Venezuela điều tra tham nhũng, lãnh đạo ngành dầu mỏ từ chức

Hôm 20.3, vài giờ sau khi ông El Aissami công bố tin từ chức trên mạng xã hội Twitter, Tổng thống Nicolas Maduro gọi công cuộc đấu tranh chống tham nhũng của Chính phủ Venezuela “có nhiều đắng cay và niềm đau”.

Ông Maduro còn giải thích việc chấp thuận đơn từ chức “nhằm tạo điều kiện dễ dàng cho các cuộc điều tra mà kết quả phải trung thực, trừng phạt những kẻ phạm pháp và bảo đảm công lý trong tất cả các trường hợp". 

Tuần trước, cảnh sát chống tham nhũng của Venezuela đã tuyên bố mở cuộc điều tra các công chức được giấu tên trong ngành dầu mỏ, hệ thống tư pháp và vài cơ quan chính quyền địa phương.

Trong một cuộc trả lời phỏng vấn hôm 20.3, Tổng chưởng lý Venezuela Tarek William Saab cho biết, có ít nhất 6 quan chức có liên quan đến PDVSA đã bị bắt và ông cho rằng sẽ còn nhiều vụ bắt giữ khác.

Trong số những người bị bắt giữ có Joselit Ramirez, một nhà quản lý đồng crypto đã cùng ông El Aissami bị Mỹ buộc với tội danh rửa tiền hồi năm 2020.

David Smilde, giáo sư Đại học Tulane (Mỹ) đã có nghiên cứu sâu về Venezuela nói  rằng cuộc chống tham nhũng của chính phủ Maduro chỉ là một nỗ lực “làm sạch bộ mặt”.

Ông nói: “Việc bắt giữ những nhân vật quan trọng và chấp nhận đơn từ chức của một bộ trưởng nhiều quyền lực trong một vụ án liên quan 3 tỉ USD thì không thể cải thiện được hình ảnh quốc gia. Có lẽ việc bị mất số tiền như vậy có một tác động lớn đến chính phủ đang gặp nhiều vấn đề về ngân sách”.

Việc ông El Aissami từ chức là tin gây sốc bởi ông được xem là một đảng viên trung thành của đảng Xã hội Chủ nghĩa Thống nhất Venezuela (PSUV) và là nhân vật chính trong nỗ lực đối phó lệnh trừng phạt kinh tế mà quốc tế nhắm vào Venezuela.

El Aissami còn là lãnh đạo PDVSA, nơi mà nguồn thu nhập giúp trang trải hầu như mọi thứ ở đất nước Nam Mỹ này, từ trợ giá lương thực cho đến giá xăng rẻ đến không ngờ.

Nhưng ngành dầu mỏ Venezuela cũng bị nghi ngờ tham nhũng tràn lan tại một quốc gia mà chuyện rút ruột ngân sách, đưa - nhận hối lộ, rửa tiền cùng các hành vi phạm pháp là “lối sống”, theo hãng tin AP.

Từ lâu, nạn tham nhũng đã tràn lan ở Venezuela, một trong những quốc gia có trữ lượng dầu thô lớn nhất của thế giới, thế nhưng, hiếm có quan chức nào trong ngành bị quy trách nhiệm. Điều này đã gây bất mãn cho đa số dân nghèo kiếm sống chỉ được 1,90 USD/ngày, mức chuẩn quốc tế của sự nghèo cùng cực.

Dầu thô là ngành công nghiệp quan trọng nhất của Venezuela. Nguồn thu nhập hàng trăm tỉ USD từ việc bán dầu thô - nhờ giá dầu toàn cầu tăng cao kỷ lục - đã cho phép cố Tổng thống Hugo Chavez thực hiện nhiều chương trình như nhà nước quản lý - điều hành thị trường lương thực, xây chung cư, học tập và chăm sóc y tế miễn phí.

Nhưng, những khoản chi "hoành tráng" đó đã kết thúc, vì sau đó giá dầu giảm mạnh, cùng sự quản lý kém của chính phủ Venezuela ở cả hai thời kỳ của Tổng thống Chavez và Maduro. Một cuộc khủng hoảng phức tạp đã nổ ra sau đó đã đẩy hàng triệu người dân Venezuela vào cảnh nghèo và hơn 7 triệu dân phải bỏ xứ mà đi. 

Việc điều hành kém PDVSA cùng các lệnh trừng phạt kinh tế của Mỹ đã khiến sản lượng dầu thô Venezuela bị giảm mạnh từ 3,5 triệu thùng/ngày ở thời kỳ ông Chavez nắm quyền hồi năm 1999 xuống chỉ còn khoảng 700.000 thùng/ngày.

Gần đây, chính phủ Tổng thống Mỹ Joe Biden đã nới lỏng vài biện pháp cấm vận kinh tế Venezuela, thậm chí, lần đầu tiên cho phép tập đoàn dầu mỏ Chevron nối lại hoạt động ở nước này.

Chính phủ Venezuela cũng đã đàm phán với các đối thủ chính trị có Mỹ hậu thuẫn nhằm được Mỹ dở bỏ lệnh cấm vận, theo AP.

Báo cáo nghiên cứu công bố hồi tháng 11.2022 của Vụ Khảo cứu Quốc hội - cơ quan khảo cứu hành chính công của Quốc hội Mỹ - đã xem ông El Aissami là một "rào cản" cho mục tiêu dỡ bỏ lệnh cấm vận của Mỹ. Báo cáo viết: “Việc ông El Aissami vẫn đương chức sẽ gây phức tạp cho các nỗ lực dở bỏ lệnh trừng phạt dầu thô”.

Chính phủ Mỹ hồi năm 2017 đã xếp ông El Aissami là “trùm ma túy”, liên quan các hoạt động khi ông giữ chức Bộ trưởng nội vụ và Thống đốc bang Venezuela.

Bộ Tài chính Mỹ cáo buộc ông El Aissami “giám sát hoặc sở hữu một phần các chuyến hàng chở ma túy hơn 1.000kg ra khỏi Venezuela trong nhiều lần, mà điểm đến của những chuyến hàng đó là Mexico và Mỹ”.

Dưới thời Tổng thống Chavez, ông El Aissami làm Bộ trưởng Nội vụ. Ông được chỉ định làm Bộ trưởng Dầu mỏ hồi tháng 4.2020.

Hồi tháng 9.2022, chính phủ của ông Maduro đã cáo buộc một cựu bộ trưởng dầu mỏ khác là Rafael Ramirez dính líu một vụ rút ruột hàng tỉ USD vào đầu những năm 2010. Ông Ramirez - người giám sát ngành công nghiệp dầu mỏ của quốc gia OPEC trong một thập kỷ, đã phủ nhận các cáo buộc. 

Trước đó, vào năm 2016, Quốc hội Venezuela do phe đối lập dẫn đầu đã tuyên bố trong giai đoạn ông Ramirez đứng đầu PDVSA (từ năm 2004 đến 2014), công ty này đã bị mất 11 tỉ USD.

Năm 2015, Bộ Tài chính Mỹ cáo buộc một ngân hàng ở công quốc Andorra đã rửa khoảng 2 tỉ USD bị rút ruột từ PDVSA.

Bảo Vĩnh