Ngày 4.6, Bệnh viện Quân y 175 cho hay bệnh viện vừa kích hoạt quy trình báo động đột quỵ, kịp thời cứu sống nam thanh niên bị đột quỵ nguy kịch sau khi giác hơi tại nhà.

Tắc động mạch bởi huyết khối

TS-BS Tạ Vương Khoa - Trưởng ê kíp can thiệp mạch (đơn vị can thiệp thần kinh, Khoa Nội thần kinh) cho biết bệnh nhân là anh N.V.S (35 tuổi, ngụ TP.HCM). Anh S. có tiền sử khỏe mạnh nhưng sau khi giác hơi tại nhà đã rơi vào tình trạng ý thức lơ mơ, mất ngôn ngữ toàn bộ, liệt hoàn toàn nửa người phải.

Ngay sau khi bệnh nhân được đưa đến cấp cứu, các bác sĩ đã lập tức kích hoạt quy trình báo động đột quỵ, khẩn trương tiến hành thăm khám lâm sàng và làm các kỹ thuật cận lâm sàng.

Bệnh nhân được chẩn đoán đột quỵ nhồi máu não bán cầu trái giờ thứ 2 do tắc động mạch cảnh trong trái và động mạch não giữa trái bởi huyết khối.

Ngay lập tức, các bác sĩ truyền thuốc ly giải huyết khối (thuốc tiêu sợi huyết) qua đường tĩnh mạch, song song đó chuyển bệnh nhân lên phòng can thiệp mạch khảo sát và xử lý sang thương theo đường động mạch.

Sau gần 1 giờ đồng hồ nỗ lực của các bác sĩ, các mạch máu bị tổn thương được khơi thông và sửa chữa, não được tái tưới máu.

Theo bác sĩ Vương, đây là một trường hợp đột quỵ rất nặng và phức tạp, thuộc dạng ca lâm sàng hiếm gặp trên thế giới. Chụp DSA (mạch máu kỹ thuật số xóa nền) cho thấy động mạch cảnh trong bên trái đoạn cổ bị bóc tách, nghĩa là lớp áo trong bị rách, lóc dần lên trên và tách rời với lớp áo giữa bởi tác động liên tục của dòng máu áp lực cao.

Từ đó, huyết khối có điều kiện hình thành và phát triển lớn dần trong lớp áo giữa, tạo khối máu tụ đẩy lớp áo trong về phía lòng mạch, khiến lòng động mạch cảnh trong đoạn cổ bị hẹp nặng, gây suy giảm trầm trọng dòng máu lên não, đồng thời các mảnh huyết khối thoát qua chỗ rách của lớp áo trong, trôi lên trên theo dòng máu gây tắc động mạch não giữa ở trong sọ, và tắc động mạch cảnh trong đoạn cổ. Toàn bộ bán cầu não bên trái bị ngừng cung cấp máu, tính mạng bệnh nhân bị đe dọa nghiêm trọng, các bác sĩ phải chạy đua với thời gian cứu chữa người bệnh.

“Sang thương mạch máu của bệnh nhân rất phức tạp, chúng tôi phải vừa thăm dò và phân tích sang thương, vừa thực hiện loạt thao tác sử dụng các dụng cụ chuyên dụng kéo và hút huyết khối khơi thông tắc nghẽn ở cả động mạch não giữa và động mạch cảnh trong, đồng thời đặt khung giá đỡ (stent) và nong bóng xử lý sang thương bóc tách động mạch cảnh trong nhằm khôi phục tối ưu dòng máu lên não cũng như chặn đứng nguy cơ đột quỵ tái phát. May mắn cho người bệnh là thủ thuật đã tiến hành thành công, não bộ kịp thời được tái tưới máu và bảo tồn phần lớn chức năng”, bác sĩ Phí Ngọc Dương - người trực tiếp can thiệp bệnh nhân kể.

BS Dương cho biết thêm: “Ngay sau can thiệp, bệnh nhân tiếp tục được săn sóc điều trị nội khoa tích cực tại Khoa Nội thần kinh. Sau chưa đầy 48 tiếng đồng hồ, bệnh nhân hồi phục hoàn toàn ý thức và sức cơ. Mười ngày sau đó, chức năng ngôn ngữ nhận thức hồi phục hoàn toàn, chỉ còn một vài khiếm khuyết chức năng ngôn ngữ vận động và đang trong lộ trình điều trị âm ngữ trị liệu phục hồi chức năng”.

Giác hơi như thế nào để tránh nguy cơ đột quỵ?

Theo bác sĩ Tạ Vương Khoa, bệnh nhân S. có thói quen nhờ chị ruột làm giác hơi tại nhà, mỗi khi đau lưng, đau vai gáy. Lần thực hiện gần nhất là buổi chiều trước ngày bị đột quỵ, dấu tích dụng cụ giác hơi vẫn còn in hằn trên da vùng cổ bên trái khi bệnh nhân nhập viện.

Phân tích của bác sĩ Khoa cho thấy nguyên nhân của bóc tách động mạch cảnh trong có thể do bệnh lý hoặc thông thường hơn là do chấn thương. Điều đáng nói, trong trường hợp bệnh nhân này là giác hơi liệu pháp - một phương pháp trị liệu có từ lâu đời và được sử dụng rất phổ biến trong dân gian, lại là nguyên nhân trực tiếp gây bóc tách động mạch cảnh trong.

Hai động mạch cảnh trong, một bên phải và một bên trái, là các động mạch quan trọng dẫn máu từ tim lên não. Xuất phát từ quai động mạch chủ ở ngang ngực, khi đi qua cổ, động mạch đi khá nông, sờ bằng tay có thể thấy động mạch nẩy dưới da.

Vì lẽ đó, sang chấn tác động từ bên ngoài vào vùng cổ, từ các sang chấn có lực tác động mạnh như tai nạn giao thông hay đả thương cho đến các sang chấn tưởng chừng vô hại như động tác massage vùng cổ, đều có thể gây chấn thương cho động mạch cảnh trong, nghiêm trọng nhất là gây bóc tách động mạch dẫn đến đột quỵ mà phần lớn là đột quỵ nhồi máu não.

“Bóc tách động mạch cảnh trong tuy là nguyên nhân hiếm gặp của nhồi máu não trong dân số chung, tỷ lệ chỉ khoảng 2,5%, nhưng lại là nguyên nhân hàng đầu (tỷ lệ khoảng 20%) của nhồi máu não ở người trẻ dưới 40 tuổi”, bác sĩ Khoa nói.

Theo bác sĩ Khoa, nguyên lý của liệu pháp giác hơi là tạo áp suất âm trong những chiếc cốc chuyên dụng gắn trên da để sinh ra lực hút, lực hút có thể rất mạnh tùy theo kỹ năng, hoặc mong muốn của người điều trị và người được điều trị. Do đó, khi giác hơi tránh đặt trên những vùng cơ thể có da và cơ mỏng, mạch máu đi nông nhằm tránh nguy cơ gây sang chấn mạch máu.

“Mọi người cần tuân thủ khuyến cáo về an toàn trị liệu nêu trên. Cần biết tự trang bị kiến thức và nâng cao ý thức tự bảo vệ mình, bảo vệ sức khỏe và tính mạng của chính mình”, bác sĩ Khoa nhấn mạnh.

Các chuyên gia y tế cho biết diễn biến đến đột quỵ ở bệnh nhân sau bóc tách động mạch cảnh trong do chấn thương rất khó đoán định, có thể xảy ra sớm trong vòng 24 giờ đầu nhưng cũng có thể diễn biến thầm lặng, vài ngày hoặc thậm chí vài tuần sau mới xảy ra mà không có triệu chứng gì cảnh báo trước, hoặc nếu có cũng chỉ là các triệu chứng mơ hồ, gây khó khăn cho việc chẩn đoán sớm để điều trị dự phòng.

Nhìn chung, đột quỵ do bóc tách động mạch cảnh trong sau chấn thương thường là dạng đột quỵ nặng, theo một số nghiên cứu tỷ lệ tử vong lên đến 40% nếu không được kịp thời điều trị.

Hồ Quang