Thanh tra và Pháp lệnh về lưu trữ quốc gia, thể hiện sự buông lỏng trong công tác lưu trữ.

Khi biên soạn SGK, Bộ GD-ĐT thiết kế một số bảng số liệu để trống nên học sinh có thể viết vào SGK. Bộ chỉ mới ban hành 3 văn bản có nội dung hướng dẫn các cơ sở giáo dục phổ thông và giáo viên hướng dẫn học sinh sử dụng SGK, nhắc nhở học sinh có ý thức giữ gìn, không được viết, vẽ vào sách nhưng chưa ban hành quy định về sử dụng lại SGK, dẫn tới việc sử dụng lại SGK chỉ đạt khoảng 35%.

Từ năm 2014 đến hết tháng 8.2019 đã in, phát hành và bán được hơn 300 triệu bản SGK có các trang có thể viết vào. "Trường hợp tính 65% SGK có các trang sách mà học sinh có thể viết vào không dùng lại được, gây lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội, thì trị giá từ lãng phí tạm tính là 2.374.205,8 triệu đồng", kết luận nêu.

Cơ quan thanh tra cũng chỉ rõ Bộ GD-ĐT đã ban hành văn bản về sách bài tập do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXB) tổ chức biên soạn, gây nhầm lẫn cho học sinh, phụ huynh học sinh và xã hội rằng sách bài tập được NXB xuất bản cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo SGK.

Việc làm trên khiến phụ huynh, học sinh nhầm lẫn sách bài tập được NXB biên soạn cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo SGK. Đây là nguyên nhân của việc nhiều phụ huynh, học sinh khi mua SGK đều mua sách bài tập kèm theo do NXB phát hành.

Bên cạnh đó, kết luận thanh tra nêu, quá trình điều chỉnh tăng giá sách lần 3, Bộ GD-ĐT chưa có giải pháp kiểm soát chặt chẽ để xảy ra hậu quả, các nhà xuất bản tự điều chỉnh tăng giá bán sách giáo khoa hơn 16,9%.

Liên quan việc này, cơ quan thanh tra đồng thời tiến hành kiểm tra, xác minh Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Kết quả, giai đoạn 2014-2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in SGK, hạch toán của nhà xuất bản có sai sót dẫn đến giá in trên bìa cao hơn giá đã đăng ký, với số tiền hơn 85 tỉ đồng.

NXB chưa rà soát cơ cấu chi phí và giá thành, định mức, kế hoạch sản xuất kinh doanh, tỷ lệ chiết khấu của SGK cao, chưa thực hiện tiết kiệm chi phí nhằm giảm giá thành sách...

"Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh, xây dựng mức giá để đăng ký giá sai so với hướng dẫn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định, có dấu hiệu vi phạm quy định trong lĩnh vực giá, quy định về đăng ký giá SGK", kết luận thanh tra chỉ rõ.

Từ các sai phạm trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ GD-ĐT kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm trách nhiệm đối với bộ trưởng, lãnh đạo bộ được phân công phụ trách; đơn vị, người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu đơn vị thuộc bộ (theo từng thời kỳ) có liên quan đến những thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm đã nêu trong kết luận thanh tra...

Cùng với đó, kiến nghị Thủ tướng cho chuyển thông tin 2 nội dung sang Bộ Công an để xem xét, xử lý theo quy định. Thứ nhất, nội dung hướng dẫn sử dụng sách bài tập, sách tham khảo có dấu hiệu "lợi ích nhóm" giữa Bộ GD-ĐT là cơ quan quản lý nhà nước với Công ty TNHH một thành viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.

Hai là nội dung lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của Công ty TNHH một thành viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có nhiều điểm bất thường, chưa đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Tuyết Nhung