Xuất khẩu gallium và germanium của Trung Quốc tăng vọt trước khi các hạn chế có hiệu lực

Trong tháng 7, xuất khẩu gallium, germanium và các sản phẩm liên quan đạt 121 triệu USD, tăng 12,1% so với tháng 6 và tăng 22,7% so với cùng kỳ năm ngoái, theo báo cáo từ Ijiewei (cổng thông tin công nghiệp chip Trung Quốc) hôm 31.8, trích dẫn dữ liệu từ hải quan Trung Quốc.

Cả gallium và germanium đều là chìa khóa để sản xuất chất bán dẫn cùng các thiết bị điện tử khác.

Gallium được dùng trong thiết bị liên lạc vô tuyến, radar, vệ tinh, đèn LED cho đến cục sạc ĐTDĐ. Gallium ở dạng nguyên chất có thể tan chảy trong tay của bạn nhưng không được nhiều người biết đến. Trong một số hợp chất, gallium trở thành vật liệu đáng mơ ước cho chất bán dẫn.

Germanium được sử dụng trong chip máy tính tốc độ cao, nhựa và trong các ứng dụng quân sự như thiết bị nhìn đêm, cảm biến hình ảnh vệ tinh.

Bộ Thương mại và cơ quan hải quan Trung Quốc đã công bố các biện pháp kiểm soát xuất khẩu vào đầu tháng 7, yêu cầu bất kỳ ai bán hai kim loại quan trọng này và các sản phẩm liên quan ra ngoài Trung Quốc phải nộp đơn xin phép chính phủ từ ngày 1.8.

Trung Quốc cho biết động thái này, được nhiều người coi là hành động trả đũa Mỹ và các đồng minh vì áp đặt các hạn chế về chip với nước này, là cần thiết để bảo vệ “an ninh và lợi ích quốc gia”.

Những hạn chế của Trung Quốc với xuất khẩu hai vật liệu này làm dấy lên lo ngại về tình trạng thiếu nguồn cung, dẫn đến tồn kho gallium và germanium. Trung Quốc là nhà sản xuất hai vật liệu này lớn nhất thế giới, chiếm hơn 80% sản lượng gallium và 60% sản lượng germanium toàn cầu, theo dữ liệu từ Liên minh Nguyên liệu thô quan trọng (Critical Raw Materials Alliance).

Trong 7 tháng đầu năm 2023, tổng giá trị xuất khẩu gallium và germanium tăng 17,3% lên mức 696 triệu USD. Năm thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc là Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Mỹ và Đài Loan, chiếm tổng cộng 65,8%.

Từ tháng 1 đến tháng 7, xuất khẩu gallium và germanium sang Hàn Quốc, quê hương của hai nhà sản xuất chip nhớ lớn nhất thế giới là Samsung Electronics và SK Hynix, đã tăng 122% so với cùng kỳ năm ngoái lên mức 209 triệu USD.

Xuất khẩu gallium và germanium của Trung Quốc sang Mỹ (không sản xuất gallium trong nước) từ tháng 1 đến tháng 7 tăng 60,2% so với cùng kỳ năm trước, lên mức 49,2 triệu USD. Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, từ năm 2018 đến năm 2021, 53% gallium và germanium nhập khẩu của Mỹ đến từ Trung Quốc, tiếp theo là Đức và Nhật Bản mỗi nước 13%, Ukraine 5% và các nước khác là 16%.

7 tháng đầu năm, nhập khẩu gallium và germanium của Nga và Áo từ Trung Quốc cũng tăng mạnh, tăng lần lượt hơn 1,1 và 22 lần so với cùng kỳ lên lần lượt là 23,2 triệu USD và 13,6 triệu USD.

Năm 2022, tổng giá trị xuất khẩu gallium và germanium vượt quá 1 tỉ nhân dân tệ, tăng 7% so với 2021.

Việc Trung Quốc hạn chế bán gallium và germanium thúc đẩy các nước đa dạng hóa chuỗi cung ứng

Việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu gallium và germanium có thể thúc đẩy một số quốc gia đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ.

“Điều này có thể là lời cảnh tỉnh với một số quốc gia để dần dần xây dựng cơ sở sản xuất gallium và germanium ở nơi khác. Trong khi nếu Trung Quốc không làm gì cả (không kiểm soát xuất khẩu kim loại – PV), hầu hết các nước thế giới sẽ hoàn toàn hài lòng tiếp tục phụ thuộc vào Trung Quốc”, chuyên gia Stewart Randall của công ty tư vấn Intralink (có trụ sở ở thành phố Thượng Hải) nói với trang CNBC.

Cả Ủy ban châu Âu và Mỹ đều bày tỏ lo ngại về biện pháp kiểm soát xuất khẩu kim loại của Trung Quốc.

"Việc Trung Quốc ngừng xuất khẩu các kim loại này thực sự là một cảnh báo. Nó nhắc nhở các quốc gia châu Âu rằng họ cần có chuỗi cung ứng riêng của mình", Brady Wang, Phó giám đốc công ty nghiên cứu thị trường Counterpoint Research, nói với CNBC.

Luisa Moreno, Chủ tịch công ty khai thác mỏ Defense Metals Corp, cho rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục hạn chế xuất khẩu kim loại, có thể bao gồm cả đất hiếm.

Đất hiếm rất cần thiết cho các sản phẩm tiêu dùng công nghệ cao như smartphone và thiết bị quân sự như hệ thống radar. Đất hiếm là hợp chất gồm 17 nguyên tố, gồm cả scandium, yttrium và lanthanides.

“Chúng tôi có khả năng tiếp tục thấy các hạn chế xuất khẩu và điều đó có thể sẽ ảnh hưởng đến các vật liệu khác như đất hiếm, mà Trung Quốc kiểm soát hơn 85% sản lượng”, Luisa Moreno cho biết.

Trung Quốc tạo ra phần lớn gallium và germanium trên thế giới nhưng không phải là nhà sản xuất duy nhất. Nga, Ukraine, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng sản xuất gallium, theo một nghiên cứu năm 2021 của chính phủ Ấn Độ. Canada, Đức, Nhật Bản, Slovakia và Mỹ tái chế gallium từ phế liệu mới.

Bỉ, Đức và Nga có thể sản xuất germanium, dựa trên dữ liệu từ Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ. Mỹ cũng có thể tái chế phế liệu mới và cũ để lấy germanium.

Teck Resources (Canada) là đơn vị sản xuất germanium lớn nhất Bắc Mỹ. Tập đoàn Indium (Mỹ) cũng sản xuất germanium. Umicore (Bỉ) sản xuất cả gallium lẫn germanium.

Theo Liên minh Nguyên liệu thô quan trọng, chỉ có vài đơn vị ở châu Âu, Nhật Bản, Trung Quốc đủ năng lực sản xuất gallium đạt độ tinh khiết cần thiết.

Theo Hải quan Trung Quốc, nước này xuất khẩu 94 tấn gallium vào năm ngoái, tăng 25% so với 2021.

“Gallium và germanium không phải là kim loại độc nhất. Trung Quốc là nhà cung cấp chính hai kim loại này và điều đó giúp giữ giá chúng ổn định”, chuyên gia John Strand của công ty tư vấn viễn thông Strand Consult cho biết.

Clete Willems, thành viên công ty luật Akin Gump Strauss Hauer & Feld, nhận xét: “Quan điểm của tôi là ngay cả khi Trung Quốc thực hiện việc kiểm soát xuất khẩu kim loại mạnh mẽ, điều đó thực sự sẽ tác động đến giá nhiều hơn là nguồn cung tổng thể”.

Sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong nhập khẩu các kim loại quý như cobalt, than chì, lithium, nickel, đất hiếm và nhiều hợp chất khác… không phải là chuyện mới. Song, lệnh hạn chế xuất khẩu gallium và germanium đang gây ra mối lo ngại trên thế giới.

Trên thực tế, Trung Quốc có vai trò rất lớn trong chuỗi cung ứng khoáng sản khi đang cung cấp gần 90% lượng đất hiếm đã qua xử lý và là một trong những nhà sản xuất lithium hàng đầu thế giới. Do vậy, thị trường rất lo lắng bởi nếu Trung Quốc mở rộng các khoáng sản hạn chế xuất thì giá thành sẽ tăng gấp nhiều lần.

Vì vậy, cuộc đua kiểm soát nguồn khoáng sản quan trọng đang trở thành mặt trận kinh tế mới mà nhiều quốc gia lớn phải tham gia. Nếu như trong thập niên 1970, nền kinh tế thế giới từng chao đảo khi dầu mỏ bị các ông hoàng Ả Rập coi như một loại "vũ khí" để giành lợi thế thì giờ đây, nhiều quốc gia đang có mối lo tương tự khi Trung Quốc nắm giữ vị thế độc tôn trong việc cung cấp và chế biến các khoáng sản quan trọng.

Trong bối cảnh phương Tây siết các biện pháp xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc, việc nắm giữ lợi thế về sở hữu các khoáng sản quan trọng đang giúp Bắc Kinh có công cụ đáp trả rất lợi hại.

Vị thế dẫn đầu trong chuỗi cung ứng kim loại, hợp chất quý đang hỗ trợ Trung Quốc rất nhiều, song lợi thế này không phải có được trong một sớm một chiều. Trung Quốc đã xây dựng một chiến lược với khoáng sản rất sớm, từ những năm 1990 và từng bước đưa nước này trở thành nhân tố không thể bỏ qua trong chuỗi giá trị công nghiệp.

Sự xuất hiện của vonfram và đất hiếm giá rẻ từ Trung Quốc làm ngập thị trường thế giới, khiến hàng loạt mỏ tại phương Tây buộc phải đóng cửa. Hơn nữa, Trung Quốc cũng chi rất nhiều tiền để sở hữu các mỏ khoáng sản khác bên ngoài lãnh thổ.

Sơn Vân