Năm 2023 không thiếu tin tức ảm đạm về khí hậu như nắng nóng chưa từng có gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan chết người, cảnh báo năm tới sẽ tồi tệ hơn, tình trạng ô nhiễm carbon trên thế giới tiếp tục gia tăng... Nhưng giữa sự ảm đạm vẫn có vài điểm sáng: quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo lập nhiều kỷ lục mới, cộng đồng quốc tế đạt được thỏa thuận lịch sử về nhiên liệu hóa thạch, nạn phá rừng Amazon ở Brazil suy giảm và tầng ozone đang trên đà phục hồi.

Sản lượng năng lượng tái tạo tăng mạnh

Bồ Đào Nha vừa lập một kỷ lục nhân dịp Halloween vừa qua. Từ ngày 31.10 đến 6.11, quốc gia với hơn 10 triệu dân này đã chỉ sử dụng năng lượng tái tạo, là tấm gương cho các nước khác.

Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế, năm 2023 có thể ghi nhận mức tăng sản lượng năng lượng tái tạo lớn nhất cho đến nay. Trung Quốc - nước phát thải nhiều nhất thế giới - đạt nhiều tiến bộ thần tốc hướng đến đạt mục tiêu phát triển điện gió lẫn điện mặt trời sớm hơn 5 năm. Một báo cáo công bố tháng 6 chỉ ra sản lượng điện mặt trời của Trung Quốc hiện lớn hơn sản lượng của tất cả quốc gia khác trên thế giới cộng lại.

Tuy nhiên cũng cần lưu ý rằng quốc gia tỉ dân này cũng tăng cường sản xuất than, sử dụng nhiên liệu hóa thạch do nắng nóng làm tăng nhu cầu dùng điện chạy điều hòa, cũng như do hạn hán ảnh hưởng nguồn cung thủy điện.

Thỏa thuận COP28 về nhiên liệu hóa thạch

Trải qua 2 tuần đàm phán căng thẳng, hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP28 kết thúc với gần 200 quốc gia đưa ra cam kết chưa từng có về loại bỏ nhiên liệu hóa thạch.

Dù không yêu cầu thế giới loại bỏ dần than đá và dầu khí như hơn 100 quốc gia mong muốn, nhưng thỏa thuận cuối hội nghị kêu gọi các nước đóng góp vào quá trình chuyển đổi hệ thống năng lượng khỏi nhiên liệu hóa thạch - đánh dấu lần đầu tiên nhiên liệu hóa thạch (nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu) trở thành mục tiêu trong một thỏa thuận COP.

Chủ tịch COP28 Sultan Al Jaber xem thỏa thuận đạt được tháng 12 là văn kiện mang tính lịch sử, báo hiệu sự thay đổi có tiềm năng ảnh hưởng sâu rộng đến các nền kinh tế. Giờ đây cần chờ xem hành động cụ thể.

Nạn phá rừng Amazon suy giảm

Sau nhiều năm để nạn phá rừng Amazon diễn biến ngày càng nghiêm trọng, Brazil năm nay đã có tiến bộ.

Bảo vệ Amazon - rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới - rất quan trọng cho nỗ lực chống biến đổi khí hậu. Khu rừng đóng vai trò bể chứa carbon hấp thụ chất ô nhiễm, khi cây cối bị phá hoại chúng sẽ thải ra khí nhà kính. Ít nhất 1/10 lượng ô nhiễm carbon toàn cầu do phá rừng cùng suy thoái đất tạo ra.

Theo dữ liệu của chính phủ Brazil, phá rừng trong khoảng thời gian 12 tháng tính đến tháng 7 giảm 22,3% - minh chứng cho thấy Tổng thống Luiz Ignacio Lula da Silva bắt đầu đạt tiến bộ trong cam kết kiềm chế nạn phá rừng tràn lan dưới thời người tiền nhiệm Jair Bolsonaro. Người đứng đầu nhóm vận động Climate Observatory Marcio Astrini ca ngợi đây là kết quả ấn tượng đánh dấu Brazil tái tham gia nỗ lực chống biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, tỷ lệ phá rừng ở Brazil vẫn gần gấp đôi so với mức thấp nhất mọi thời đại năm 2012. Khoảng 9.000km2 rừng nhiệt đới đã bị phá hủy trong giai đoạn 2012-2023. Tổng thống Silva còn chặng đường dài để đạt được cam kết không con phá rừng vào năm 2030.

Tầng ozone đang phục hồi

Vào tháng 1, một nhóm chuyên gia Liên Hợp Quốc công bố báo cáo xác định tầng ozone đang trên đà phục hồi hoàn toàn trong vòng 40 năm tới nhờ loạt hóa chất gây hại bị loại bỏ dần.

Tầng ozone bảo vệ Trái đất khỏi tia cực tím, nhưng vào những năm 1980 giới khoa học phát hiện lỗ hổng trên tấm chắn này do các hóa chất gây hại chẳng hạn như chlorofluorocarbons (CFC) gây ra. CFC được sử dụng rộng rãi trong chất làm lạnh, bình xịt cùng nhiều mặt hàng gia dụng lẫn công nghiệp khác.

Hợp tác quốc tế giúp giảm thiểu thiệt hại. Nghị định thư Montreal có hiệu lực từ năm 1989 khởi động quá trình loại bỏ dần CFC. Tầng ozone phục hồi được ca ngợi là một trong số thành tựu môi trường vĩ đại nhất thế giới.

Doanh số xe điện (EV) tăng vọt

EV ngày càng trở nên phổ biến. Theo Tổ chức Năng lượng quốc tế, xe điện sẽ giúp loại bỏ phát thải carbon trong vận tải đường bộ.

Bloomberg New Energy Finance cho biết trong năm 2023 người dân Mỹ đã mua 1 triệu xe chạy hoàn toàn bằng điện - doanh số tính theo năm cao nhất mọi thời đại. EV chiếm đến 19% tổng doanh số xe tại Trung Quốc, 15% tổng doanh số xe toàn cầu.

Dữ liệu từ Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô châu Âu (EAMA) cho thấy doanh số EV 9 tháng của năm 2023 tăng 47%. Doanh số đang giảm nhưng là vì người tiêu dùng chờ đợi những mẫu xe điện rẻ hơn dự kiến ra mắt trong 2 - 3 năm tới.

Cẩm Bình