AI như cuộc cách mạng công nghiệp lần 4: Nhiều công việc mới có thể bị trả lương thấp
Kiến thức - Học thuật - Ngày đăng : 17:00, 18/02/2023
“Máy móc đang đến và chúng sẽ chiếm mất công việc của bạn”. Đó là một điệp khúc quen thuộc trong nhiều năm, kéo dài từ đầu thế kỷ 19. Trong quá khứ, những thay đổi từng bước trong công nghệ đã thay thế các công việc được trả lương thấp bằng nhiều việc được trả lương cao hơn. Lần này, với sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo (AI) có thể sẽ khác đi, theo Larry Elliott - biên tập viên kinh tế của trang The Guardian.
Các chính trị gia biết rằng ngay cả trong trường hợp tốt nhất, AI sẽ gây ra sự gián đoạn lớn với thị trường lao động, nhưng họ đang tự lừa dối mình nếu nghĩ rằng có nhiều năm để đưa ra phản ứng phù hợp. Như doanh nhân công nghệ Mihir Shukla đã nói tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới gần đây ở thị trấn Davos (Thụy Sĩ): “Nhiều người cứ nói rằng AI đang đến nhưng nó đã ở đây rồi”.
Sự phát triển của máy học và người máy (robot) đang diễn ra nhanh chóng trong khi thế giới đang bận tâm về đại dịch, lạm phát và chiến tranh. AI đại diện cho cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, giống như máy kéo sợi và động cơ hơi nước đầu tiên vào thế kỷ 18: Một công nghệ đổi mới sẽ cơ bản thay đổi cách thức hoạt động của các nền kinh tế.
Thay đổi sẽ không diễn ra trong một sớm một chiều, nhưng giống như trường hợp của các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, nó sẽ gây đau đớn cho những người bị ảnh hưởng, cũng như hàng triệu lao động. Trước đây, máy móc đã thay thế lao động chân tay, để lại những công việc đòi hỏi kỹ năng nhận thức cho con người. Những tiến bộ trong AI được tượng trưng bởi ChatGPT, cho thấy rằng máy móc giờ đây cũng có thể thực hiện tốt các công việc sáng tạo.
ChatGPT là cỗ máy có khả năng viết một cách thông minh. Khi được yêu cầu tạo ra phiên bản của bài phát biểu Gettysburg của Abraham Lincoln (tổng thống thứ 16 của Mỹ) theo phong cách Donald Trump, ChatGPT sẽ tìm kiếm trên web các nguồn tài liệu phù hợp và tạo ra nội dung gốc.
Được ra mắt bởi viện nghiên cứu OpenAI (có trụ sở tại thành phố San Francisco, Mỹ) vào tháng 11.2022, ChatGPT đã thu hút được người dùng thứ 100 triệu sau 60 ngày. Qua đó, ChatGPT trở thành ứng dụng tiêu dùng phát triển nhanh nhất trong lịch sử, theo một nghiên cứu của UBS (ngân hàng đầu tư đa quốc gia và công ty dịch vụ tài chính của Thụy Sĩ). Trong khi TikTok đã mất khoảng 9 tháng sau khi ra mắt toàn cầu để đạt được 100 triệu người dùng, Facebook phải mất 2 năm và Instagram mất đến 2,5 năm để có cột mốc tương tự.
Các sản phẩm mới khác sẽ theo sau. Số lượng bằng sáng chế AI đã tăng gấp 30 lần từ năm 2015 đến 2021, theo một báo cáo từ Đại học Stanford ở bang California (Mỹ). Robot ngày càng trở nên rẻ hơn và tinh vi hơn.
Lịch sử cho thấy sự thay đổi sâu sắc về công nghệ đặt ra những thách thức đáng kể cho các nhà hoạch định chính sách. Mỗi cuộc cách mạng công nghiệp trước đây (trong ba cuộc cách mạng công nghiệp) đều có tác động ban đầu giống nhau: Làm suy giảm việc làm trong toàn bộ nền kinh tế, dẫn đến sự gia tăng bất bình đẳng và giảm tỷ lệ thu nhập dành cho người lao động.
AI có nguy cơ gây ra những tác động tương tự, nhưng có một điểm khác biệt chính. Nếu không được kiểm soát, chủ sở hữu của những cỗ máy mới sẽ kiếm được những khoản tiền khổng lồ từ những sáng kiến của họ. Sẽ có sự sụt giảm trong một số lĩnh vực của nền kinh tế nhưng sẽ có tăng trưởng việc làm trong các lĩnh vực khác.
Sự khác biệt lần này là những công việc có nguy cơ cao nhất sẽ thuộc tầng lớp trung lưu, trong khi nhiều trong số các công việc được tạo ra có thể bị trả lương thấp. Như Mihir Shukla đã lưu ý ở Davos, thời kỳ con người xử lý đơn xin vay thế chấp đã bắt đầu đếm ngược.
Có nhiều cách để giải quyết một số vấn đề này. Chính phủ có thể đầu tư nhiều hơn vào giáo dục và đào tạo để người lao động có những kỹ năng cần thiết để kiếm sống tốt. Họ có thể khám phá những cách truyền bá lợi ích từ công nghệ mới. Các doanh nhân ở Thung lũng Silicon (Mỹ) là một trong những người ủng hộ mạnh mẽ nhất thu nhập cơ bản phổ quát.
Thu nhập cơ bản phổ quát có một khoản trợ cấp tiền mặt định kỳ dành cho mọi công dân, để cung cấp cho người dân mức sống cao hơn ngưỡng nghèo khổ.
Song bất kể họ làm gì, các nhà hoạch định chính sách cần phải hành động cẩn thận cũng như nhanh chóng. Nhà kinh tế học Joseph Schumpeter đã phổ biến một cụm từ để mô tả cách chủ nghĩa tư bản tự tái tạo theo định kỳ. Ông gọi đó là sự hủy diệt sáng tạo và quá trình như vậy đang ở giai đoạn đầu.