Biến đổi khí hậu khiến ngành công nghiệp rượu vang lao đao

Frédéric Chaudière, một nhà sản xuất rượu thế hệ thứ ba ở làng Mormoiron của Pháp, nhấp một ngụm rượu trắng và đặt ly của mình xuống rồi buột miệng: “Ta có thể nếm thấy sự thay đổi khí hậu”.

Vị của các loại rượu vang có truyền thống hàng thế kỷ đang bị thay đổi do nhiệt độ tăng vọt, lượng mưa ít, sương giá nhanh và những đợt thời tiết khắc nghiệt khó lường. Mùa hè địa ngục vừa qua là lời nhắc nhở mới nhất về việc ngành công nghiệp rượu vang toàn cầu trị giá 333 tỉ USD đang buộc phải thích nghi khẩn cấp như thế nào. Các kỷ lục nhiệt độ đã được đo ở châu Âu, Mỹ, Trung Quốc, Bắc Phi và Trung Đông khi mưa đá, hạn hán, cháy rừng và lũ lụt gây ra thiệt hại ở quy mô chưa từng thấy.

Nho là một trong những loại cây trồng nhạy cảm với thời tiết nhất và người trồng nho từ Úc đến Argentina đang phải vật lộn để đối phó với biến đổi khí hậu. Nhu cầu về nho đặc biệt lớn ở châu Âu, nơi có 5 trong số 10 quốc gia sản xuất rượu vang hàng đầu thế giới và chiếm 45% diện tích trồng nho trên hành tinh.

Ông Chaudière là chủ tịch một hiệp hội các nhà sản xuất rượu vang ở Ventoux. Nhà máy rượu của ông, Château Pesquié, nằm ở Thung lũng Rhône - nơi tác động của biến đổi khí hậu trong 50 năm qua đối với những người trồng nho làm rượu rất đáng kể.

Theo một phân tích gần đây, lứa chồi (nho) đầu tiên xuất hiện sớm hơn 15 ngày so với những năm đầu thập niên 1970. Quá trình chín bắt đầu sớm hơn 18 ngày. Và việc thu hoạch phải bắt đầu vào cuối tháng 8 thay vì giữa tháng 9. Sự thay đổi đã được dự liệu, nhưng tốc độ thay đổi nhanh như vậy thì quả là không thể ngờ trước.

Đối với nhiều vườn nho, kiểu thời tiết mới khiến trái nho nhỏ hơn nhưng tạo ra rượu ngọt hơn với nồng độ cồn cao hơn. Tiếc thay, những thay đổi này không phù hợp với khẩu vị những người tiêu dùng đang chuyển sang sử dụng các loại rượu vang nhẹ hơn, tươi hơn, có vị chua hơn và ít cồn hơn.

Đối với các vườn nho khác, thách thức còn sâu sắc hơn vì nguồn cung cấp nước ngày càng cạn kiệt. Tuy nhiên, làm thế nào để ứng phó với những thay đổi này vẫn chưa có lời giải rõ ràng.

Ví dụ, việc tưới khẩn cấp có thể cứu những cây nho non khỏi bị chết dưới nắng nóng thiêu đốt. Tuy nhiên, về lâu dài, việc tiếp cận nguồn nước gần bề mặt ngày càng khó khăn, điều đó có nghĩa là rễ cây tự nó không thể khoan sâu vào lòng đất để tìm kiếm nguồn nước ngầm cần thiết.

Chêne Bleu, một cơ sở sản xuất rượu gia đình nhỏ và tương đối mới ở La Verrière, là một trong những nhà đi đầu trong khu vực trong việc phát triển các phương pháp thích ứng cho canh tác và chế biến theo phương pháp tái tạo và hữu cơ. Bà Nicole Rolet, người đã khánh thành nhà máy rượu vào năm 2006 cùng với người chồng Xavier, cho biết: “Tất cả chúng ta đều sẽ phải đối mặt với những thách thức thời tiết tương tự”.

Theo quan điểm của Rolet, có hai cách ứng phó với biến đổi khí hậu: Thứ nhất, có thể đối phó nó bằng các hóa chất và chất phụ gia nhân tạo chống lại thách thức từ thiên nhiên; thứ hai là “bạn có thể tạo ra hoạt động cân bằng trong hệ sinh thái thông qua đa dạng sinh học”.

Cách tiếp cận thứ hai theo hướng tự nhiên đã được thể hiện vào một buổi sáng khi những người thu hoạch chỉnh các hàng dây leo, cắt những chùm nho Grenache màu tím mọng bằng tay.

Những cọc gỗ cố định đã được thay thế bằng hệ thống giàn có thể điều chỉnh hướng lên trên khi dây leo phát triển để lá của chúng dễ dàng tỏa ra làm tán cây tự nhiên che nắng cho trái nho khỏi ánh nắng gay gắt.

Giữa các hàng cỏ mọc phủ kín mặt đất. Nho chỉ là một trong vài loại cây được trồng để giúp quản lý xói mòn, giữ nước, làm giàu đất, thu giữ nhiều carbon hơn và kiểm soát sâu bệnh.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng việc mở rộng sự đa dạng của thực vật và động vật có thể làm giảm tác động của biến đổi khí hậu đối với cây trồng, như một nghiên cứu đã chỉ ra, “vai trò quan trọng của các quyết định của con người trong việc xây dựng các hệ thống nông nghiệp có khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu”.

Bao quanh cánh đồng màu ngọc lục bảo của Chêne Bleu là những bông hoa dại, nhiều loài thực vật đa dạng và cả một khu rừng. Còn có một đàn ong để tăng khả năng thụ phấn chéo và một lùm cỏ để lọc nước tự nhiên dùng trong nhà máy rượu.

Cừu cung cấp phân bón. Vườn nho cũng đào một hồ bùn dành cho lợn rừng hoang, để chúng khỏi lảng vảng gần những trái nho mọng nước.

Nhà Rolet đã hợp tác với các nhà nghiên cứu của một trường đại học để thử nghiệm các phương pháp trồng trọt. Và họ đang thực hiện “khảo sát dân số” về các loài động vật và thực vật, gồm cả việc lắp đặt thiết bị hồng ngoại để phát hiện những sinh vật quý hiếm như genet, một loài động vật giống mèo có đuôi dài.

Tại nhà máy rượu, sản phẩm thu hoạch vào buổi sáng được đổ lên băng chuyền, nơi công nhân nhặt bỏ những chiếc lá vụn hoặc quả bị hư hỏng trước khi chúng được thả vào máy ép. Nước ép vàng nhỏ giọt xuống khay có lót đá khô. Đá ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và hấp thụ hết oxy có thể làm hỏng hương vị.

Chêne Bleu có một số lợi thế mà nhiều vườn nho lân cận không có. Khu vực rộng 30ha nằm tương đối biệt lập ở trong khu dự trữ sinh quyển Unesco, một địa chỉ bảo tồn đa dạng sinh học và thúc đẩy các hoạt động bền vững. Và ở độ cao 500 mét, đây là một trong những vườn nho cao nhất ở Provence.

Những người trồng nho ngày càng tìm nơi cao hơn vì đó là những nơi có nhiệt độ ban đêm mát hơn và thời gian nắng nóng gay gắt ngắn hơn. Tại vùng Catalonia của Tây Ban Nha, nhà sản xuất rượu vang Familia Torres trong mấy năm gần đây đã trồng những vườn nho ở độ cao hơn 1.000 mét.

Mặc dù bản đồ rượu vang đã thay đổi nhưng hệ thống phân loại nghiêm ngặt của Pháp thì không. Tên gọi đã được thiết lập từ nhiều thập niên trước để đảm bảo rằng người mua biết họ đang mua loại rượu gì. Nhưng hiện nay, những định nghĩa đó có thể là rào cản hạn chế loại giống mà nông dân có thể sử dụng khi họ tìm kiếm những cây nho có thể chịu được biến đổi khí hậu tốt hơn.

Julien Fauque, giám đốc của Cave de Lumières, một hợp tác xã gồm khoảng 50 người trồng rượu canh tác 450 ha đất ở Ventoux và Luberon cho biết: “Có một khoảng thời gian trễ lớn và khó chịu giữa những gì các nhà sản xuất rượu đang đối mặt và các điều chỉnh chính sách từ chính quyền”.

Biến đổi khí hậu có thể có nghĩa là người trồng nho phải xem xét lại phương thức canh tác không thể tưởng tượng được. Fauque cho biết, việc thêm một lượng nhỏ nước có thể làm giảm hàm lượng cồn và trì hoãn quá trình lên men, nhưng hành vi này bị nghiêm cấm trên toàn Liên minh châu Âu, thậm chí ai làm sai có thể phải ngồi tù. Ngược lại, California ở Mỹ cho phép những bổ sung như vậy.

Nhưng nếu thay đổi công thức làm rượu để đối phó với biến đổi khí hậu thì rượu vang có còn ngon như trước hay không?

Anh Tú