Lo ngại các công ty dược phẩm độc quyền khống chế vắc xin ngừa COVID-19

Mặc dù thực tế là các nhà khoa học có thể sớm phát minh ra một phương pháp chữa trị cho coronavirus mới, nhưng thực tế sự xuất hiện của nó không đảm bảo rằng nó sẽ được phổ biến rộng rãi.

Nhiều khả năng COVID-19 sẽ kết thúc giống như bất kỳ đại dịch nào khác: thuốc và vắc xin sẽ được chôn vùi trong đống bằng sáng chế và các công ty dược phẩm sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về việc ai sống sót và ai sẽ bị chết. Đây là mối lo ngại của Achal Prabhala, điều phối viên của dự án từ thiện AccessIBSA và nhà hoạt động y tế Ellen t Hoen, người sáng lập của Patent Pool Patent.

Thông thường, độc quyền được xem là một lỗi thị trường có thể được sửa chữa bằng cách áp dụng luật chống độc quyền đúng đắn. Bằng sáng chế y tế là một độc quyền được hợp pháp hóa.

Về lý thuyết, bằng sáng chế nên là phần thưởng để các nhà sản xuất đầu tư vào nghiên cứu. Hơn nữa, chúng có thời hạn đến 20 năm. Nhưng trên thực tế, bằng cách cấp bằng sáng chế cho một thay đổi nhỏ trong công thức, người ta có thể kéo dài thời gian này đến vô cùng, ngăn chặn sự cạnh tranh và hạ giá thuốc.

Năm 1996, một loại thuốc chống HIV /AIDS đã xuất hiện trên thị trường là một sự kết hợp của các loại thuốc kháng vi rút đã biến một loại vi rút chết người thành một căn bệnh mạn tính. 6.500 bảng Anh để điều trị một người đối với hầu hết các quốc gia trên thế giới là cái giá không thể chịu đựng được. Chỉ đến năm 2004, khi hàng triệu người chết vì căn bệnh này, Ấn Độ và Nam Phi mới có thể có được thuốc để điều trị.

Hầu hết các thuốc trị liệu tiềm năng chống lại coronavirus đang được thử nghiệm ngày nay đều sẽ được cấp bằng sáng chế. Một số, chẳng hạn như favipiravir hoặc sự kết hợp của iopinavir và ritonavir, được liên kết bởi một bằng sáng chế ngắn hạn. Remdeswyre, do Gilead phát triển để trị Ebola có bằng sáng chế cho đến năm 2038 mới hết hạn. Rất có khả năng vắc xin ngừa COVID-19 cũng sẽ được cấp nhiều bằng sáng chế.

Bào chế vắc xin bây giờ là một việc làm sinh lợi. Ta thấy rõ điều này qua vắc xin ngừa viêm phổi là bệnh khiến nhiều trẻ tử vong. Hai loại vắc xin phổ biến là của Pfizer và GlaxoSmithKline. Ấn Độ sử dụng vắc xin Pfizer, toàn bộ chi phí là 250 đôla một liều. Chính phủ mua nó với giá thấp 8 đôla nhờ tài trợ từ GAVI, Liên minh vắc xin và tiêm chủng thế giới. Tuy nhiên, nếu nhu cầu về nó tăng lên, sẽ không có đủ trợ cấp và chỉ một phần trẻ em sẽ nhận được thuốc tiêm. Vắc xin viêm phổi đã được phát minh ra 40 năm trước và vẫn có 127.000 trẻ em chết ở Ấn Độ mỗi năm do cha mẹ không thể mua được thuốc.

Một số quốc gia đang cố gắng chống lại sự độc quyền về thuốc. Cụ thể, Chile, Ecuador, Brazil và Israel quy định sử dụng giấy phép bắt buộc đối với các loại thuốc quan trọng. Tuy nhiên, những biện pháp này không giải quyết được vấn đề trên phạm vi toàn cầu.

Do tính chất toàn cầu của cuộc khủng hoảng COVID-19, các nhà hoạt động y tế và từ thiện Achal Prabhala và Ellen t Hoen, đề xuất miễn trừ thuốc COVID-19 khỏi sự kiểm soát độc quyền của các công ty dược phẩm để chúng có thể có sẵn cho tất cả mọi người. Nếu điều này xảy ra và điều này rất đáng nghi ngờ - nó sẽ chứng minh rằng hệ thống dược phẩm mới thực sự có thể bảo vệ mọi người khỏi dịch bệnh này và các dịch bệnh khác trong tương lai.

Vũ Trung Hương