Cổ phiếu Baidu đã giảm 11,5% hôm 15.1.2024 dù công ty đã công khai phủ nhận mối quan hệ này. Gã khổng lồ tìm kiếm internet Baidu được coi là một trong những công ty hàng đầu Trung Quốc trong lĩnh vực phát triển trí tuệ nhân tạo (AI).

Các nhà giao dịch ở Hồng Kông đã trích dẫn bài viết từ trang SCMP về cách phòng thí nghiệm nghiên cứu thuộc Lực lượng Hỗ trợ chiến lược của quân đội Trung Quốc đã tạo ra liên kết vật lý giữa hệ thống AI của họ với Ernie của Baidu và Spark của hãng công nghệ iFlyTek.

Ernie và Spark là hai mô hình ngôn ngữ lớn tương tự GPT-4 của OpenAI. Lực lượng Hỗ trợ chiến lược của quân đội Trung Quốc làm nhiệm vụ giám sát không gian, mạng, tình báo và chiến tranh điện tử.

Baidu hôm 15.1 đã phủ nhận mọi liên kết hoặc hợp tác với Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược của quân đội Trung Quốc. Tuy nhiên, bài viết về mối quan hệ giữa Baidu với quân đội Trung Quốc đã làm dấy lên lo ngại rằng Mỹ có thể xem xét áp dụng các biện pháp trừng phạt với các công ty Trung Quốc để hạn chế sự hợp tác như vậy, như một phần trong nỗ lực kiềm chế đối thủ địa chính trị của họ.

Người dùng ở Hồng Kông và Đài Loan đã gặp lỗi “404” khi cố gắng truy cập liên kết tới tài liệu nghiên cứu của Lực lượng Hỗ trợ chiến lược về vấn đề này, dù liên kết vẫn có thể truy cập được từ Trung Quốc đại lục.

Người phát ngôn của Baidu cho biết: “Baidu không có liên kết hoặc quan hệ đối tác nào khác với tổ chức học thuật được đề cập. Chúng tôi không có thông tin về dự án nghiên cứu và nếu mô hình ngôn ngữ lớn của chúng tôi đã được sử dụng thì đó sẽ là phiên bản công khai trực tuyến”.

Baidu vào năm 2023 đã ra mắt Ernie, câu trả lời sớm nhất từ Trung Quốc cho mô hình ngôn ngữ lớn GPT của OpenAI, dẫn đầu trong cơn sốt phát triển AI toàn quốc thu hút hàng chục công ty khởi nghiệp và hãng công nghệ lớn từ Alibaba đến Tencent.

Robert Lea, nhà phân tích của Bloomberg Intelligence, nói: “Việc quân đội Trung Quốc sử dụng Ernie cho một dự án AI nội bộ có thể làm gia tăng căng thẳng với Mỹ và đặt ra câu hỏi liệu điều này có thể dẫn đến các biện pháp trừng phạt của Mỹ hay không. Baidu phủ nhận thông tin về dự án trong một tuyên bố. Chúng tôi vẫn thận trọng với triển vọng cơ bản của Baidu và dự đoán hoạt động quảng cáo cốt lõi của công ty này sẽ chịu áp lực ngày càng tăng vào năm 2024, khi các dự án AI vẫn sa lầy trong thua lỗ”.

Là đơn vị của Bloomberg LP - tập đoàn truyền thông và dịch vụ tài chính quốc tế có trụ sở tại thành phố New York (Mỹ), Bloomberg Intelligence cung cấp các bản phân tích thị trường, dự báo kinh tế, thông tin chi tiết về các công ty, ngành, xu hướng tài chính toàn cầu để hỗ trợ quyết định đầu tư và kinh doanh.

Ernie Bot (chatbot AI của Baidu hoạt động dựa trên Ernie) đã thu hút được 100 triệu người dùng vài tháng sau khi ra mắt công chúng. Baidu tuyên bố phiên bản Ernie 4 đã sánh kịp với GPT-4 về khả năng tổng quát.

Bài viết của SCMP dẫn lời các nhà khoa học tham gia dự án nghiên cứu thuộc Lực lượng Hỗ trợ chiến lược cho biết, hệ thống AI quân sự có thể chuyển đổi một lượng lớn dữ liệu cảm biến và thông tin do các đơn vị tiền tuyến báo cáo thành ngôn ngữ hoặc hình ảnh mô tả và đưa chúng sang mô hình ngôn ngữ lớn thương mại. Sau khi Ernie và Spark xác nhận đã hiểu, hệ thống AI quân sự sẽ tự động đưa ra lời nhắc để trao đổi sâu hơn về các nhiệm vụ khác nhau, chẳng hạn như mô phỏng chiến đấu. Toàn bộ quá trình hoàn toàn không có sự tham gia của con người.

Cụ thể hơn, Sun Yifeng (nhà khoa học thuộc dự án này) và nhóm của ông từ Đại học Kỹ thuật Thông tin thuộc quân đội Trung Quốc viết rằng cả con người và máy móc đều có thể hưởng lợi từ dự án: “Các kết quả mô phỏng hỗ trợ cho việc ra quyết định của con người, có thể được sử dụng để tinh chỉnh kho kiến thức chiến đấu và nâng cao hơn nữa trình độ nhận thức chiến đấu của máy móc”.

Vì lý do an ninh, các cơ sở thông tin quân sự thường không được kết nối trực tiếp với mạng dân sự. Nhóm của Sun Yifeng không cung cấp thông tin chi tiết về mối liên hệ giữa hai hệ thống, nhưng nhấn mạnh rằng công việc này chỉ mang tính sơ bộ và nhằm mục đích nghiên cứu.

Sun Yifeng và các đồng nghiệp cho biết mục tiêu của họ là làm cho AI quân sự trở nên “giống con người” hơn, hiểu rõ hơn ý định của chỉ huy các cấp và thành thạo hơn trong việc giao tiếp với con người.

Hầu hết AI quân sự hiện có đều dựa trên hệ thống trò chơi chiến tranh truyền thống. Dù khả năng của chúng đã tiến bộ nhanh chóng nhưng hệ thống AI quân sự thường mang đến cảm giác giống một cỗ máy hơn là sinh vật sống với người dùng.

Khi đối mặt với những kẻ thù là người xảo quyệt và khó đoán, máy móc có thể bị đánh lừa. Tuy nhiên, các mô hình ngôn ngữ lớn thương mại, vốn đã nghiên cứu hầu hết mọi khía cạnh của xã hội, gồm cả các tác phẩm văn học, báo cáo tin tức và tài liệu lịch sử, có thể giúp AI quân sự hiểu biết sâu sắc hơn về con người.

Nhóm của Sun Yifeng đã thảo luận về một trong những thí nghiệm mô phỏng việc quân đội Mỹ tấn công Libya vào năm 2011. Hệ thống AI quân sự đã cung cấp thông tin về vũ khí và cách triển khai của cả hai đội quân cho Ernie. Sau nhiều vòng đối thoại, Ernie đã dự đoán thành công động thái tiếp theo của quân đội Mỹ.

Nhóm của Sun Yifeng tuyên bố rằng những dự đoán như vậy có thể bù đắp cho những điểm yếu ở con người: “Thuộc mức độ phát triển cao nhất trong sự sống, con người không hoàn hảo trong nhận thức và thường có niềm tin khó thay đổi, hay còn gọi là thiên kiến. Điều này có thể dẫn đến tình trạng đánh giá quá cao hoặc thấp các mối đe dọa trên chiến trường. Nhận thức tình huống của con người được hỗ trợ bằng máy móc đã trở thành một hướng phát triển quan trọng”.

Nhóm nghiên cứu cũng cho biết vẫn còn một số vấn đề trong việc liên lạc giữa các AI quân sự và mô hình ngôn ngữ lớn thương mại. Lý do vì những mô hình ngôn ngữ lớn thương mại này không được phát triển chuyên biệt cho chiến tranh. Ví dụ, những dự báo của Ernie đôi khi mơ hồ, chỉ đưa ra một phác thảo khái quát về các chiến lược tấn công mà không có những chi tiết cụ thể mà các chỉ huy quân sự cần.

Để giải quyết vấn đề này, nhóm của Sun Yifeng đã thử nghiệm các phương pháp giao tiếp đa phương thức. Một cách tiếp cận như vậy liên quan đến AI quân sự tạo ra một bản đồ quân sự chi tiết, sau đó giao cho Spark để phân tích sâu hơn. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng phương pháp minh họa này đã cải thiện đáng kể hiệu suất của các mô hình ngôn ngữ lớn, cho phép chúng tạo ra các báo cáo phân tích và dự đoán đáp ứng yêu cầu ứng dụng thực tế.

Sun Yifeng thừa nhận rằng những gì nhóm nghiên cứu tiết lộ chỉ là phần nổi trên tảng băng trôi của dự án đầy tham vọng này. Một số thí nghiệm quan trọng, chẳng hạn như cách các AI quân sự và mô hình ngôn ngữ lớn thương mại có thể học hỏi từ những thất bại trong quá khứ và cùng nhau tiếp thu kiến thức lẫn kỹ năng mới, vẫn được giữ bí mật.

Ngoài bài viết nêu trên, các nhà đầu tư còn lo lắng về triển vọng của Baidu trong thời kỳ kinh tế Trung Quốc suy thoái, đặc biệt là khi Ernie vẫn còn lâu mới đạt được đủ doanh thu để bù đắp sự sụt giảm cơ bản trong quảng cáo trực tuyến.

“Rõ ràng là nhiều người đang lo lắng về các biện pháp trừng phạt với Baidu sau khi có tin tức về quan hệ quân sự. Họ lo ngại rằng chính phủ Mỹ có thể công bố các biện pháp nhắm vào Baidu. Mối quan hệ Mỹ - Trung vẫn căng thẳng, nên các nhà đầu tư đã bán cổ phiếu Baidu trước mà không quan tâm đến tính xác thực của tin tức”, Steven Leung, Giám đốc điều hành tại hãng UOB Kay Hian Hong Kong Ltd, nhận xét.

Sơn Vân