Bến Ninh Kiều hay Công viên Ninh Kiều là bến nước, địa danh du lịch, văn hóa nổi tiếng của TP.Cần Thơ. Bến Ninh Kiều nằm ven bờ sông Hậu, dọc đường Hai Bà Trưng thuộc phường Tân An, quận Ninh Kiều.

Có ý kiến cho rằng bến Ninh Kiều hình thành từ thời Nguyễn Ánh. Ý kiến khác lại nói trước khi Pháp xâm lược Nam Kỳ, bến sông này đã là nơi tập hợp những người buôn bán nhỏ do vị thế thuận lợi. Cũng có ý kiến khác, bến Ninh Kiều hình thành khi người Pháp chính thức thành lập Tòa bố chính và xây dựng trung tâm tỉnh lỵ Cần Thơ...

Điều chắc chắn nhất là bến Ninh Kiều hình thành, phát triển sau khi Pháp đặt Cần Thơ làm tỉnh lỵ. Từ năm 1876, quân đội Pháp đến chiếm Trấn Giang của triều Nguyễn và lập Tòa bố chính tại Cần Thơ. Bến sông Cần Thơ được dân thương hồ và dân buôn địa phương tụ tập mua bán, dần dần được chỉnh trang, xây đá xây gạch để ngăn sóng dọc theo bờ sông.

Ban đầu, nó chỉ là bến ghe bến tàu của xứ lục tỉnh do các tàu bè chạy khắp miền Hậu Giang đều ghé bến ở đây mà vận chuyển hàng hóa, đưa rước khách. Bến Ninh Kiều tấp nập thuyền bè qua lại giao thương, hàng cây dương chắn gió ven bờ đã thành tên gọi của bến sông. Việc giao thương mỗi ngày thêm phồn thịnh, bến Hàng Dương do đó cũng được mở rộng và sửa sang, rồi dần dần trở thành thắng cảnh du lịch của đất Tây Đô.

Bến nước này được người Pháp đặt tên là Quai de Commerce, dân quen gọi là bến thương mại. Người dân ở bến thường gọi bằng cái tên dân dã - bến Hàng Dương, vì dọc bờ sông có hàng cây dương; nó còn được dân gọi bằng tên khác là bến Lê Lợi bởi con đường men mé sông trước đây có tên đường Lê Lợi. Từ đó bến sông này phát triển đến ngày nay với hơn 150 năm cùng lịch sử địa giới hành chính của TP.

Còn tên chính thức "Bến Ninh Kiều" cùng quá trình phát triển, đạt đến vẻ tráng lệ như ngày nay, được bắt đầu sau năm 1958.

Nhiều bài thơ đã ngợi ca vẻ đẹp của một công viên lớn bên bến sông này.

“Cần Thơ có bến Ninh Kiều

Có người áo trắng mỹ miều làm sao".

“Cần Thơ có bến Ninh Kiều

Mỗi chiều thứ bảy người nhiều như nêm”.

“Phong Dinh có bến Ninh Kiều

Có dòng sông đẹp với nhiều giai nhân”.

Tác giả Huỳnh Minh trong sách Cần Thơ xưa và nay (xuất bản những năm 60 của thế kỷ trước) trong bài Bến Ninh Kiều ngày nay viết: “Khoảng năm 1954, xóa bỏ hết tàn tích của thực dân, triệt hạ những cây sao bóng mát, tấm bảng mang tên Quai de Commerce - bến Thương mại đổi lại là bến Lê Lợi. Rồi dần dần chỉnh trang thành phố, sửa đổi bộ mặt bến sông”.

Vào năm 1957, bến Hàng Dương đã được ông Đỗ Văn Chước - Tỉnh trưởng Phong Dinh cho mở thành một công viên cây kiểng và bến dạo mát.

Theo ông Minh, một sự kiện quan trọng với công viên bến sông này diễn ra cách nay 66 năm: “Ngày 4.8.1958, Bộ trưởng Nội vụ là Lâm Lễ Trinh từ “thủ đô” Sài Gòn xuống chủ tọa lễ khánh thành, đặt tên bến là Ninh Kiều. Vì con đường nằm ven sông mang tên Lê Lợi, việc đặt tên bến là Ninh Kiều để kỷ niệm chiến tích oai hùng của Bình Định vương Lê Lợi tại bến Ninh Kiều ở đất Bắc thuở xưa. Trận đánh ở bến Ninh Kiều, Lê lợi đã khiến quân Minh kinh hoàng, khiếp sợ: “Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm”. (Cần Thơ xưa và nay).

Bến Ninh Kiều từ năm 1958 đến 1975 gần như không thay đổi nhiều. Bến Ninh Kiều thuở đó rộng 14 thước, dài 440 thước, một đầu là căn cứ hải quân của chế độ cũ, đầu kia là chợ Cần Thơ. Sau năm 1975 đến nay, bến Ninh Kiều nhiều lần được tiểu tu, đại tu, phần hoa viên bến Ninh Kiều xuân với vườn hoa, kiểng và chậu cao to, sơn vôi trắng gần như không còn nữa. Bến Ninh Kiều ngày nay với tượng đài Bác Hồ hoành tráng, hoa viên hiện đại với hàng dương ven sông; nhiều khách sạn cao tầng; hai nhà hàng nổi và cầu đi bộ mỹ thuật trang nhã...

Tất cả tạo thành bước tranh đẹp lung linh và hiện đại lúc đêm về, tạo nên nét quyến rũ du khách đến Cần Thơ và nhớ mãi… Phong Dinh xưa hay Cần Thơ nay quả là: “Phong Dinh có bến Ninh Kiều/Có dòng sông đẹp với nhiều giai nhân”.

Hiện tại, bến Ninh Kiều là công viên du lịch của Cần Thơ. Gần bến Ninh Kiều có chợ Cần Thơ, một trung tâm buôn bán lớn của miền Tây Nam Bộ. Trên bến sông luôn tấp nập tàu bè, thuyền xuôi ngược chở đầy những sản vật vùng đồng bằng sông Cửu Long. Xuân nào cũng vậy, chợ hoa Ninh Kiều thu hút đổng đảo khách tham quan, mua sắm, tạo nên nét độc đáo của bến Ninh Kiều.

Hiện nay bến Ninh Kiều được đầu tư khá quy mô, thành công viên du lịch hiện đại với diện tích hơn 7.000m2. Trong công viên, tượng Bác Hồ bằng đồng cao 7,2m, được đặt, bố trí tôn nghiêm trên bệ cao 3,6m. Xung quanh tượng có nhiều loại cây kiểng quý được cắt tỉa cẩn thận, cùng thảm cỏ xanh. Ban đêm, hệ thống chiếu sáng của công viên và hệ thống đèn LED nghệ thuật của khách sạn gần đó và cầu đi bộ trên sông làm cho nơi đây càng đẹp, rực rỡ hơn. Buổi tối, bến tập trung rất đông người đến ngắm cảnh, tản bộ, trẻ em vui chơi; các ngày thứ bảy, chủ nhật và ngày lễ tết người đông như trẩy hội, chen chân không được.

Tết năm 2016, cầu đi bộ du lịch đầu tiên của TP.Cần Thơ được khánh. Cầu bắc qua rạch Cái Khế nối bến Ninh Kiều và cồn Cái Khế. Mặt cầu được thiết kế cách điệu uốn lượn hình chữ S tượng trưng cho đất nước. Tại hai phần cầu mở rộng được bố trí hai đài hoa sen. Trên cầu trang bị hệ thống đèn LED màu được điều khiển theo những kịch bản khác nhau tạo nên vẻ đẹp sinh động và hiện đại.

Về Cần Thơ, về đồng bằng sông Cửu Long, đừng quên ghé bến Ninh Kiều.

Văn Kim Khanh