Trước đó trong các ngày từ 27 - 29.3, các tỉnh Yên Bái, Sơn La, Phú Thọ, Hà Giang, Cao Bằng, Quảng Ninh, Nghệ An xuất hiện cảnh tượng bầu trời đang sáng bỗng tối đen, sau đó là một cơn mưa rào kèm dông lốc và mưa đá trên diện rộng. Gần 2.000 ngôi nhà, trong đó Hà Giang hơn 1.300, Phú Thọ hơn 400, Yên Bái hơn 150 bị hư hại; hàng nghìn hécta hoa màu, cây lâm nghiệp gãy đổ.

TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia về biến đổi khí hậu và cảnh báo thiên tai cho biết nguyên nhân của hiện tượng này là do sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa các tầng khí quyển. Khoảng thời gian từ 31.3 - 4.4 xảy ra một đợt nắng nóng khiến nền nhiệt bề mặt đất tăng cao, thuận lợi cho việc bốc hơi nước.

Hiện tượng trời bỗng dưng tối sầm và sau đó xảy ra mưa đá có thể lặp lại vào ngày 5 hoặc 6.4 ở các tỉnh miền Bắc. Trong khoảng thời gian này, không khí lạnh tràn về sẽ gây sự ngưng tụ hơi nước với mật độ cao và hình thành các cột mây cao từ 8.000 - 10.000m, nơi hơi nước kết tinh thành các tinh thể đá.

Các tinh thể nước đá bị lực hấp dẫn làm rơi xuống tầng thấp hơn, nhưng chúng lại bị hơi nóng từ bề mặt đất đẩy ngược lên tầng trên và kết tinh thêm hơi nước cho đến khi nào hình thành cục đá đủ lớn và chống lại được lực đẩy của hơi nóng thì nó rơi xuống đất thành mưa đá.

Ông Vũ Anh Tuấn, Phó phòng Dự báo thời tiết, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, cho biết khu vực miền Bắc đang chịu tác động của ba hình thái thời tiết. Đó là không khí lạnh yếu liên tục tăng cường xuống miền Bắc, vùng áp thấp nóng phía tây phát triển mở rộng và hội tụ gió ở độ cao 5.000m di chuyển từ tây sang đông.

"Tổ hợp ba yếu tố này kết hợp tạo nên xáo động không khí rất lớn ở Bắc Bộ, đặc biệt là các tỉnh miền núi", ông Tuấn nói và cho rằng hiện tượng này không bất thường. Hàng năm, mưa đá xuất hiện vào thời điểm giao mùa từ lạnh sang nóng (tháng 3 - 5) hoặc ngược lại từ nóng sang lạnh (tháng 10 - 11), tập trung nhiều vào tháng 4 - 5, phạm vi có thể trên khắp cả nước. Miền núi hay có mưa đá vì địa hình cao, rừng đan xen, là điều kiện lý tưởng cho đối lưu phát triển mạnh, hình thành mây vũ tích.

Theo ông Vũ Anh Tuấn, việc dự báo mưa dông, mưa đá tương đối khó vì phải xác định được khu vực hội tụ gió cũng như xáo động lớn trong không khí. Ngay cả khi xác định được khu vực có xáo động lớn thì cũng chưa chắc đã xảy ra mưa dông, mưa đá. Hiện cơ quan khí tượng chỉ dự báo được trước 24 giờ và cảnh báo trước 30 phút đến 3 giờ với các khu vực cụ thể.

Minh An