Người Gunas ở Gardi Sugdub là cộng đồng đầu tiên trong số 63 cộng đồng sinh sống dọc bờ biển Caribbean và Thái Bình Dương của Panama buộc phải di dời vì nước biển dâng cao trong những thập niên tới. Vài ngày gần đây cư dân bản địa vẫn ra khơi câu cá, trẻ em tiếp tục đi học. Nhưng Nadin Morales (chuẩn bị dọn đi cùng mẹ, chú và bạn trai) chia sẻ: “Chúng tôi thấy hơi buồn vì sắp bỏ lại nhà cửa, mối quan hệ với biển, nơi chúng tôi câu cá cũng như nơi du khách ghé thăm. Tuy nhiên, nước biển đang nhấn chìm hòn đảo từng chút một”.

Một quan chức Bộ Nhà ở Panama cho biết có vài trường hợp quyết định ở lại cho đến khi đảo không còn an toàn nữa. Giới chức quyết định không ép họ rời đi.

Nằm trong số 50 đảo đông dân thuộc vùng lãnh thổ Guna Yala, Gardi Sugdub chỉ dài khoảng 366 mét và rộng 137 mét. Nhìn từ trên cao đảo trông như quả cầu hình bầu dục được bao quanh bởi hàng chục bến tàu - nơi thuyền của cư dân neo đậu.

Hằng năm, nhất là khi gió mạnh làm biển động vào hai tháng 11 và 12, nước làm ngập đường phố lẫn nhà cửa. Biến đổi khí hậu không chỉ khiến nước biển dâng cao mà đẩy nhiệt độ đại dương tăng lên tạo ra bão mạnh hơn. Nỗ lực gia cố rìa đảo bằng đá, cọc cùng san hô chẳng thể ngăn nước tràn vào.

Theo cô Morales: “Gần đây tôi nhận thấy biến đổi khí hậu gây tác động lớn. Bây giờ thủy triều dâng cao đến mức chưa từng có trước đây và nóng nực không chịu được”.

20 năm trước chính quyền Gardi Sugdub mới chỉ cân nhắc dọn đi vì đảo ngày càng đông dân. Nhưng biến đổi khí hậu đã biến ý tưởng này thành hiện thực.

Giáo viên Evelio Lopez sắp cùng người thân chuyển đến nơi sinh sống mới trên đất liền được đầu tư 12 triệu USD xây dựng. Nhiều dãy nhà bê tông xếp ngay ngắn dọc các con đường nhựa nằm lọt trong khu rừng nhiệt đới cách cảng hơn 2km. Nếu muốn quay về Gardi Sugdub, họ chỉ cần 8 phút ngồi thuyền.

“Rời đảo là một thử thách lớn bởi hơn 200 năm văn hóa của chúng tôi bắt nguồn từ biển. Để xem liệu quyết định bỏ biển cùng hoạt động kinh tế trên đảo, chuyển vào đất liền sống trong rừng có đúng đắn về dài hạn hay không”, López chia sẻ.

Chuyên gia Steven Paton (Viện Smithsonian) cho biết quyết định nêu trên thể hiện rõ hậu quả trực tiếp của biến đổi khí hậu: “Trung bình các đảo chỉ cao hơn mực nước biển nửa mét. Khi nước biển dâng cao thì sớm muộn gì người Gunas cũng phải rời bỏ tất cả đảo. Tất cả bờ biển trên thế giới đều bị ảnh hưởng với mức độ khác nhau”.

Năm ngoái một cộng đồng dân cư ven biển nhỏ ở Mexico đã chuyển vào đất liền do bão tàn phá nhà cửa của họ. Chính quyền nhiều nơi đang nỗ lực đối phó.

Một nghiên cứu gần đây của Ban chuyên trách biến đổi khí hậu thuộc Bộ Môi trường Panama ước tính đến năm 2050 nước này sẽ mất khoảng 2,01% lãnh thổ ven biển do nước biển dâng cao. Cần khoảng 1,2 tỉ USD để di dời 38.000 dân trong ngắn hạn và trung hạn.

Cẩm Bình