Đó là vấn đề được Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đặt ra trong báo cáo sáng nay (22.2). Năm 2023, Trung Quốc nhập khẩu 1,65 triệu tấn bột cá từ các nước trên thế giới, giảm 9% so với năm 2022. Trong đó, Trung Quốc nhập khẩu từ Việt Nam gần 262.000 tấn bột cá với trị giá 425 triệu USD, tăng 24% về khối lượng và 48% về trị giá. Việt Nam là nguồn cung cấp bột cá lớn thứ 2 cho Trung Quốc, sau Peru.

Năm 2023, xuất khẩu bột cá của Peru vào Trung Quốc sụt giảm 51%, đạt 430 triệu USD, do thời tiết El Nino làm giảm sản lượng cá cơm của Peru. Top 5 nguồn cung cấp còn có Nga, Thái Lan và Ấn Độ. Do nhập khẩu từ Peru giảm, Trung Quốc đã tăng 29% nhập khẩu từ các nguồn cung còn lại, đạt kỷ lục gần 1,2 triệu tấn.

Trước đây, Trung Quốc phụ thuộc vào Peru - nguồn cung chiếm hơn một nửa lượng bột cá nhập khẩu, phục vụ cho các ngành chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản khổng lồ của nước này. Năm ngoái, Trung Quốc cũng mua kỷ lục 124.000 tấn bột cá từ Ấn Độ, chủ yếu từ các loài cá nổi nhỏ như cá mòi và cá thu, tăng hơn gấp đôi khối lượng vào năm 2022.

Nhập khẩu từ Nga tăng 20%, lên 134.000 tấn. Nhập khẩu từ Mỹ, Myanmar và Ecuador cũng đạt mức cao mới. Trung Quốc cũng đang nhập khẩu khoảng 80 triệu tấn đậu nành, một con số cực kỳ lớn. Nhưng họ vẫn cần các loại protein khác, bao gồm cả bột cá.

Tại Việt Nam, sản phẩm bột cá bền vững duy nhất là từ cá ngừ, tôm và cá tra vụn - không phải bột cá từ nghề cá hỗn hợp hoặc nghề cá làm thức ăn gia súc nhỏ. Các nước sản xuất bột cá đang nhắm mục tiêu bán hàng ở Trung Quốc để tận dụng giá bột cá tăng. Ở mức 1.766 USD/tấn, giá nhập khẩu trung bình của Trung Quốc cao nhất trong lịch sử kể từ năm 2000.

Hiện nay, một phần lớn nguyên liệu thức ăn thủy sản là đến từ các phụ phẩm chế biến cá thay vì chỉ đánh bắt để giảm thiểu, trong khi 1/3 sản lượng hiện nay đến từ các phụ phẩm nuôi trồng thủy sản.

Các kế hoạch đảm bảo chất lượng cũng đã lan rộng khắp thế giới để chống lại các hoạt động bất hợp pháp, không được báo cáo và không được kiểm soát đã góp phần gây ra nạn đánh bắt quá mức trong quá khứ.

Giá bột cá tăng vọt năm ngoái đã "truyền cảm hứng" cho các nhà sản xuất thức ăn thủy sản tăng cường nghiên cứu để cắt giảm khối lượng trong khi vẫn bảo toàn được tính toàn vẹn dinh dưỡng. Mặc dù bột cá và dầu cá vẫn là nền tảng cho thức ăn nuôi trồng thủy sản, nhưng nhu cầu dinh dưỡng đối với các loại cá nuôi khác nhau đã hỗ trợ giảm sự phụ thuộc vào bột cá.

Dù thế nào đi nữa, ngành bột cá toàn cầu khó có thể tăng sản lượng đáng kể, ngay cả khi giá cao hơn. Người Trung Quốc đang tìm kiếm bột cá trên khắp thế giới, nhưng liệu họ có thể tìm được nhiều hơn mặc dù giá họ phải trả rất cao?

Sau khi đạt mức cao kỷ lục 2.600 USD/tấn đối với bột cá siêu nguyên chất của Peru, mức giá đã giảm xuống gần mức 2.100 - 2.200 USD/tấn. Các nhà khoa học rất lạc quan rằng tình hình El Nino vào tháng 4 và tháng 5 sẽ ở mức trung tính và đến tháng 6 - 7 sẽ chuyển hẳn sang La Nina, nghĩa là sản lượng cá cơm của Peru có thể hồi phục.

Tuyết Nhung