Vì sao người "thuận tay trái" thường có tính cách khác phần đông?

Những người thuận tay trái là những người viết bằng tay trái hoặc có ưu thế về thể chất ở bên trái cơ thể của họ. Mặc dù chỉ chiếm khoảng 10% dân số, nhưng họ chiếm tới 40% các trường hợp rối loạn tâm thần như tâm thần phân liệt. Đây là một số loại bệnh tâm thần nghiêm trọng nhất, được đặc trưng bởi ảo giác, niềm tin kỳ quái và mất liên lạc với thực tế. Tại sao những người thuận tay trái dễ bị bệnh tâm thần hơn?

Để trả lời câu hỏi này, chúng ta nên hiểu tại sao hầu hết mọi người thuận tay phải hoặc tay trái ngay từ khi sinh ra và sự thuận tay liên quan như thế nào đến sự phát triển, cấu trúc và chức năng của não bộ.

Tại sao chúng ta thuận tay phải hoặc tay trái ngay từ đầu?

Bị “lệch bên” - nghĩa là, điều chỉnh một chức năng hoặc hành vi thiên về một bên của cơ thể hoặc não thường xảy ra ở các loài động vật, kể cả cấp thấp. Ví dụ, một số loài nhện chủ yếu sử dụng chân trái nhiều hơn khi xử lý con mồi và ong mật chủ yếu sử dụng mắt phải khi tìm thức ăn. Con người chúng ta đã thuận tay phải khoảng 90% kể từ thời kỳ đồ đá cũ, hơn 10.000 năm trước.

Nhưng tại sao chúng ta lại bị “lệch bên” ngay từ đầu? Nói tóm lại, lệch bên có thể hữu ích vì nó làm cho bộ não của chúng ta trở nên chuyên biệt và hiệu quả hơn bằng cách tạo ra “các lĩnh vực chuyên môn”.

Cũng giống như hầu hết các tổ chức phức tạp, bộ não con người bao gồm nhiều khu vực với các chức năng công việc khác nhau. Nói chung, bộ não con người được chia thành bán cầu não trái và phải, và mỗi bán cầu lần lượt có liên quan đến các chức năng khác nhau.

Sự tách biệt như vậy cho phép hoạt động hiệu quả hơn. Việc nhóm các chức năng liên quan lại với nhau cho phép chúng chuyên biệt hóa, giảm sự trao đổi tín hiệu dư thừa với các vùng não khác và theo đúng nghĩa đen là giảm không gian mà các tín hiệu thần kinh liên quan phải di chuyển để trao đổi. Những bộ não phân nhánh tức là được chia làm 2 bán cầu, nói chung có kỹ năng cao hơn trong nhiều trách nhiệm khác nhau và đặc biệt thành thạo trong việc hoàn thành các nhiệm vụ đồng thời — như tìm kiếm thức ăn trong khi cảnh giác động vật ăn thịt.

Cụ thể, bán cầu não phải có vẻ chuyên biệt cho các quá trình rộng hơn như tích hợp thông tin hình ảnh, trong khi bán cầu não trái liên quan nhiều hơn đến ngôn ngữ và kiểm soát vận động. Và vì bán cầu não trái có xu hướng kiểm soát phần bên phải của cơ thể nên hầu hết mọi người đều thuận tay phải.

Tại sao hầu hết mọi người đều thuận tay phải?

Bộ não phân nhánh có thể giúp các cá nhân làm việc hiệu quả và thành công hơn. Nhưng tại sao toàn bộ dân số lại có xu hướng chọn bên cơ thể theo cùng một hướng? Ở cấp độ dân số, mọi người có xu hướng thuận tay trái hoặc tay phải - dường như cải thiện sự phối hợp xã hội.

Ý tưởng là khi hầu hết mọi người thuận tay phải, chúng ta có thể dự đoán hành vi của nhau tốt hơn - từ cách bắt tay, cách thiết kế các vật dụng... Ví dụ, kiến gỗ đỏ chủ yếu sử dụng ăng-ten bên phải của chúng khi trao đổi thức ăn, giúp giảm sai sót khi chạm vào ăng-ten.

Lý giải về 10% người thuận tay trái

Nếu thuận tay phải là một lợi thế, thì thuyết tiến hóa sẽ dự đoán rằng theo thời gian, những người thuận tay trái sẽ ít có khả năng truyền lại gien của họ và cuối cùng sẽ tuyệt chủng. Vậy tại sao tỷ lệ thuận tay trái vẫn ổn định trong nhiều thiên niên kỷ? Có hai lý do.

Đầu tiên, di truyền học. Theo giả thuyết sinh tồn, những người thuận tay trái giỏi hơn trong chiến đấu và các thử thách khác. Do đó, họ tiếp tục truyền các gien thuận tay trái bất chấp những thiếu sót tiềm tàng ở các khu vực khác. Thật vậy, khoảng 25% thuận tay là do di truyền, và những người thuận tay trái có nhiều khả năng trở thành những vận động viên ưu tú hơn những người thuận tay phải.

Thứ hai, các yếu tố môi trường góp phần khiến trẻ thuận tay trái, chẳng hạn như chấn thương não và các yếu tố gây căng thẳng đầu đời. Ví dụ, nghiên cứu phát hiện ra rằng các tổn thương não ở bán cầu não trái, đặc biệt là những tổn thương xảy ra trước 6 tuổi, có thể làm tăng sự phụ thuộc vào bán cầu não phải. Và hãy nhớ rằng bán cầu não phải thường kiểm soát phần bên trái của cơ thể.

Tương tự như vậy, căng thẳng trong quá trình mang bầu, hồi sức cho trẻ sơ sinh và cân nặng khi sinh thấp đều có liên quan tích cực đến việc thuận tay trái. Điều này cho thấy rằng nhiễm trùng, thiếu dinh dưỡng, thiếu oxy và các yếu tố gây căng thẳng khác có thể ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển não bộ sớm. Thật vậy, một nghiên cứu sử dụng siêu âm 4D đã phát hiện ra rằng thai nhi có nhiều khả năng chạm tay trái vào mặt hơn khi các bà mẹ ở mức độ căng thẳng cao.

Sự khác biệt về não ở người thuận tay trái

Cho dù là do gien hay các yếu tố gây căng thẳng từ môi trường, những người thuận tay trái chỉ đơn giản là có một chút khác biệt so với những người thuận tay phải. Nghiên cứu di truyền quy mô lớn gần đây đã phát hiện ra rằng một số gien quan trọng đối với sự phát triển của não bộ cũng liên quan đến việc thuận tay trái. Nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ hơn 350.000 người và phát hiện ra rằng những người thuận tay trái nhiều khả năng có các biến thể ở ba vùng gien quan trọng đối với sự phát triển khung tế bào của tế bào não.

Ngoài ra, những bộ não thuận tay trái dường như ít bị phân nhánh hơn và liên kết với nhau nhiều hơn. Ví dụ: một phân tích tổng hợp của 43 nghiên cứu cho thấy những người thuận tay trái có thể chai lớn hơn (các sợi thần kinh kết nối giữa bán cầu não trái và phải) và các phép đo fMRI cho thấy hai bán cầu não của họ được kết nối nhiều hơn khi sử dụng ngôn ngữ.

Thuận tay trái và bệnh tâm thần

Tất cả những điều này liên quan như thế nào đến việc những người thuận tay trái có tỷ lệ rối loạn tâm thần cao hơn? Các nhà khoa học vẫn đang tìm hiểu chi tiết, nhưng một khả năng có thể xảy ra là chính những khác biệt về não bộ góp phần gây ra việc thuận tay trái cũng góp phần gây ra chứng rối loạn tâm thần. Cũng giống như những người thuận tay trái, bệnh nhân tâm thần biểu hiện: khả năng cao bị tổn thương não nhẹ trong quá trình phát triển do căng thẳng của người mẹ hoặc thời thơ ấu (ví dụ: suy dinh dưỡng, căng thẳng tâm lý, nhiễm trùng); não bị lệch ít hơn, đặc biệt là đối với các vùng não liên quan đến ngôn ngữ, do tổn thương não hoặc sự khác biệt về gien.

Đổi lại, các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng những bộ não độc đáo này có nhiều khả năng xử lý các kích thích hoặc suy nghĩ bất thường, dẫn đến chứng rối loạn tâm thần.

Lợi ích của việc thuận tay trái

Ngay cả khi bạn là người thuận tay trái, thì khả năng mắc chứng rối loạn tâm thần nghiêm trọng cũng thấp: Tỷ lệ mắc bệnh trong đời của dân số nói chung là dưới 1%, vì vậy ngay cả khi nguy cơ tăng gấp bốn lần ở người thuận tay trái thì con số đó vẫn tương đối nhỏ. Và nếu rối loạn tâm thần phát triển, việc điều trị đang được cải thiện. Hơn nữa, những người thuận tay trái ít có nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe khác, bao gồm loét và bệnh Parkinson.

Thế giới tràn ngập những người thuận tay trái khỏe mạnh và thành công. Bốn trong số tám tổng thống trước đây của Mỹ và nhiều nghệ sĩ, nhà khoa học và nhà tư tưởng nổi tiếng nhất thế giới đều thuận tay trái hoặc thuận cả hai tay. Điều này có thể là do thuận tay trái có liên quan đến khả năng diễn đạt bằng lời nói tốt hơn và tăng khả năng sáng tạo.

Vì vậy, trong khi những khác biệt về não dẫn đến thuận tay trái có thể dẫn đến rối loạn tâm thần, những khác biệt về não này cũng mang lại lợi ích cho cả cá nhân và thế giới.

Anh Tú (dịch)