'Biden cấp giấy phép hơn 23 tỉ USD hàng hóa, công nghệ Mỹ cho các hãng TQ thuộc danh sách đen'

Dữ liệu được đưa ra trong bối cảnh các nhà làm luật đảng Cộng hòa (hiện kiểm soát Hạ viện) gây áp lực ngày càng tăng với chính quyền Tổng thống Joe Biden để mở rộng hơn nữa việc hạn chế vận chuyển công nghệ nhạy cảm của Mỹ đến Trung Quốc.

“Bộ Thương mại Mỹ tiếp tục cấp giấy phép cho phép bán công nghệ quan trọng của Mỹ cho các đối thủ của chúng ta”, Michael McCaul (Dân biểu đảng Cộng hòa), Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Hạ viện, cho biết tại một phiên điều trần về việc chống lại thách thức thế hệ từ sự gây hấn của Trung Quốc, khi ông chỉ trích các quan chức Mỹ vì cho phép các giấy phép được phê duyệt.

“Điều này phù hợp như thế nào với tuyên bố của ông rằng: Chúng tôi đang làm mọi thứ trong khả năng của Bộ Thương mại để ngăn chặn các công nghệ nhạy cảm từ Mỹ lọt vào tay quân đội Trung Quốc, các cơ quan tình báo hoặc các bên khác?”, Michael McCaul mỉa mai ông Biden.

Michael McCaul cho biết Bộ Thương mại, cơ quan giám sát kiểm soát xuất khẩu, chỉ từ chối 8% yêu cầu cấp phép bán cho các công ty Trung Quốc trong danh sách đen thương mại của Mỹ từ tháng 1 đến tháng 3.2022.

Alan Estevez, quan chức Bộ Thương mại, người giám sát chính sách xuất khẩu của Mỹ, nói tại phiên điều trần rằng chính sách thời Trump cho phép Huawei (hãng viễn thông Trung Quốc trong danh sách đen)  nhận một số công nghệ của Mỹ dưới mức 5G đang “được đánh giá”.

Alan Estevez cũng mô tả TikTok là "mối đe dọa", lưu ý rằng một ủy ban quyền lực chuyên xem xét các khoản đầu tư nước ngoài vào Mỹ đang tìm cách xử lý ứng dụng chia sẻ video ngắn phổ biến do tập đoàn ByteDance (Trung Quốc) sở hữu.

TikTok cho biết trong một tuyên bố rằng công ty đã làm việc với Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ "trong hơn 2 năm về kế hoạch giải quyết các mối lo ngại về an ninh quốc gia với TikTok ở Mỹ”.

Gregory Meeks, Nghị sĩ đảng Dân chủ, cảnh báo không nên đọc quá nhiều vào các con số cấp phép, lưu ý rằng dữ liệu phê duyệt và từ chối không cung cấp thông tin về các giao dịch.

Dữ liệu được đưa ra sau khi chính quyền Biden thêm các công ty mới của Trung Quốc vào danh sách đen thương mại vì hỗ trợ quân đội Nga và nhiều tháng sau khi công bố chính sách mới sâu rộng nhằm hạn chế đáng kể việc vận chuyển chip cùng công cụ sản xuất chip sang Trung Quốc.

Huawei bị cựu Tổng thống Donald Trump thêm vào danh sách đen thương mại (danh sách thực thể) vào năm 2019, giữa các cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt, khả năng gián điệp và trộm cắp tài sản trí tuệ (IP).

Các nhà cung cấp của hầu hết công ty bị thêm vào danh sách thực thể đều thấy yêu cầu giao hàng cho các hãng mục tiêu của họ bị từ chối. Thế nhưng, chính quyền Trump đã thực hiện chính sách đặc biệt với Huawei, từ chối để công ty Trung Quốc tiếp cận một số thứ như chip 5G nhưng cho phép nhận các mặt hàng khác, chẳng hạn chip 4G.

Ngày 10.2, chính quyền Biden thông báo đưa 6 đơn vị Trung Quốc liên quan đến chương trình khí cầu do thám vào danh sách đen xuất khẩu. 6 đơn vị này gồm: Công ty Công nghệ Hàng không Vũ trụ Nam Giang (ở Bắc Kinh), Công ty Viễn thám Lăng Không (Đông Quản), Tập đoàn Khoa học - Công nghệ hàng không EMAST (Bắc Kinh), Công ty Công nghệ hàng không vũ trụ Thiên Hải Tường (Quảng Châu), Tập đoàn Khoa học - Công nghệ hàng không EMAST chi nhánh Sơn Tây, Viện Nghiên cứu số 48 thuộc Tập đoàn Công nghệ điện tử Trung Quốc.

Trên trang web của mình, Công ty Công nghệ hàng không vũ trụ Thiên Hải Tường tự giới thiệu sản xuất sản phẩm hàng không phục vụ cho cả mục đích dân sự lẫn mục đích quân sự.

Bộ Thương mại Mỹ xác định các đơn vị trên hỗ trợ nỗ lực hiện đại hóa quân đội Trung Quốc cũng như chương trình hàng không vũ trụ mà quân đội triển khai. Việc bị đưa vào danh sách đen khiến họ khó tiếp cận sản phẩm công nghệ Mỹ xuất khẩu hơn. Tổng thống Biden cùng người tiền nhiệm Donald Trump từng dùng danh sách đen trừng phạt những công ty bị xem là mối đe dọa với an ninh quốc gia.

Trợ lý Bộ trưởng Thương mại Mỹ, Matthew Axelrod, nói: “Hành động này cho thấy chúng tôi quyết tâm điều tra và ngăn chặn Trung Quốc dùng khí cầu do thám xâm phạm không phận Mỹ và hơn 40 quốc gia”.

Vụ việc khí cầu do thám bùng lên trước đó khiến căng thẳng Mỹ - Trung leo thang. Phía Mỹ bắn hạ khí cầu ngoài khơi bang Nam Carolina, đồng thời hủy chuyến công du Trung Quốc của Ngoại trưởng Antony Blinken. Trung Quốc chỉ trích Mỹ phản ứng thái quá trước một "khí cầu dân sự".

Hôm 15.12.2022, chính quyền Biden công bố thêm YMTC và 21 công ty lớn khác của Trung Quốc trong ngành chip trí tuệ nhân tạo (AI) vào danh sách đen thương mại. Đây là động thái mở rộng cuộc đàn áp với ngành chip của Trung Quốc.

Từ lâu nằm trong tầm ngắm của chính phủ Mỹ, YMTC (nhà sản xuất chip nhớ số 1 Trung Quốc) đã bị thêm vào danh sách đen thương mại vì lo ngại có thể chuyển công nghệ Mỹ sang những gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc bị liệt vào danh sách đen trước đó là Huawei, Hikvision.

Được nêu trong Sổ đăng ký Liên bang, hành động này sẽ cấm các nhà cung cấp vận chuyển hàng hóa Mỹ đến YMTC mà không có giấy phép khó xin.

21 thực thể chip AI của Trung Quốc bị thêm vào danh sách thực thể, gồm cả Cambricon Technologies Corp và CETC, phải đối mặt với hình phạt còn nặng nề hơn, khi chính phủ Mỹ ngăn chặn hiệu quả quyền truy cập của họ vào công nghệ được sản xuất ở bất kỳ đâu trên thế giới bằng thiết bị nước này.

“Khi chính phủ Trung Quốc tìm cách loại bỏ các rào cản giữa lĩnh vực quân sự và dân sự, lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ đòi hỏi chúng tôi phải hành động dứt khoát để từ chối tiếp cận các công nghệ tiên tiến", Thea Kendler, trợ lý Bộ trưởng Thương mại phụ trách quản lý xuất khẩu, cho biết trong một tuyên bố.

Động thái này được xây dựng dựa trên các biện pháp kiểm soát xuất khẩu sâu rộng mà Mỹ áp đặt vào ngày 7.10.2022 nhằm làm chậm những tiến bộ về công nghệ và quân sự của Trung Quốc, gồm cả các biện pháp hạn chế đối thủ tiếp cận các công cụ sản xuất chip của Mỹ và loại bỏ quốc gia châu Á khỏi một số con chip được sản xuất ở bất kỳ đâu trên thế giới bằng thiết bị của Mỹ.

Việc trên đến sau khi Quốc hội dần hoàn thiện luật cấm chính phủ Mỹ mua các sản phẩm có chứa chất bán dẫn do YMTC, CXMT (hãng chip nhớ Trung Quốc) hoặc SMIC (hãng chip số 1 Trung Quốc) sản xuất.

Bộ Thương mại Mỹ hôm 15.12.2022 cũng nhắm mục tiêu 9 thực thể Trung Quốc bị cáo buộc tìm cách hỗ trợ hiện đại hóa quân sự của Trung Quốc, trong đó có Shanghai Micro Electronics Equipment Group Co Ltd (SMEE) - công ty in thạch bản duy nhất của Trung Quốc. Như vậy, tổng cộng có 35 thực thể Trung Quốc bị thêm vào danh sách thực thể của Mỹ thời điểm đó, gồm cả công ty con của YMTC có trụ sở tại Nhật Bản.

Thông báo hôm 15.12.2022 không phải là tất cả tin xấu cho Trung Quốc. Chính quyền Biden đã loại bỏ Wuxi Biologics, công ty sản xuất nguyên liệu cho vắc xin phòng nCoV của AstraZeneca, và 25 thực thể khác của Trung Quốc khỏi danh sách chưa được xác minh nhờ các chuyến thăm tại chỗ và kiểm tra thành công. Reuters đưa tin rằng động thái như vậy đang được thực hiện và báo cáo vào đầu năm nay rằng các quan chức Mỹ có thể tiến hành chuyến thăm Wuxi Biologics tại chỗ.

Các công ty bị thêm vào danh sách chưa được xác minh nếu Mỹ không thể hoàn thành các chuyến thăm tại chỗ để xác định xem chúng có đáng tin cậy để nhận hàng xuất khẩu công nghệ nhạy cảm từ Mỹ hay không. Hoạt động kiểm tra ở Trung Quốc cần có sự chấp thuận của Bộ Thương mại nước này.

Việc bị thêm vào danh sách chưa được xác minh buộc các nhà cung cấp Mỹ phải thực hiện thẩm định kỹ lưỡng hơn trước khi giao hàng cho các công ty mục tiêu.

Các quan chức Bộ Thương mại Mỹ cho rằng sự chịu hợp tác lớn hơn từ Trung Quốc trong việc hỗ trợ kiểm tra tại chỗ là nhờ quy tắc mới được công bố vào ngày 7.10.2022. Theo đó, nếu chính phủ Trung Quốc ngăn cản các quan chức Mỹ tiến hành kiểm tra tại các công ty trong danh sách chưa được xác minh, chính quyền Biden có thể thêm chúng vào danh sách thực thể sau 60 ngày.

Theo chính sách mới đó, Bộ Thương mại Mỹ hôm 15.12.2022 đưa 9 thực thể Nga khỏi danh sách chưa được xác minh và thêm vào danh sách thực thể vì Mỹ không thể thực hiện các chuyến thăm tại chỗ.

Sơn Vân