Trong tháng 12, lần lượt Colorado và Maine quyết định gạch tên ông Trump khỏi danh sách ứng viên có tên trong cuộc bỏ phiếu sơ bộ với lập luận rằng cựu lãnh đạo không đủ tư cách theo mục 3 Tu chính án 14. Trước đó, Tây Virginia, Florida, Michigan, Minnesota, New Hampshire, Rhode Island đều từ chối làm vậy vì nhiều lý do như người khởi kiện không đủ tư cách, chỉ đảng Cộng hòa có quyền quyết định ứng viên nào tham gia bỏ phiếu sơ bộ, không đủ bằng chứng cho thấy việc ông Trump tranh cử làm tổn hại cạnh tranh chính trị.

Tu chính án 14

Được phê chuẩn sau nội chiến, Tu chính án 14 quy định quan chức tuyên thệ tuân thủ hiến pháp Mỹ sẽ bị cấm giữ chức vụ trong tương lai nếu họ “tham gia nổi dậy” hoặc “hỗ trợ người tham gia nổi dậy”. Tuy nhiên hiến pháp Mỹ không nêu rõ cách thức thực thi lệnh cấm cũng như không đề cập liệu có áp dụng với tổng thống hay không.

Cuối thập niên 1800, Tu chính án được sử dụng để ngăn các quan chức Liên minh miền Nam (bên thua trong nội chiến) giữ chức vụ trong chính quyền.

Quốc hội Mỹ từng viện dẫn Tu chính án 14 để tước tư cách nghị sĩ của một chính trị gia vào năm 1919. Năm ngoái, một thẩm phán ở bang New Mexico yêu cầu bãi nhiệm Ủy viên hạt Otero Couy Griffin vì ông này kích động người dân tham gia vụ bạo loạn ngày 6.1.2021.

Ông Trump cũng đang bị điều tra về vai trò trong vụ bạo loạn 6.1 cùng âm mưu lật ngược kết quả bầu cử 2020. Cựu Tổng thống Mỹ không nhận tội và phiên tòa xét xử chưa diễn ra. Từ trước đến nay chưa từng có ứng viên tổng thống nào bị viện dẫn Tu chính án 14 tước tư cách tranh cử.

Mọi ánh mắt hướng về Oregon

Đầu tháng 12, nhóm vận động Free Speech For People đệ đơn kiện lên tòa tối cao Oregon nhằm loại ông Trump khỏi cuộc bỏ phiếu sơ bộ lẫn tổng tuyển cử năm tới. Phía luật sư của ông Trump đề nghị bác đơn kiện. Mọi văn bản pháp lý đều đã được trình lên, hiện chỉ còn chờ tòa ra phán quyết.

Thư ký Oregon LaVonne Griffin-Valade cũng đề nghị hủy bỏ vụ kiện vì lý do thủ tục. Bà cho rằng lúc này không phải thời điểm thích hợp để xem xét tư cách tranh cử của ông Trump. Luật pháp bang quy định việc loại ứng viên chỉ áp dụng cho tổng tuyển cử chứ không áp dụng cho cuộc bỏ phiếu sơ bộ của đảng Cộng hòa.

Danh sách ứng viên có tên trong cuộc bỏ phiếu sơ bộ tại Oregon phải được chốt trước ngày 21.3.2024, đến ngày 21.5 cuộc bầu cử sẽ diễn ra.

Kháng cáo tại Maine và Colorado

Một nguồn tin tiết lộ phía ông Trump chuẩn bị tiến hành thủ tục kháng cáo vào ngày 2.1.2024. Họ sẽ đệ đơn lên Tòa án tối cao Mỹ nhằm lật ngược phán quyết của Tòa thượng thẩm Colorado. Còn tại Maine, tòa án tiểu bang sẽ tiếp nhận yêu cầu xem xét lại quyết định.

Hai quyết định ở Maine và Colorado ảnh hưởng đến vị thế của ông Trump ở cuộc đua tranh cử năm tới, đồng thời gia tăng áp lực lên tòa tối cao trong việc giải quyết nghi vấn liệu cựu Tổng thống Mỹ có đủ tư cách tham gia bỏ phiếu hay không.

Cẩm Bình