Mỹ đón lãnh đạo Nhật và Hà Lan, đàm phán cấm xuất khẩu công cụ làm chip đến Trung Quốc

Một người quen thuộc với vấn đề cho biết hôm 12.1.

Vào tháng 10.2022, chính quyền Biden đã công bố hàng loạt biện pháp kiểm soát xuất khẩu sâu rộng với Trung Quốc như một phần trong nỗ lực làm chậm những tiến bộ về công nghệ và quân sự của cường quốc châu Á. Trong đó có biện pháp hạn chế chặt chẽ việc Trung Quốc tiếp cận công nghệ sản xuất chip của Mỹ.

Thế nhưng, nó vẫn chưa thuyết phục được các đồng minh quan trọng đưa ra các hạn chế thiết bị tương tự được coi là cần thiết để thực hiện các hạn chế có hiệu quả, vì công ty Tokyo Electron (Nhật Bản) và ASML (Hà Lan) cũng là những nhà sản xuất thiết bị sản xuất chip hàng đầu.

Các cuộc gặp tại Nhà Trắng giữa Tổng thống Mỹ - Joe Biden với Thủ tướng Nhật Bản - Fumio Kishida vào ngày 13.1 và Thủ tướng Hà Lan - Mark Rutte hôm 17.1 sẽ cung cấp các diễn đàn để thảo luận về vấn đề này, một người được thông báo về suy nghĩ của các quan chức Mỹ cho biết. Tuy nhiên, những chuyến thăm này sẽ không dẫn đến thông báo ngay lập tức và là một phần trong các cuộc tham vấn đang diễn ra của các bên về những vấn đề này, theo Reuters.

Một quan chức chủ chốt của Bộ thương mại Mỹ cho biết vào tháng 10.2022 rằng các thỏa thuận như vậy sẽ đến “trong thời gian tới”.

Ngày 12.12.2022, tờ Bloomberg News đưa tin Nhật Bản và Hà Lan đã đồng ý về nguyên tắc cùng với Mỹ thắt chặt kiểm soát việc xuất khẩu máy móc sản xuất chip tiên tiến sang Trung Quốc, trích dẫn những người quen thuộc với vấn đề này.

Ngoài một số nhà cung cấp thiết bị của Mỹ như Applied Materials Inc, Lam Research Corp và KLA Corp, Tokyo Electron và ASML là hai bên tham gia quan trọng cần thiết để các biện pháp trừng phạt hiệu quả, làm cho việc chính phủ của họ áp dụng các hạn chế trở thành cột mốc quan trọng.

Mỹ đã lôi kéo các đồng minh gồm Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc thành lập Liên minh Chip 4, một động thái mà Bắc Kinh coi là nỗ lực nhằm loại bỏ vai trò của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Mỹ cũng tăng áp lực lên chính phủ Hà Lan để hạn chế các lô hàng hệ thống in thạch bản từ ASML đến Trung Quốc.

ASML là công ty thống trị thị trường thiết bị sản xuất chip tiên tiến độc nhất vô nhị. Cụ thể hơn, ASML là công ty độc quyền toàn cầu trong việc cung cấp các hệ thống in thạch bản cực tím, những chiếc máy lớn có giá từ 160 triệu USD mỗi chiếc và được sử dụng bởi TSMC, Samsung Electronics, Intel... để tạo ra mạch của chip máy tính. Vì thế, ASML đã trở thành trọng tâm trong nỗ lực hạn chế Trung Quốc của chính phủ Mỹ.

Hôm 22.11.2022, Bộ trưởng Ngoại thương Hà Lan - Liesje Schreinemacher nói rằng Hà Lan sẽ đưa ra quyết định của riêng mình liên quan đến việc bán thiết bị sản xuất chip từ ASML cho Trung Quốc trong bối cảnh các cuộc đàm phán về quy tắc thương mại với Mỹ và các đồng minh khác.

“Điều quan trọng là chúng ta phải bảo vệ lợi ích của chính mình - an toàn quốc gia, nhưng cũng là lợi ích kinh tế của chúng ta. Nếu chúng tôi đưa thứ đó vào một giỏ hàng của Liên minh châu Âu rồi đàm phán với Mỹ, cuối cùng hóa ra chúng tôi cung cấp máy in thạch bản cực tím sâu cho Mỹ, chúng tôi còn tệ hơn”, Liesje Schreinemacher nói với các nhà làm luật tại Quốc hội ở thành phố The Hague (Hà Lan).

Phát ngôn từ Liesje Schreinemacher dường như cho thấy sự phản đối của Hà Lan với việc Mỹ kêu gọi nước này hợp tác về kiểm soát xuất khẩu nhằm làm suy yếu tham vọng của Trung Quốc trong việc xây dựng ngành công nghiệp chip trong nước và cải thiện khả năng quân sự.

ASML sản xuất và phân phối máy in thạch bản cực tím cho các hãng sản xuất chip hàng đầu, chẳng hạn TSMC (nhà sản xuất chip theo hợp đồng lớn nhất thế giới có trụ sở ở Đài Loan). Chế tạo chip tiên tiến cần đến máy in thạch bản cực tím và ASML là công ty duy nhất trên thế giới sản xuất thiết bị này.

Kể từ năm 2019, ASML không thể vận chuyển máy in thạch bản cực tím cho Trung Quốc bởi nhiều hạn chế xuất khẩu mà Hà Lan áp đặt.

Mỹ lo ngại nếu ASML cung cấp thiết bị cho Trung Quốc, các nhà sản xuất của cường quốc châu Á có thể chế tạo nhiều chip tiên tiến với ứng dụng trí tuệ nhân tạo và quân sự rộng rãi.

Mỹ bắt đầu gây sức ép với Hà Lan từ năm 2018, khi ông Donald Trump còn nắm quyền tổng thống. Năm 2020, Reuters từng đưa tin chính phủ Hà Lan đã rút giấy phép xuất khẩu máy in thạch bản cực tím sang Trung Quốc của ASML.

Dưới thời ông Trump, Mỹ phát động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc. Thương chiến sau đó dần trở thành cạnh tranh giành ưu thế công nghệ. Trong đó, Mỹ tìm mọi cách cắt đứt nguồn cung công nghệ quan trọng cho Trung Quốc.

Đối mặt với hàng loạt hạn chế, hãng công nghệ khổng lồ Huawei (Trung Quốc) không có đủ chip để sản xuất smartphone công nghệ tiên tiến, khiến hoạt động kinh doanh mảng này gần như tê liệt. SMIC (nhà sản xuất chip số 1 Trung Quốc) cũng chịu tác động lớn từ các lệnh trừng phạt của Mỹ.

Vào tháng 10.2022, Cục Công nghiệp và An ninh thuộc Bộ Thương mại Mỹ ra quy định cấm người Mỹ tham gia vào các cơ sở chip tiên tiến ở Trung Quốc. Không lâu sau đó, ASML đã yêu cầu nhân viên Mỹ của mình, bao gồm cả những người có thẻ xanh, không được phục vụ trực tiếp hoặc gián tiếp cho khách hàng ở Trung Quốc cho đến khi có thông báo mới.

Thứ trưởng Thương mại Mỹ - Alan Estevez cùng quan chức Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ - Tarun Chhabra trong tháng qua đã làm việc với quan chức Hà Lan.

Nhà phân tích Pranay Kotasthane (Viện Takshashila) cho biết loạt hạn chế đơn phương Mỹ áp đặt sẽ trở nên vô ích nếu Trung Quốc vẫn mua được thiết bị từ Tokyo Electron và ASML. Đó là lý do Mỹ muốn biến hạn chế đơn phương thành đa phương bằng cách kêu gọi thêm nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản, Hà Lan hưởng ứng.

Trước đó, Trung Quốc nỗ lực để đảm bảo các nước khác không tuân theo yêu cầu của Mỹ. Trong cuộc họp thượng đỉnh G20 hôm 15.11.2022, Chủ tịch Trung Quốc - Tập Cận Bình đã hối thúc Thủ tướng Hà Lan - Mark Rutte tránh làm gián đoạn thương mại toàn cầu.

Ông Tập Cận Bình nói với Thủ tướng Mark Rutte: “Chúng ta phải phản đối việc chính trị hóa các vấn đề kinh tế, thương mại và duy trì sự ổn định của chuỗi công nghiệp và chuỗi cung ứng toàn cầu”.

Sơn Vân