Hạn chế mới của Mỹ với xuất khẩu chip sang Trung Quốc làm leo thang cuộc chiến thống trị công nghệ

Theo trang SMP, các nhà quan sát cho rằng động thái của Mỹ cũng có thể làm lu mờ cuộc gặp có thể xảy ra giữa lãnh đạo Trung Quốc và Mỹ tại diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) vào tháng 11 tới tại thành phố San Francisco (Mỹ).

Bộ thương mại Mỹ hôm 17.10 đã công bố các quy định mới nhằm nâng cấp các biện pháp kiểm soát xuất khẩu sâu rộng với việc Trung Quốc tiếp cận các chip máy tính và thiết bị sản xuất chip tiên tiến được Mỹ công bố một năm trước.

Theo Bộ trưởng Thương mại Mỹ - Gina Raimondo, các quy định mới nhằm mục đích lấp các lỗ hổng trong các biện pháp kiềm chế trước đây và ngăn chặn việc Trung Quốc phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) cho mục đích quân sự.

“Phần lớn chất bán dẫn sẽ không bị hạn chế. Song khi xác định được các mối đe dọa về an ninh quốc gia hoặc nhân quyền, chúng tôi sẽ hành động dứt khoát và phối hợp với các đồng minh của mình”, bà Gina Raimondo nói.

Hôm 18.10, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết nước này “rất không hài lòng và kiên quyết phản đối” các biện pháp hạn chế chip mới nhất, cho rằng Mỹ “lạm dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và thực hiện hành vi bắt nạt đơn phương”.

Bộ Thương mại Trung Quốc kêu gọi dỡ bỏ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu càng sớm càng tốt và cảnh báo rằng nước này sẽ “thực hiện mọi biện pháp cần thiết để kiên quyết bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình”.

Hôm 17.10, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc - Mao Ninh cũng kêu gọi Mỹ “ngưng chính trị hóa và vũ khí hóa các vấn đề thương mại lẫn công nghệ, đồng thời ngừng gây bất ổn cho chuỗi cung ứng và công nghiệp toàn cầu”.

Các nhà quan sát lưu ý rằng phản ứng từ Trung Quốc cho đến nay đã được điều chỉnh, báo hiệu xu hướng của nước này là giảm nhẹ những khác biệt song phương trong bối cảnh chuẩn bị cho cuộc gặp dự kiến giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Joe Biden.

Việc hạn chế chip mới nhất cũng trùng thời điểm diễn ra một diễn đàn ở thủ đô Bắc Kinh đánh dấu 10 năm Sáng kiến Vành đai và Con đường đặc trưng của ông Tập Cận Bình, với sự tham dự của đại diện của hơn 130 quốc gia, trong đó có Tổng thống Nga - Vladimir Putin.

Trong một thông điệp rõ ràng gửi tới Mỹ và các đồng minh của Mỹ kêu gọi giảm sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc, ông Tập Cận Bình đã cảnh báo chống lại “các biện pháp trừng phạt đơn phương, ép buộc kinh tế, tách rời và gián đoạn chuỗi cung ứng” ở bài phát biểu quan trọng tại diễn đàn hôm 18.10.

Shen Dingli, chuyên gia quan hệ quốc tế sống tại thành phố Thượng Hải, nói động thái mới nhất cho thấy Mỹ đang tập trung vào khả năng sản xuất chip tiên tiến của Trung Quốc.

Ông cho biết việc Huawei giới thiệu dòng smartphone Mate 60 có khả năng 5G trùng thời điểm bà Raimondo thăm Trung Quốc vào tháng 8 đã giáng một đòn mạnh vào các hạn chế về chip từ Mỹ và đưa ra cảnh báo về việc Bắc Kinh vượt qua những rào cản đó.

Những quy tắc cập nhật áp đặt các yêu cầu cấp phép với việc xuất khẩu chip tiên tiến sang hơn 40 quốc gia khác có thể chuyển công nghệ sang Trung Quốc. Để giới hạn khả năng tiếp cận của Trung Quốc với các công cụ cần thiết sản xuất chip tiên tiến cần thiết cho hệ thống vũ khí thế hệ tiếp theo, yêu cầu cấp phép cho thiết bị không chỉ áp dụng với Trung Quốc mà cả Ma Cao cũng như 21 quốc gia bị Mỹ cấm vận vũ khí.

Shen Dingli lưu ý rằng Mỹ cũng đã chuyển trọng tâm từ giới hạn tốc độ liên lạc sang hiệu suất tính toán khi điều chỉnh các hạn chế xuất khẩu chip. Đầu tháng 10, Bộ thương mại Mỹ đã gia hạn quyền miễn trừ với TSMC (Đài Loan) cùng hai gã khổng lồ sản xuất chip nhớ Hàn Quốc là Samsung và SK Hynix, cho phép 3 công ty này tiếp tục nhận một số thiết bị sản xuất chip Mỹ tại các nhà máy của họ ở Trung Quốc.

Theo Shen Dingli, các quy định mới nhấn mạnh chính quyền Biden ưu tiên cản trở Trung Quốc phát triển sức mạnh tính toán tiên tiến nhất, vốn sẽ là chìa khóa để Mỹ duy trì ưu thế về công nghệ và quân sự lâu hơn.

“Mỹ đã thắt chặt kiểm soát ở một số khía cạnh, đồng thời nới lỏng các hạn chế ở những khía cạnh khác. Chúng không hoàn toàn vì hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Trung mà còn vì lợi ích an ninh quốc gia tổng thể của Mỹ để kiểm soát Trung Quốc hiệu quả hơn. Không cần thiết phải làm những việc có hiệu quả trước mắt nhưng không hiệu quả về lâu dài, điều này sẽ làm suy yếu quan hệ với các đồng minh của Mỹ và làm suy yếu quan hệ kinh tế Mỹ - Trung Quốc”, Shen Dingli nhận xét.

“Mỹ ngày càng trở nên thực dụng khi cố gắng thúc đẩy các mục tiêu của mình trong khi cân bằng mối quan hệ với các đồng minh chủ chốt (những người không thể thiếu trong nỗ lực kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc). Mỹ không muốn làm tổn hại đến lợi ích kinh doanh của chính mình hoặc làm tổn hại đến lợi ích kinh tế hợp pháp của các đồng minh vì lợi ích an ninh của riêng mình. Mục tiêu chung của chính quyền Biden là hạn chế Trung Quốc bắt kịp Mỹ trong các lĩnh vực cốt lõi, nhưng đồng thời cũng không muốn thấy mình bị suy yếu do những hạn chế đó với Trung Quốc”, ông nói thêm.

Shen Dingli lưu ý rằng Mỹ nhận thức được giới hạn của các biện pháp kiểm soát công nghệ với Trung Quốc, điều này có thể mang lại cho Bắc Kinh nhiều động lực hơn để tự mình đổi mới và tìm kiếm những bước đột phá. Ông cho biết các biện pháp này thậm chí có thể phản tác dụng với Mỹ, chẳng hạn việc chính quyền Biden cố gắng kiểm soát sự phát triển của Trung Quốc trong lĩnh vực máy tính siêu vi tính có thể gây ra những hậu quả không mong muốn cho Mỹ.

Pang Zhongying, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Tứ Xuyên, nói các hạn chế xuất khẩu được sửa đổi với chip tiên tiến cũng như những tín hiệu táo bạo từ Trung Quốc tại diễn đàn Vành đai và Con đường cho thấy cả hai bên đều quyết tâm tăng gấp đôi sự cạnh tranh của mình.

“Trong khi Biden và các quan chức chính quyền cấp cao của ông nhấn mạnh rằng Mỹ không tìm cách tách rời khỏi Trung Quốc mà để ‘giảm thiểu rủi ro’ cho mối quan hệ, thì có rất ít dấu hiệu cho thấy cả hai đang thay đổi hướng đi của họ. Diễn biến mới nhất chắc chắn sẽ gây nghi ngờ về triển vọng quan hệ song phương dù có một số dấu hiệu tan băng sau khi nối lại liên lạc và đối thoại cấp cao, làm giảm thêm hy vọng về hội nghị thượng đỉnh ông Tập Cận Bình – Biden”, Pang Zhongying nói.

Cả hai nước đều chưa xác nhận việc ông Tập Cận Bình tham dự hội nghị thượng đỉnh APEC vào tháng 11.

Dù cũng đồng ý rằng có rất ít khả năng mối quan hệ Mỹ - Trung đang căng thẳng có thể sớm được cải thiện đáng kể, Shen Dingli tin rằng các biện pháp hạn chế chip mới nhất từ Mỹ khó có thể làm hỏng nỗ lực sắp xếp cuộc gặp mặt trực tiếp đầu tiên giữa ông Tập Cận Bình và Biden trong năm nay.

Shen Dingli nói ông “tin tưởng 100%” rằng hai nhà lãnh đạo sẽ gặp nhau ở San Francisco vào tháng tới, điều đó có thể giúp ổn định quan hệ và giảm bớt căng thẳng.

“Không có cách nào các lệnh trừng phạt chip vừa được công bố có thể được nới lỏng. Nếu không hài lòng, Trung Quốc có thể chọn không tham dự hội nghị thượng đỉnh APEC. Thế nhưng, sự vắng mặt của Trung Quốc sẽ không tốt cho Mỹ và thậm chí còn tệ hơn cho Trung Quốc, bởi lợi ích của hội nghị thượng đỉnh ông Tập Cận Bình - Biden lớn hơn các yếu tố tiêu cực. Trung Quốc phải xem xét cẩn thận lợi ích tổng thể của mình trước khi đưa ra quyết định cuối cùng”, Shen Dingli nhận định.

Sơn Vân