Nhật hạn chế giờ làm thêm của tài xế xe tải

Tài xế xe tải Yuichi Tomita giao hàng trên khắp nước Nhật suốt 20 năm, thường xuyên chạy 40 giờ liên tục. Nhận xét đây là công việc khó khăn nhưng rất đáng tự hào, ông chưa từng nghĩ đến từ bỏ.

Từ ngày 1.4.2024, chính phủ sẽ giới hạn số giờ tài xế xe tải có thể làm thêm ở mức 960 giờ/năm. Ngoài ra còn có hàng loạt cải cách khác nhằm cải thiện điều kiện làm việc của cánh tài xế.

Nhưng tài xế như ông Tomita lại cho rằng kế hoạch có thể dẫn đến làn sóng từ bỏ công việc tài xế xe tải vốn cần làm thêm giờ mới kiếm đủ tiền trang trải cuộc sống, cũng như gây nên khủng hoảng trong ngành kho vận và bán lẻ: tình trạng thiếu hụt tài xế nghiêm trọng nếu không được giải quyết sẽ khiến 1/3 số hàng hóa không được vận chuyển – làm thiệt hại 10 nghìn tỉ yên.

“Tôi đã làm công việc này được 20 năm, bạn không thể kiếm đủ sống chỉ với mức lương cơ bản. Tôi thực sự nghĩ rằng cuộc khủng hoảng này sẽ đe dọa nền kinh tế Nhật và những hộ gia đình như chúng tôi”, ông Tomita chia sẻ.

Trung bình tài xế kiếm được 4,46 triệu yên/năm – thấp hơn khoảng 10% so với mức trung bình nhiều ngành khác mặc dù số giờ làm việc nhiều hơn 20%.

Số lượng tài xế xe tải nếu sụt giảm sẽ tạo ra hiệu ứng domino với nông dân, cửa hàng, thực khách vốn quen tiêu thụ nông sản tươi sống giao sớm.

Công ty tư vấn toàn cầu Roland Berger dự đoán trong giai đoạn 2020 - 2030 số lượng tài xế xe tải tại Nhật giảm đến 20%.

Theo chuyên gia Masashi Onozuka (công ty Roland Berger): “Nói một cách đơn giản, cư dân Tokyo sẽ không còn cách nào mua được rau hoặc cá tươi từ Kyushu (ở miền nam Nhật Bản) hay khu vực xa xôi khác nữa. Điều này ảnh hưởng đến chi tiêu tiêu dùng lẫn nhiều lĩnh vực khác”.

Khoảng 98% trong số 62.000 công ty vận tải đường bộ Nhật - chịu trách nhiệm vận chuyển gần như toàn bộ hàng hóa của đất nước - là đơn vị nhỏ. Cạnh tranh khốc liệt cùng giá nhiên liệu cao khiến số lượng tài xế xe tải bị cắt giảm bất chấp tình trạng thiếu lao động trầm trọng.

Một khảo sát gần đây của chính phủ cho kết quả công ty vận tải chỉ có thể chuyển 19% chi phí tăng thêm cho bên khác, trong khi doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể chuyển đến 47%. Vì vậy họ khó lòng thuê đủ tài xế một khi kế hoạch hạn chế giờ làm thêm được triển khai.

Tháng trước, Thủ tướng Fumio Kishida chỉ thị nội các quyết liệt hành động để giải quyết khủng hoảng thiếu hụt. Làn đường dành riêng cho xe tải tự lái trên tuyến cao tốc Tokyo - Nagoya dài 100 km cùng một đường bay cho máy bay không người lái giao hàng chuẩn bị được triển khai trong năm tài khóa tới.

Một số đơn vị bán lẻ lớn như chuỗi cửa hàng tiện lợi Lawson, các chuỗi siêu thị Summit, Maruetsu, Yaoko và Life Corp giảm bớt tác động bằng cách giảm số lần giao cơm trưa, tăng thêm 1 ngày giao hàng hoặc giảm vận chuyển qua đêm.

Nhưng nhiều nhà sản xuất ở khu vực xa xôi hiện vẫn chưa có kế hoạch ứng phó. Nông dân, thương lái buôn cá ở Kyushu hay Hokkaido lo sợ sinh kế cùng kinh tế địa phương sẽ bị ảnh hưởng nếu không có đủ tài xế.

Ông Masaaki Iwamori (Hợp tác xã Ngư dân Ehime) cho biết thị trấn Uwajima sẽ lụi tàn nếu không có xe tải vận chuyển cá cam nổi tiếng của họ đến chợ cá lớn của Tokyo cách đó 12 giờ lái xe.

“Nếu không đến kịp thì cá sẽ mất độ tươi khi đem ra đấu giá vào ngày hôm sau. Có thể khi người tiêu dùng nhận ra chất lượng giảm, họ cũng sẽ lo sợ”, theo ông Iwamori.