Vụ việc khí cầu do thám đập tan hy vọng căng thẳng Mỹ - Trung hạ nhiệt

Theo kế hoạch, vào đầu tuần này, Ngoại trưởng Blinken có mặt tại Bắc Kinh gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình như một phần trong nỗ lực hạ nhiệt căng thẳng song phương.

Nhưng hiện tại ông vẫn ở Washington sau khi hủy chuyến thăm. Hai nước “lời qua tiếng lại” xung quanh việc một khí cầu do thám của Trung Quốc bị Mỹ bắn hạ trên không phận Mỹ, mối quan hệ vốn đã căng thẳng nay càng tồi tệ hơn.

Tuy Mỹ - Trung đều cam kết sẽ bình tĩnh xử lý vụ việc, loạt phát ngôn cứng rắn dành cho nhau vẫn là dấu hiệu không tốt cho nỗ lực hạ nhiệt căng thẳng.

Cựu trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Danny Russel đánh giá mức độ thiệt hại mà vụ việc khí cầu do thám gây ra cho nỗ lực ngoại giao là “6 trên thang điểm 10”.

“Loạt dấu hiệu mà tôi thấy chỉ ra rằng cần có khoảng dừng và vạch ra giới hạn cho vụ việc. Khi vụ việc đi đến hồi kết thì chuyến thăm của Ngoại trưởng Blinken sẽ được sắp xếp lại. Đây là bước lùi nhưng không phải không thể cứu vãn”, theo ông Russel.

Ngoại trưởng Blinken và các quan chức Trung Quốc cấp cao đều chuẩn bị dự ít nhất hai sự kiện quốc tế là Hội nghị an ninh Munich giữa tháng 2, cùng Hội nghị Ngoại trưởng G20 tháng 3 - những điều đem lại cơ hội đối thoại mới cho hai nước.

Tuy nhiên vấn đề phức tạp hơn nhiều. Không phải Mỹ - Trung không đối thoại, mà họ đối thoại với lập trường quá khác biệt và khó có thể nhượng bộ vì điều kiện chính trị khó khăn trong nước.

Gặp nhau tại Indonesia tháng 11.2022, Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Tập nhất trí sắp xếp cho Ngoại trưởng Blinken công du Bắc Kinh. Có thể nhà lãnh đạo Mỹ hy vọng quan chức ngoại giao cấp cao của mình sau chuyến thăm đem về thông tin tích cực quanh loạt vấn đề thương mại, an ninh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, biến đổi khí hậu, nhân quyền, Đài Loan.

Vậy mà giờ đây Tổng thống Biden phải đối mặt với sức ép chính trị lớn ngay trước lúc đọc thông điệp liên bang. Đảng Cộng hòa chỉ trích ông phản ứng yếu ớt trước vụ việc khí cầu do thám.

Về phía Trung Quốc, giới chức chuyển từ giọng điệu ôn hòa ban đầu sang thái độ cứng rắn về vụ việc khí cầu do thám để chiều lòng người dân trong nước. Họ chỉ trích hành động bắn hạ khí cầu vi phạm luật pháp quốc tế và cản trở khả năng đối thoại.

Giáo sư Đạt Ngụy (Đại học Thanh Hoa) nhận định: “Chuyến thăm của Ngoại trưởng Blinken sẽ mở ra con đường giữ ổn định quan hệ Mỹ - Trung. Trì hoãn chuyến thăm làm giảm đáng kể cơ hội này”.