Đầu tuần qua, truyền thông đưa tin giới chức Indonesia tiến hành điều tra Batik Air vì phát hiện vụ việc hai phi công của hãng này ngủ quên gần 30 phút lúc ở trên chuyến bay từ tỉnh vùng Đông Nam Sukawesi đến thủ đô Jakarta ngày 25.1. Cơ trưởng giao quyền điều khiển cho cơ phó để chợp mắt khi máy bay đạt độ cao 11.000 mét, cơ phó sau đó cũng ngủ quên.

Mặc dù máy bay hạ cánh an toàn và không có thiệt hại gì, vụ việc vẫn cho thấy sự cần thiết phải có hệ thống giám sát tình trạng mệt mỏi của phi công tốt hơn.

Quy định về giám sát tình trạng mệt mỏi của phi công

Cố vấn an toàn hàng không Michael Daniel cho biết Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) đã đặt ra quy định toàn cầu cũng như biện pháp khuyến nghị thực hiện xoay quanh vấn đề này. Họ yêu cầu tất cả hãng hàng không đều phải tuân thủ giới hạn giờ bay do quốc gia quy định. Các hãng giám sát tình trạng mệt mỏi của phi công bằng loạt quy trình được dùng ứng phó mối nguy hiểm về an toàn chung hiện hành. Mỗi hàng lại xây dựng hệ thống giám sát riêng phù hợp với tình hình hoạt động cụ thể, nhưng phải được giới chức quốc gia chấp thuận.

ICAO khẳng định cả hai cách tiếp cận đều dựa trên khoa học, kiến thức và kinh nghiệm. Ví dụ, các hãng đều cần cân nhắc nhu cầu ngủ đủ giấc để khôi phục và duy trì số “chức năng thức tỉnh” như sự tỉnh táo, hiệu suất hoạt động thể chất, tinh thần lẫn tâm trạng. Họ cũng nên chú ý đồng hồ sinh học của não ảnh hưởng thế nào đến khả năng thực hiện công việc trí óc cùng công việc thể chất, khả năng ngủ. Tác động của khối lượng công việc đối với sự suy giảm hiệu suất về thể chất và tinh thần hay rủi ro về an toàn của một phi hành đoàn mệt mỏi đều phải xem xét kỹ lưỡng.

Theo ICAO, giám sát tình trạng mệt mỏi là trách nhiệm chung đòi hỏi cá nhân, quốc gia, hãng hàng không cùng thực hiện.

Phi công được ngủ khi đang bay?

Phi công được ngủ khi đang bay nhưng cần tuân thủ quy định nghiêm ngặt. ICAO đặt ra hai hình thức nghỉ ngơi, không phải quốc gia nào cũng chấp nhận cả hai.

Thứ nhất là “nghỉ ngơi có kiểm soát”, phi công có thể ngủ trong buồng lái. Thứ hai là “nghỉ ngơi trên giường”, phi công ngủ ở ghế hành khách hoặc giường của phi hành đoàn có sẵn trên máy bay thân rộng đường dài.

Mỹ cấm hình thức thứ nhất. Tất cả hãng hàng không Mỹ hoạt động trong lẫn ngoài nước, hãng nước ngoài hoạt động trong không phận Mỹ đều phải tuân thủ.

Biện pháp đảm bảo an toàn khi phi công ngủ trong buồng lái

Nhà phân tích Shukor Yusof cho biết buồng lái luôn cần có 1 phi công thức; cơ trưởng cùng cơ phó cần sắp xếp thời gian nghỉ ngơi với mỗi lần ngủ không quá 40 phút.

Phi công nghỉ ngơi cũng cần kéo ghế ra xa bàn điều khiển. Khi thức dậy, họ cần hoàn toàn tỉnh táo trở lại mới được điều khiển máy bay.

Phi công còn lại phải thông báo cho phi hành đoàn để tiếp viên hàng không duy trì liên lạc thường xuyên ngăn họ ngủ quên. ICAO cũng khuyến nghị lúc này nên khởi động chế độ hỗ trợ lái.

Cá thành viên khác của phi hành đoàn thì sao?

Theo ông Yusof, các thành viên khác có thời gian nghỉ ngơi không giống với phi công. Mỗi hãng hoặc công đoàn lại đặt ra quy định riêng.

Chẳng hạn ở Singapore, phi hành đoàn làm nhiệm vụ từ 19 tiếng đồng hồ trở xuống được nghỉ ngơi ít nhất 4 tiếng trên chuyến bay, còn trường hợp làm nhiệm vụ hơn 19 tiếng được nghỉ ngơi ít nhất 5 tiếng.

Cựu giám đốc điều hành hãng bay Chow Kok Wah cho biết quy định áp dụng cho tiếp viên hàng không không nghiêm ngặt như phi công, đơn giản vì họ đối mặt ít rủi ro hơn.

Tiền lệ phi công ngủ quên

Batik Air không phải hãng duy nhất gặp phải vụ việc phi công ngủ quên. Tháng 4.2022, cả hai phi công của ITA Airways (Ý) cũng nghỉ ngơi lúc đang ở trên chuyến bay chở 250 hành khách từ New York sang Rome. Một phi công ngủ đúng quy định, người còn lại vô tình thiếp đi sau đó.

Tháng 8 cùng năm, hai phi công của Ethiopian Airlines bỏ lỡ thời điểm hạ cánh do ngủ quên. Họ chỉ giật mình tỉnh giấc bởi tiếng chuông báo động vang lên khi máy bay lao quá đường băng mà không hạ độ cao, khiến chế độ hỗ trợ lái ngắt kết nối.

Tháng 2.2008, hai phi công bị đình chỉ công tác vì ngủ quên khi bay qua Hawaii và lỡ đích đến. Máy bay hướng ra biển trong 18 phút nhưng may mắn họ thức dậy và quay lại hạ cánh an toàn.

Cẩm Bình