Cải cách môi trường kinh doanh có xu hướng chậm lại

Chính phủ đã có nhiều hoạt động thúc đẩy, cải thiện môi trường kinh doanh. Từ năm 2021 đến cuối 2023, chính phủ đã thực hiện cắt giảm, đơn giản hóa 2.483 quy định kinh doanh tại 201 văn bản quy phạm pháp luật; Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt phương án cắt giảm, đơn giản hóa 1.191 quy định kinh doanh tại 221 văn bản pháp luật.

Tuy nhiên, theo TS Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM), các phiên họp Chính phủ hằng tháng luôn nhấn mạnh tới cải cách môi trường kinh doanh, nhưng việc cải cách đang chậm chuyển biến; thậm chí có lĩnh vực, rào cản còn nặng nề hơn.

“Theo báo cáo của các ủy ban của Quốc hội, các DN cũng chia sẻ vướng mắc, bất cập này. Tuy vậy, rất ít khó khăn được giải quyết. Theo đó, sức khỏe của DN bị bào mòn và niềm tin của doanh nghiệp bị sụt giảm", bà Thảo cho biết.

Vị chuyên gia của CIEM cho biết tình hình DN năm 2023 và 2 tháng đầu năm 2024 không mấy khả quan, suy giảm nhu cầu đầu tư, kinh doanh; thể hiện mức độ khó khăn nặng nề và sức chống chịu của DN suy giảm; rào cản về ngành nghề và điều kiện kinh doanh vẫn là trở ngại lớn, làm tăng chi phí tuân thủ và giảm động lực đầu tư, kinh doanh của DN.

Ngoài ra, theo bà Thảo, nỗ lực cải cách ở một số địa phương chưa rõ nét, còn hình thức, chưa thực sự bám sát với thực tiễn DN; bất cập về chất lượng quy định pháp luật; rào cản về thể chế thúc đẩy đổi mới sáng tạo…

Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực, thực phẩm TP.HCM cũng đánh giá rằng thời gian gần đây cải cách thể chế và môi trường kinh doanh có xu hướng chậm lại; thậm chí có lĩnh vực còn tạo thêm thủ tục không cần thiết, khiến DN đối mặt với những rủi ro, có thể dẫn tới giảm niềm tin và động lực kinh doanh...

Minh chứng rõ nhất là trong tháng 1, cả nước có gần 53,9 nghìn DN rút lui khỏi thị trường, trong khi con số xin gia nhập và tái gia nhập thị trường chỉ có có gần 27,3 nghìn DN.

Bà Chi cho biết thời gian gần đây xảy ra tình trạng một số DN lớn trong ngành thực phẩm đã chuyển nhượng, hợp tác với các DN, quỹ đầu tư nước ngoài. Đối với các mặt hàng trọng yếu, ảnh hưởng đến an ninh lương thực quốc gia thì tình trạng dịch chuyển này rất đáng ngại.

Do đó, theo bà Chi, đối với ngành lương thực thực phẩm, nếu không có một chính sách pháp luật đồng bộ nhất quán từ Chính phủ để hỗ trợ DN trong nước giảm bớt áp lực, yên tâm phát triển thì sợ rằng chúng ta sẽ mất mát rất lớn khi xu hướng chuyển nhượng, hợp tác này ngày càng gia tăng trong thời gian tới.

Nhiều thủ tục gây khó DN, chậm sửa đổi

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng một số phương án cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh còn hình thức, thiếu tính đột phá; một số tính toán về chi phí được cắt giảm còn chưa chính xác.

Thêm nữa, nhiều vướng mắc DN phản ánh nhưng chưa được xem xét; DN không thuận lợi trong cách thức tiếp cận, tham gia vào hoạt động rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa quy định về kinh doanh.

Ông Tuấn chỉ ra một số thủ tục gây khó cho DN, khó cho quản lý. Ví dụ, Nghị định 10/2020/NĐ-CP yêu cầu DN vận tải hành khách hợp đồng phải cung cấp tối thiểu nội dung hợp đồng vận chuyển đến sở GTVT bằng email trước mỗi chuyến đi.

“DN có hàng trăm chuyến đi mỗi ngày, việc yêu cầu cung cấp thông tin như trên tạo nên chi phí tuân thủ rất lớn. Từ phía cơ quan quản lý cũng khó có thể quản lý khi mỗi ngày nhận được hàng trăm email”, ông Tuấn nêu.

Một ví dụ khác là yêu cầu tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm. Nghị định 09/2016/NĐ-CP yêu cầu tăng cường i ốt vào muối dùng để ăn trực tiếp, chế biến thực phẩm; bột mì dùng trong chế biến thực phẩm phải được tăng cường sắt và kẽm…

“DN trong lĩnh vực thực phẩm phản đối rất mạnh mẽ quy định này vì gây rất nhiều khó khăn cho sản xuất kinh doanh, tăng chi phí và giảm năng lực cạnh tranh của DN, thiếu hiệu quả và không phù hợp với quốc tế. Nghị quyết 19-2018/NQ-CP đã yêu cầu sửa đổi quy định này nhưng đến nay vẫn chưa có nghị định sửa đổi”, ông Tuấn nói.

Ông Đậu Anh Tuấn cũng nêu, từ ngày 14.2.2019, tất cả các sản phẩm thuốc thú y phải được chứng nhận và công bố hợp quy theo QCVN 01- 187:2018/BNNPTNT.

“DN phản đối vì quy định công bố hợp quy tạo thêm gánh nặng chi phí kinh doanh rất lớn, trong khi đó hiệu quả quản lý không lớn, không giúp được việc kiểm soát chất lượng thuốc thú y và không đúng thông lệ quốc tế”, ông Tuấn nêu.

Đại diện VCCI khuyến nghị việc cải cách môi trường kinh doanh cần tiếp tục được thực thi một cách hiệu quả, thực chất; đảm bảo kỷ luật, kỷ cương của bộ máy thực thi và có cơ chế để giám sát thực thi, đánh giá hiệu quả hoạt động một cách độc lập; có cơ chế tạo động lực cho việc thực thi…

Bà Lý Kim Chi cho rằng năm 2024 cần có cơ chế xử lý, xử phạt đối với các bộ ngành, các trường hợp chậm hoặc không thực hiện các chỉ đạo của Chính phủ. Theo đó, để có hành lang pháp lý đủ mạnh, buộc các bộ ngành phải khẩn trương thực thi nhiệm vụ được giao.

Lam Thanh